■ حسینعلی آریان فر

زنان روستايی وظايف و نقش های متعددی را بر عهده دارند همسرند مادرند تولید کننده ی محصولات زراعی و باغی اند در فعالیت های دامداری مشارکت فعال دارند و  به جبر معاش، برای کمک به اقتصاد خانواده پا به پای مردان تلاش می کنند. این تلاشگران بی ادعا،  مروج کشاورزی، کارشناس تولید و سیاستگذاران مقتصدی هستند که گاهی نادیده گرفته می شوند.اشتغال و کارآفرینی زنان در توسعه ی اقتصادی اجتماعی بسیار موثر است. مشارکت زنان در امور اقتصادی موجب افزایش سطح تولید، افزایش درآمد سرانه و در نتیجه افزایش رفاه اجتماعی خواهد شد. هویت دادن به زنان، استقلال بخشیدن به آنان و فراهم کردن زمینه ی مشارکت فعال آنها در امور مختلف اقتصادی- اجتماعی موجب می شود این نیروی عظیم در چرخه‌های تولیدی و اجتماعی انگیزه ی فعالیت داشته باشد. یکی از مؤثرترین راهکارها که بستر لازم را برای رشد شخصیتی و ارتقای توانمندی های ذهنی و فکری زنان  روستایی مهیا می‌کند و موجب مشارکت فعال آنها در فعالیت های گروهی می‌شود، فعالیت در تعاونی های تولیدی است. تعاونی ها با ارتقای دانش و ظرفیت های علمی زنان،  می توانند به افزایش توانمندی آنان کمک کرده و باعث تقویت اعتماد به نفس در زنان شوند. تردیدی نیست که دستيابي به توسعه  ی پايدار بدون مشاركت فعال زنان در تمامي عرصه ها امكان پذيرنيست.  امروزه نقش محوري زنان روستايي در بسياري از جنبه های توسعه، ازقبيل امنيت غذايی، پايداری محيط زيست، ريشه كنی فقر، كنترل جمعيت، و توسعه اجتماعي بر کسی پوشیده نیست. زنان در راهبردهای توسعه ی پايدار، نيروهای اصلی و محوری به شمار می روند. تشکیل  تعاونی يكی از موثرترین سازوكارهای مشاركت مردمی در فعاليت های اقتصادی و اجتماعی است، كه اشتغال و معيشت پايدار را برای اقشار آسيب پذير و كم درآمد به وجود می آورد. اين رويكرد به خصوص در توانمندسازی زنان موثر است. ايجاد تشكل براي زنان روستايی راهكار مناسبی براي اعتلا و رشد اقتصادی و اجتماعی آنان است، چرا که  تشكل ها افزون بر توليد و توزيع كالا و خدمات مي توانند در بهبود شرايط اقتصادي خانواده روستايی، ارتقاي سطح درآمد، برقراری عدالت اجتماعی و افزايش مشاركت اجتماعی زنان نيز مؤثر باشند. براساس پژوهش هایی که کارشناسان در این خصوص انجام داده اند زنانی كه در تعاونی ها عضوند، رضايت بيشتری از زندگيشان دارند و ضمن برخورداری از استقلال نسبی مالی، مشاركت اجتماعی شان نيزگسترده تر است. کارشناسان تأثير تعاونی های توليدی را در توسعه مناطق روستايی بررسی كردند و دريافتند كه عضويت در تعاونی هاي توليدی، به خصوص برای زنان روستایی، در كل شاخص هاي اجتماعی و فرهنگی و درنهايت در توسعه مناطق روستايی تأثيرگذار بوده است. بنابراین مشارکت فعال زنان روستایی در تعاونی های تولید، راهكار بسيار مناسبی برای توانمندسازی زنان است. بهبود وضعيت زندگی زنان روستايی و خانواده های آنان؛ ايجاد امكان فعاليت به صورت دسته جمعی؛ برخورداری زنان روستايی از شخصيت حقوقی در قالب گروه؛ تبادل نظر و همكاری زنان روستايی برای حل مسائل و مشكلات موجود؛ دسترسی بيشتر زنان روستايی به اعتبارات، بازار و مراجع تصميم گيری؛ و فراهم آوردن امكان آموزش های لازم براي زنان روستايی از اهداف ارزشمندی است که در صورت ایجاد تعاونی های زنان روستایی در هر منطقه ی روستایی محقق خواهد شد. تعاونی های  زنان روستایی می توانند با تلاش‌های اقتصادی خرد درآمد کسب کنند تا به بهبود شرایط زندگی خود و در نهایت به بهبود وضعیت اقتصادی جامعه کمک کنند. بنابراین فعالیت در قالب تعاونی ها یکی از موثرترین راهکارها برای رشد شخصیتی و ارتقای توانمندی های زنان روستایی است به طوری که موجب شکوفایی استعدادهای بالقوه جامعه  ی زنان، بالا رفتن سطح آگاهی، دانش و مهارت زنان خواهد شد. در این راستا شناسایی زنان توانمند روستا و بررسی میزان توانایی آنها جهت فعالیت در کارهای تولیدی پراهمیت بوده و موجب تقویت پایه‌های اقتصادی روستاها می‌شود. زنان روستایی جمعیت قابل ملاحظه ای از جمعیت استان را تشکیل می دهند و نقش موثر زنان روستایی در فعالیت های اقتصادی و توسعه روستایی واقعیتی انکارناپذیر است اما با این وجود، زنان شاغل در بخش کشاورزی با درآمد ناکافی از موقعیت اجتماعی متناسب با نقش اجتماعی خود برخوردار نیستند. و امکانات لازم را برای تغییر وضع و بهبود فعالیت های اقتصادی و موقعیت اجتماعی خود ندارند. همچنین خوداشتغالی زنان روستایی از طریق گسترش و توسعه صنایع دستی در روستاها می تواند تا حد زیادی نقش زنان را ارتقا داده و شرایط مناسب تری را از لحاظ اجتماعی برای آنان فراهم کند که متاسفانه امروز به دلایل متعددی فعالیت زنان روستایی در زمینه ی صنایع دستی بسیار کم شده است. تعاونی های تولید روستایی در این خصوص و در احیای دوباره صنایع دستی می توانند نقش ارزنده ای داشته باشند. شناخت توانمندی ها و مهارت های زنان روستايی وهدايت استعدادهای آنان مي تواند در بهره برداری از ظرفيت  های اين قشرعظيم اجتماعی موثر واقع شود، به عبارتی شناخت توانایی های زنان روستايی، تدابير و امكان مناسبی را برای برنامه ريزی برای به كارگيری مهارت های كارآفرينی شاغلين پنهان جامعه روستايی فراهم خواهد کرد. در حال حاضر بی‌توجهی مسوولان و کم شدن روحیه کار جمعی منجر به تعطیلی وکم کاری  برخی از اتحادیه تعاونی  های زنان روستایی شده است. امیدواریم مسوولان با توجه به کارایی و اثرات سودمند این تعاونی ها در زندگی روستاییان و به خصوص زنان روستایی برای رفع مشکلات مربوط به تعاونی های تولید و حمایت ویژه از آنها همت کنند.