■  دکتر حامد صمدلویی

جو بایدن نامزد پیشتاز انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده در یادداشتی برای CNN که مواضع رسمی حزب دموکرات آمریکا را پوشش می دهد سیاست خود در قبال ایران را در سه بند توضیح داده است. قبل از تحلیل مواضع اخیر بایدن باید به این نکته اشاره کرد که ایالات متحده از یک استراتژی کلان که با سه محور تامین منافع، شناسایی تهدیدات منافع و برخورد با تهدیدات پیروی می نماید. تفاوتی ندارد ساکن کاخ سفید جمهوری خواه باشد و یا دموکرات چراکه تاکتیکها و تکنیکهای سیاست خارجه بر مبنای این استراتژی کلان ترسیم می شود. ایران در ادبیات رقبای انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا تهدید تلقی می شود و بر همین اساس است که ترامپ و بایدن هر یک تلاش دارند مدل برخورد با تهدید را برای شهروندان آمریکایی برتر متبادر نمایند. بایدن پیرامون مساله هسته ای با همان رویکرد ترامپ قائل به جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته ای است با این تفاوت که همچنان برجام را مسیر منطقی برای پایان دور باطل منازعه آمریکا با ایران تلقی می نماید. اگرچه ایران بر صلح آمیز بودن فعالیتهای هسته ای زیر نظر آژانس بین المللی و توافق ۱+۵ ( بعدها با خروج آمریکا ۱+۴ )و نیز قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد تاکید دارد اما سیاست ترامپ در این مورد یکجانبه گرایانه و تهاجمی بوده که نتیجه آن به گفته بایدن بازگشت ایران به شرایط قبل از برجام و شکست فشار حداکثری عنوان می شود. گشودن مسیر دیپلماتیک به شرط بازگشت ایران به رعایت مفاد توافق برجام از دیگر موارد توضیح داده شده بایدن برای CNN است مسیری که با خروج یکجانبه از برجام ، اعاده تحریمها، تروریستی اعلام کردن سپاه پاسداران و همچنین ترور سپهبد سلیمانی به محاق رفت و کسی جز ترامپ مقصر آن نیست. بازگشت به مسیر دیپلماسی نیاز به تغییر رفتار ساکن جدید کاخ سفید خواهد داشت و اتفاقا مواردی نظیر حقوق بشر و نقض آن از سوی آمریکا چه در مورد شهروندان خود و چه پیرامون شهروندان ایران قابل بحث خواهد بود. آنچه مسلم است ایران نه تنها در منطقه ای که همواره قدرت اول آن بوده (خاورمیانه ) تنشی ایجاد نکرده بلکه خود قربانی تحریک عناصر بیگانه تنش زا بوده است؛ از جنگ عراق علیه ایران تا مبارزه با داعش و حمایت از مردم منطقه اسناد مستحکمی بجا مانده که نمی توانند آن را کتمان کنند. ایران راه حل مساله فلسطین را رجوع به آرای شهروندان مسلمان، مسیحی و یهودی آن منطقه بیان کرده و طبیعی است سران کشورهای دیکتاتور عربی که بایدن آنها را متحد خطاب می کند اساسا با ماهیت رای بیگانه باشند و این پیشنهاد را تهدید تلقی کرده و از مخالفت با اشغال دست بردارند. کشورهای عربی متحد آمریکا می بایست بزرگترین تهدید را نه در بیرون مرزها بلکه در داخل مرزهایشان جستجو کنند که این نتیجه طبیعی سرکوب است. اما آنچه در مواضع بایدن در ارتباط با ایران برداشت می شود و در این زمینه با سیاست ترامپ قویا نزدیک است عبور از سیاست شکست خورده تغییر رژیم (regime change) و به رسمیت شناختن قدرت اول خاورمیانه است.

■  پژوهشگر علوم سیاسی