■  محمدمهدی مجاهدی

 ترجمه‌ی منظوم سخنی از امام حسین‌ ـ‌ علیه ‌السلام

پنج‌شنبه، دوم محرم، شصت و یک سال پس از هجرت، روزی بود که بنا بر روایات تاریخی امام حسین و جمعی از خانواده و یاران‌اش ـ علیهم السلام ـ که از راه کوفه باز داشته شده بودند، به اجبار حرّ بن یزید و نظامیان هم‌راه‌اش به کربلا وارد شدند. امام ـ علیه السلام ـ همان روز یا فردای آن برای حاضران خطبه‌ای خواندند. در بخشی از این سخن‌رانی، امام حسین سخنی تکان‌دهنده را درباره‌ی توده‌ی دین‌داران در میان می‌گذارد و با این سخن از جامعه‌شناسی دینی خود پرده بر می‌دارد. این بیان امام تعبیری کم‌نظیر از بصیرتی قرآنی است، ولی به‌مثابه‌ی تشخیصی جامعه‌شناختی درباره‌ی جامعه‌ی متدینان و عمق اندک نفوذ و رسوخ دین در زندگی اهل دیانت، هم‌چنان سخنی خلاف انتظار و درنگ‌برانگیز است، آن هم از زبان پیشوایی دینی که جان بر سر آرمان نهاد. این اولیای پاک‌باز رازدانانه و رازدارانه با وجود چنین تشخیصی جامعه‌شناختی که درباره‌ی عمق اندک نفوذ دین در زندگی اهل دیانت داشتند، باز جان بر سر آرمان احیای هدایت نبوی مردمان می‌نهادند. طنین سنگین این سخن به‌ویژه به دلیل فاش گفتن رازی است که اهل دیانت آن را پوشیده می‌خواهند و نهان می‌کنند. آن سخن در اصل عربی چنین نقل شده است:اِنَّ النّاسَ عَبيدُ الدُّنْيا وَ الدِّينُ لَعْقٌ عَلى اَلْسِنَتِهِمْ يَحوطونَهُ ما دَرَّتْ مَعائِشُهُمْ فَاِذا مُحِّصوا بِالْبَلاءِ قَلَّ الدَّيّانونَ

سالی و اندی پیش‌ از این، کوشیدم مضمون کم‌نظیر و شیوه‌ی شیوای این سخن را در ترجمه‌ا‌ی منظوم به قدر وسع تضمین کنم:

مردمان بندگان دنیایند

دین‌شان بر سر زبان باشد

از دیانت سخن بسی گویند

 تا که دنیای‌شان روان باشد

لیک از دین کناره می‌جویند

چون‌که هنگام امتحان باشد

 ■ دکترای اندیشه سیاسی