دکتر سّید رضا هاشمی-کسب و کارهای آنلاین مورد استقبال کسب و کارها، استارتاپ ها، و صاحبان جوان کسب و کارها قرار گرفته است.تجارت الکترونیک و کسب و کارهای آنلاین در حوزه های مختلف کسب و کار بارها توسط متخصصین و مشاوران مطرح کسب و کار دنیا توصیه شده بوده و پدیده جدیدی نیست.کرونا باعث بیکاری جهانی، بحران مالی و اقتصادی جهانی شده است. کرونا نه تنها باعث رکود یا تعلیق بلکه باعث از دست رفتن و ورشکستگی بسیاری از کسب و کارها در سال ۲۰۲۰ شده است. بسیاری از مردم جهان بیکار شده اند و معلوم نیست چه تعداد دیگر از کسب و کارها تا پایان بحران کرونا صدمهدیده، ورشکست شده و یا مجبور به تعدیل نیرو و کم کردن تعداد کارمندان خود برای بقا خواهند شد.این در حالی است بسیاری از کسب و کار های اینترنتی نظیر کسب و کار های شرکت های تجارت الکترونیک نظیر آمازون و دیجی کالا برای پاسخگویی به مشتریان خود نیاز به جذب نیروهای بیشتر در دوران بحران کرونا داشتند. این مورد نشانه ای قابل تأمل است که با وجود وضعیت اضطراری بسیاری از کسب و کارها درخواست و تقاضا برای خرید آنلاین بالا رفته است.

بر اساس گزارششاپرک، در اسفندماه ۱۳۹۸، بیش از ۲ میلیارد و ۲۸۰ میلیون تراکنش به ارزش بیش از سه میلیارد و ۲۸۱ میلیون در شبکه شاپرک انجام شده که نسبت به بهمن‌ماه 37/1 درصد در تعداد کاهش داشته است.در اسفند ماه سال 1397 میانگین مبلغ هر خرید از دستگاه‌های کارتخوان137 هزار تومان بوده و این رقم در اسفند ماه سال 1398 به 136 هزار تومان رسیده است. باید توجه داشت که با وجود تورم 23 درصدی، انتظار می‌رفت در شرایط عادی میانگین مبلغ هر خرید در دستگاه‌های کارتخوان حداقل به 168 هزار تومان برسد ولی شیوع کرونا مانع این اتفاق شد.بررسی خرید اینترنتی شب عید نیز نشان می‌دهد در پایان سال 98 خرید اینترنتی دو برابر شده است. در اسفند ماه سال 1397 ایرانی‌ها به طور متوسط187هزار تومان در هر خرید اینترنتی پول خرج کردند. این رقم در سال جاری تقریبا دو برابر شده و به 386 هزار تومان رسیده است ولی تعداد تراکنش‌ها در دستگاه‌های کارتخوان فروشگاهی تغییر چندانی نسبت به پارسال نداشته است.

