دکترحيدر حسين نژاد

دهه هاست که سرطان يکي از علل اصلي مرگ و مير در جهان به شمار مي رود ،کشور ما ايران هم مستثني نيست. سرطان علاوه بر آسيب هاي روحي و جسمي فردي هزينه‌هاي گزافي بر دوش دولت و مردم آن کشور مي گذارد و بعضا بنيان خانواده را از هم ميپاشد. لذا در کشورهاي پيشرفته انجام غربالگري و پيشگيري از سرطان از امور لازم و ضروري است. پيشگيري قطعاً از درمان بهتر است علاوه بر آن که از مرگ آن بيمار پيشگيري مي کند، باعث استحکام بنيان آن خانواده مي‌شود و از ميليون ها دلار هزينه و آسيب هاي اجتماعي جلوگيري مي‌کند. سرطان يک بيماري هست که همچنان با وجود پيشرفت هاي چشمگير علم پزشکي تشخيصي و درماني مي‌تواند صعب‌العلاج باشد. اگر با رعايت اصول سبک زندگي و غربالگري مناسب فردي و اجتماعي بتوان ميزان بروز و شيوع آن را کاهش داد گامي بلند در جهت آسايش روحي و جسمي فردي و اجتماعي آن جامعه طي مي‌شود. چه بسيار مادراني که در جواني بر اثر سرطان هاي پستان، رحم و تخمدان، خون و تيروئيد و... فوت کرده و آينده مبهم وسختي را براي فرزندان رقم مي‌خورد و نيز مرگ پدراني که سرپرست يک خانواده هستند و فقدان او آسيب هاي فراواني را براي بازماندگان ايجاد خواهد کرد. روزانه در بدن همه ما انسان ها آسيب هاي سلولي ايجاد ميشود و سلولهاي بدخيم بدفرم پديد مي آيند که توسط سيستم ايمني بدن شناسايي و نابود مي‌شوند. اگر عوامل محيطي و ژنتيکي فرد مستعد کننده ابتلاي به سرطان باشد آنوقت سيستم ايمني بدن توان دفع اين سلول‌هاي سرطاني را نخواهد داشت و اين سلول‌ها روند توليد افزايشي خود را ادامه خواهند داد آنوقت است که مقابله با آن بسيار سخت خواهد بود. ابن سينا در صدها سال پيش سته ضروريه که همان شش عامل اصلي حفظ سلامت انسان هستند را بيان کرده است که متاسفانه به آنها توجه نمي‌شود. آب وهوا، خواب، ورزش، تغذيه، احتباس و استفراغ و اعراض نفساني اين شش عامل هستند. در قديم بدن ها آنقدر قوي بودند که هر از گاهي مردم بايد براي دفع فضولات وخلط نامناسب بدن خود آن را استفراغ يا خارج مي‌کردند که قي کردن، فصد خون و حجامت از آنها بود. جامعه نيمه مدرن امروزه باعث خواب بد و تغذيه بي کيفيت عدم تحرک و آلودگي آب و هوا شده است و اين مسئله باعث تاثير سوء بر روي سلامتي روحي و جسمي انسان ها گذاشته است. سرطان ماحصل همين عوامل بد محيطي ميباشد. استفاده بيش از حد از سموم و کودهاي شيميايي آنهم غير مجاز و بي کيفيت باعث جذب توسط گياهان و نفوذ در بافت آنها شده و ما روزانه آنها را مصرف مي‌کنيم. خيار، گوجه، انواع ميوه، برنج، گندم و... با همين دفع آفات نباتي شيميايي توليد شده است. آلودگي آب وهوا بر اثر مصرف بي رويه ما انسانها و دخالت در امور منابع طبيعي آب وخاک ايجاد مي‌شود. استفاده از خودروهاي بي کيفيت با سوخت فسيلي تخريب جنگل‌ها و تالاب ها اموري هستند که خود ما انسانها آن را رقم زده ايم. لذا سرطان چيزي است که خود ما تک تک انسان ها در ايجاد آن نقش داشته ايم. برخي عوامل محيطي را مي‌توان مديريت مطلوب کرد و از اثرات بد آن کاست. مثلا مي‌توان کمي از مصرف انواع غذاهاي حاوي مواد نگهدارنده با ماندگاري طولاني مثل انواع کمپوت ها و کنسروهاي صنعتي کاست. يا از مصرف غذاهاي فست فودي پرهيز کرد. انواع هات داگ، همبرگر، کالباس، پيتزا مواد مضري هستند که سلامتي انسان را به خطر مي اندازند. مصرف بالاي نوشابه هاي گازدار در ايران از روش هاي غلط تغذيه اي هست. خواب خوب از عوامل اصلي کاهنده استرس و لذا سلامتي انسان هست. امروزه بيداري هاي شبانه به يک سبک زندگي تبديل شده و اثرات بد جسمي و روحي خود را گذاشته است. بي تحرکي عامل اصلي انواع بيماري ها از جمله کبد چرب وسرطان ميباشد. زندگي ماشيني را بايد کنار گذاشت و به دامان طبيعت بيشتر پناه برد. از مصرف سيگار بايد پرهيز کرد و تا جاييکه امکان دارد مصرف گوشت قرمز گاو و گوساله را بايد کاهش داد هرچند امروزه بدليل گراني هاي موجود مردم ناخواسته از مصرف گوشت خود کاسته اند. مصرف کاروتنوئيدها پلي فنول ها و ترکيبات اليوم وسلنيوم مي‌تواند درکمتر کردن بروز سرطان ها موثر باشد. اين ترکيبات در سبزيجات زرد و سبز تيره وچاي وقهوه، سيب،آجيل، پياز وسير و انواع ادويه جات وجود دارند، هرچند مصرف هرکدام از موارد بالا بايد به تعادل باشد. مصرف آنتي اکسيدان ها که شامل ويتامين CوEميباشد و نيز مصرف فيبر در سبوس گندم وغلات مثل ذرت و بلغور و جو و جو دو سر وجود دارد نيز از نکات حائز اهميت هست. غربالگري بيماري نيز قبل از بروز آن بيماري از اهميت بسيار زيادي برخوردار است.غربالگري سرطان پستان با ماموگرافي از سن 40 سالگي هر 2سال يکبار و اگر سابقه خانوادگي اين سرطان وجود داشته حتي از 25 سالگي اهميت دارد.غربالگري سرطان کولون يا روده بزرگ از 50 سالگي با کولونوسکوپي هر 10 سال يکبار و در صورت وجود سابقه خانوادگي سرطان کولون حتي از سنين پايينتر و با فاصله کمتر لازم و ضروري است. تست وجود خون مخفي در مدفوع هم از غربالگري هاي حائز اهميت در انسان هاست. انجام تست PSAانتي ژن اختصاصي پروستات در خون نيز براي غربالگري سرطان پروستات در آقايان از 50 سالگي قابل انجام است. هرچند اين مطلب در کتب رسمي دنيا آنچنان به طور قطع اتفاق نظر نيست ولي در کسانيکه سابقه خانوادگي سرطان پروستات دارند، مي‌تواند بسيار در شناسايي زودرس بيماري هاي پروستات موثر باشد.انجام آزمايش هاي خون روتين ساليانه ضروري هست.انواع سرطان هاي خون با همين آناليز سلول‌هاي خوني در نمونه ساده آزمايشگاهي قابل تشخيص است. غربالگري سرطان دهانه رحم و سرويکس هم با انجام هر 3 سال يکبار پاپ اسمير از 30 سالگي بلکه با سابقه خانوادگي زودتر مي‌تواند نجات دهنده زندگي فرد باشد.انواع گرافي ها وسونوگرافي وسي تي اسکن نيز در موارد بخصوص با تشخيص پزشک مي‌تواند در شناسايي انواع سرطان ها بخصوص با سابقه خانوادگي موثر باشد.انجام اقدامات پاراکلينيک ذکر شده در زمان بخصوص مي‌تواند نقش مهمي در شناسايي زودرس انواع بيماري هاي بدخيم داشته باشد اما يادمان باشد که انجام بي مورد و غير ضروري آنها هم نه تنها مي‌تواند کمکي به سلامت ما نکند بلکه آسيب زا باشد. لذا داشتن پزشک فاميليال يا خانوادگي مثل کشورهاي پيشرفته دنيا براي هر خانواده اي لازم وضروري هست.که البته در کشور ما هم چند سالي هست که رشته تخصصي پزشک خانواده به شکل تخصصي تعريف شده ومتخصصان بسيار خوبي هم در اين عرصه درحال آموزش هستند که اين امر مي‌تواند مردم را از سرگرداني براي مراجعه به اين رشته تخصصي يا آن رشته و اين پزشک و يا آن پزشک درآورد و بهترين راهنمايي را به مردم براي پيگيري يا عدم پيگيري بيماري شان بنمايد. در آخر باز بيان ميکنم که پيشگيري بهتر از درمان هست. آن عوامل آسيب زا که خود فرد مي‌تواند کنار بگذارد و يا عوامل مفيدي که مي‌تواند انجام دهد راهي هست براي حفظ سلامتي فردي واجتماعي آن جامعه. اميد آنکه مردم کشورمان در صحت وسلامتي روحي و جسمي زيست کنند.

متخصص بيهوشي درد و مراقبتهاي ويژه