ویروس کرونا تاکنون بیشتر از 180 کشور جهان را با بحران مواجه ساخته است به گونه‌ای که این پاندمی از جنگ جهانی دوم تاکنون بی‌سابقه است. هرچند تاکنون آمار دقیق و رسمی درباره خسارت ظهور ویروس کرونا در جهان منتشر نشده، اما در این رابطه پیش بینی‌های متعددی برای تغییرات رشد اقتصادی، کاهش اشتغال، تولید، سرمایه گذاری و هزینه‌های تحمیلی بر تجارت بین‌المللی توسط سازمان‌های بین‌المللی منتشر شده و تأثیرات این بحران، بر صنایع و کسب‌وکارها در همه بخش‌ها قابل لمس است. در ایران نیز با شیوع این بیماری، طرح‌های پیشگیرانه قطع زنجیره شیوع کرونا شامل قرنطینه خانگی، فاصله‌گذاری اجتماعی،کاهش ساعات کار و فعالیت اصناف، تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها اجرا شده است. این اقدامات در بخش اقتصادی عرضه و تولید و تقاضا را تحت تأثیر قرار داده است و ممکن است به تعطیلی کامل برخی کسب و کارها و مشاغل منجر شود.از این رو شرکت‌ها با مشکلات فراوانی در زنجیره تأمین مواد اولیه و لجستیک، کاهش فروش و بهره‌وری مواجه هستند. از سوی دیگر نگرش و انتظار مشتریان در حال تغییر است که پیامد آن افزایش ریسک‌های کسب‌ وکار است.معاونت بازرگانی داخلی وزارت صمت در بازه ۲۵ روزه، آثار ویروس کرونا بر ۲۲ رسته مهم اقتصادی را مورد بررسی قرار داد. آسیب‌شناسی‌ها نشان می‌دهد تقاضا در ۱۵صنف از این گروه با اُفت بیش از ۶۰ درصد روبه‌رو شده‌ و هفت رسته مهم دیگر هم کاهش ۵۰ درصد به پایین را در میزان تقاضا تجربه کرده‌اند (جدول 1).ارزیابی معاونت بازرگانی داخلی وزارت صمت نشان می‌دهد آثار کرونا بر کسب‌وکارهایی همچون «خدمات گردشگری» و «باشگاه ورزشی» بسیار مخرب بوده؛ به‌گونه‌ای که میزان کاهش تقاضا این رسته‌های اقتصادی در بازه ۲۵ روزه با ۱۰۰درصد اُفت روبه‌رو شده است. پس از این دو رسته، تالار پذیرایی، فست فود و لبنیات فروشی سنتی بیشترین افت را در این بازه زمانی تجربه کرده‌اند و با شیب نزولی ۹۰ درصدی در تقاضا مواجه شده‌اند. پس از این صنوف، آرایشگران زنانه با اُفت ۸۵درصدی در تقاضا و رسته‌های آجیل و خشکبار و رستوران‌داران هم با کاهش ۸۰درصدی در میزان تقاضا، روزهای سختی را پشت سر می‌گذرانند. همچنین آسیب‌شناسی‌ها حکایت از آن دارد که چلوکبابی‌ها با افت ۷۵ درصدی تقاضا، پوشاک، شیرینی و شکلات و لوازم خانگی با اُفت ۷۰ درصدی و رسته‌هایگلو گیاه فروشی، مبلمان و دکوراسیون منزل با افت ۶۰درصدی در تقاضا مواجه شده‌اند. کابینت، خدمات فنی، کیف و کفش، آرایشگران مردانه و خیاطان هم صنوفی هستند که در عصر کرونا با کاهش ۵۰درصدی در تقاضا روبه‌رو شده‌اند. طبق ارزیابی‌ها دو رسته خشکشویی و تاکسی سرویس وضعیت بهتری نسبت به سایر اصناف دارند و به‌ترتیب شاهد افت ۴۵و ۳۵ درصدی در تقاضا بوده‌اند. سایر صنوف نیز به‌طور نسبی متاثر از بیماری کرونا با کاهش تقاضا مواجه شده‌اند.شرکت های بزرگی مانند اپل، والت دیزنی، نایکی نیز از این بحران صدمه دیده اند و برخی کسب و کارهای سنتی که نیاز به حضور فیزیکی دارد تعلیق شده¬اند.کسب‌وکارهای فروش آنلاین، تولیدکنندگان محصولات غذایی و بهداشتی و شرکت‌هایی که قابلیت دورکاری دارند، ریسک پایین‌تری را تجربه می‌کنند. سایر کسب و کارها ریسک متوسط تا زیادی خواهند داشت. همچنین احتمال ورشکستگی برخی از کسب و کارها افزایش یافته است. به نظر می رسد رستوران ها، هتل ها، کافه ها، قهوه خانه ها، شرکت های مسافرتی، حمل و نقل، مهاجرتی، گردشگری و جهانگردی بیشترین ضرر را دیده اند. اما با شیوع و فراگیری همه گیری جهانی ویروس کرونا و متضرر شدن کسب و کار های سنتی بسیاری از کسب و کار های دنیا تمرکز ویژه ای در حوزه فروش و ارائه خدمات خود به صورت آنلاین نموده اند. بنابراین می توان گفت از بهترین سرمایه گذاری ها در سال ۱۳۹۹ یا سال ۲۰۲۰ میلادی سرمایه گذاری بر روی کسب و کارهای آنلاین محلی است. استفاده از مهارت های فردی، کسبوکارهای خانگی، صنایع دستی، برنامه نویسی، می توانند بهترین کارهای پردرآمد در سال ۹۹ باشند.

بررسی میزان ترافیک آنلاین حوزه‌های مختلف نیز نشان می‌دهد که میزان خرید و فروش در بسیاری صنایع مانند تجهیزات ورزشی، لوازم منزل، کالاهای لوکس و گردشگری رو به کاهش گذاشته و درنتیجه کاهش تراکنش‌های بانکی و بیمه‌ای آنلاین را نیز سبب شده است.در مقابل، حجم خریدهای آنلاین سوپرمارکتی و خرده فروشی در کنار میزان عرضه و تقاضای خدمات رسانه‌ای و ارتباطاتی در بسیاری از مناطق دنیا افزایش داشته است.برای مثال، شرکت آمازون اعلام کرده است که تنها در آمریکا ۱۰۰ هزار نیروی جدید استخدام می‌کند. همچنین، قرار است دستمزد کارکنان این شرکت در اروپا و سایر نقاط جهان نیز افزایش یابد.با شیوع ویروس کرونا تمایل مصرف‌کنندگان به استفاده از خدمات پولی و مالی دیجیتال افزایش‌یافته است که درنتیجه بسیاری از مؤسسه‌های مالی سنتی مجبور شده‌اند تا تلاش برای نوآوری دیجیتالی را سریع‌تر دنبال کنند.در همین رابطه، فروش مواد غذایی آنلاین و برنامه‌های تحویل مواد غذایی روزانه با رشد بسیاری در چین روبرو بوده است.به گفته خرده فروشیCarrefourمیزان تحویل سبزیجات نسبت به سال گذشته رشد ۶۰۰درصدی داشته است.

بررسی‌های پژوهشکده سیاست پژوهی و مطالعات راهبردی فاوا، همچنین نشان می‌دهد که توسعه خدمات مبتنی بر فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی مانند چت روبات‌ها، روبات‌ها، و مراقبتی و پزشکی از راه دور نیز پیامدهای بحران کرونا در کسب‌وکارهای حوزه فناوری هستند.برای مثال شرکت تجاری علی بابا یکی از بزرگترین پلتفرم‌های تجارت الکترونیکی در چین با اتکا به زیرساخت‌های ارتباطی و اطلاعاتی خود در حوزه مراقبت‌های بهداشتی ورود کرده است. این شرکت خدمات تحویل دارو را برای افرادی که برای درمان بیماری‌های مزمن نیاز به دارو دارند، راه اندازی کرده است.همچنین بازوی تحقیقاتی علی بابا، الگوریتم هوش مصنوعی جدیدی را برای تحلیل اسکن‌های توموگرافی کامپیوتری (CT) تهیه کرده است. واحد پردازش ابری شرکت تجاری علی بابا بسترهای نرم افزاری و سخت افزاری خود را برای تسریع در یافتن توالی ژنوم ویروس و تولید واکسن بیماری در اختیار مؤسسات تحقیقاتی جهانی قرار داده است.بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد که نظایر این خدمات توسط بسیاری از کسب‌وکارهای حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشورهای مختلف مانند کره جنوبی، هنگ کنگ، استرالیا، سنگاپور، اسپانیا، فرانسه، سوئیس و سوئد توسعه یافته است.بنابراین می توان گفت از بهترین سرمایه گذاری ها در سال ۱۳۹۹ یا سال ۲۰۲۰ میلادی سرمایه گذاری بر روی کسب و کارهای آنلاین محلی است. استفاده از مهارت¬های فردی، فروش اینترنتی و کسب و کارهای آنلاین، طراحی سایت، فروش محصولات مجاز تجاری با مجوز درفضای مجازی و شبکه¬های اجتماعی، تجارت الکترونیک و داشتن یک فروشگاه اینترنتی، آموزش و تدریس آنلاین، ارائه خدمات مشاوره و آموزشی به صورت آنلاین، کار در بورس و خرید و فروش سهام در صورت داشتن دانش کافی و پس از مشورت با متخصصین، برنامه نویسی اپلیکیشن موبایل، شروع به وبلاگ نویسی (بلاگری)، بازاریابی از طریق اینستاگرام ( اینستاگرام مارکتینگ)، مشاوره روانشناسی آنلاین، مترجمی دورکاری،کسب و کارهای خانگی و صنایع دستی محلی می توانند بهترین کارهای پردرآمد در سال ۹۹ باشند.

■ عضو هیات علمی و مدیر مرکز رشد واحدهای فنآوردانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان