خطر تبدیل خلیج گرگان به تالاب


خبر |

بر اساس نتایج تحقیقات میدانی محققان پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی، در صورت بسته‌شدن دهانه خلیج ‏گرگان این خلیج به‌سرعت خشک خواهد شد و به تالاب داخلی تغییر پیدا خواهد کرد. ‏به گزارش روابط عمومی، دکتر حمید علیزاده لاهیجانی، معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه اقیانوس‌شناسی و مسوول تیم نمونه ‏برداری تحقیقاتی میدانی در خلیج گرگان در این باره گفت: با توجه به کاهش عمق و مساحت خلیج گرگان طی سالیان گذشته ‏که در اثر عواملی چون کاهش تراز آب دریای خزر، بسته شدن کانال‌های ارتباطی مانند کانال خزینی، نرخ بالای رسوب گذاری در ‏خلیج گرگان و میزان بالای ورود مواد مغذی که سبب رشد و تراکم بسیار زیاد علف‌های دریایی ‏Ruppia maritima‏ در چند سال ‏اخیر شده است، بیم آن می‌رود که در صورت عدم اقدام مبتنی بر راهکارهای دقیق علمی جهت بهبود شرایط این زیست بوم با ‏ارزش در جنوب دریای خزر، این خلیج به یک تالاب مرطوب داخلی تبدیل شود.‏ علیزاده در بیان جزئیات مطالعات مرتبط با احیاء خلیج گرگان که در نواحی ساحلی و در دو فصل بهار و تابستان سال جاری انجام ‏شد، به تشریح اندازه گیری‌های میدانی‎ ‎فصل بهار پرداخت و افزود: در این عملیات میدانی مطالعات فیزیک دریا شامل اندازه ‏گیری نیمرخ پارامترهای فیزیکوشیمیایی آب خلیج گرگان (دما، اکسیژن محلول، شوری آب، غلظت کلروفیل و کدورت) با استفاده ‏از دستگاه ‏CTD، بررسی میزان جریان ورودی و خروجی آب در خلیج گرگان، با استفاده از دستگاه‌های جریان‌سنج (‏RCM۹‎‏) و ‏همچنین در مطالعات زمین‌شناسی وضعیت رسوبات بستر، در مطالعات شیمی دریا میزان غلظت مواد مغذی (نیتروژن و فسفر) ‏و در مطالعات زیست‌شناسی دریا شناسایی و فراوانی فیتو و زئوپلانکتون‌ها و نیز کفزیان در خلیج گرگان مورد بررسی و مطالعه ‏قرار گرفت. وی با اشاره به جزئیات نمونه‌برداری میدانی در سطح خلیج گرگان در فصل تابستان، با بیان این که در چندین ‏ایستگاه نمونه‌برداری و مطالعات زمین‌شناسی، شیمی و زیست‌شناسی دریا و بررسی پراکنش و فراوانی میکروپلاستیک‌ها ‏و همچنین در سطح گسترده‌تری از خلیج گرگان اندازه‌گیری پارامترهای فیزیکی آب با استفاده از دستگاه ‏CTD‏ انجام شد، ‏اظهار کرد: در تکمیل مطالعات شیمی دریا از ۶ رودخانه و زهکش ورودی به خلیج گرگان شامل (گرگانرود، بندر ترکمن، ‏قره سو، باغوکناره، محمدیه و بندر گز)  به منظور بررسی میزان بار مواد مغذی و بار معلق ورودی به خلیج گرگان نمونه‌برداری ‏صورت پذیرفت. همچنین با نصب دستگاه‌های جریان‌سنج و نیز تله‌های رسوب گیر به مدت ۱۵ روز بررسی دقیق میزان جریان ‏ورودی و خروجی به خلیج گرگان و نیز بررسی نرخ رسوب‌گذاری در نقاط مختلف آن به عمل آمد. ‏معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی با اشاره به نتایج بدست آمده از اندازه گیری‌های ‏میدانی و مدل‌سازی عددی تبادل آب در محدوده شبه جزیره آشوراده و خشکی (بندر ترکمن) اعلام کرد: تبادل آب در تراز بالای ‏آب دریای خزر با سهولت بیشتری صورت می‌پذیرد و با کاهش تراز آب دریای خزر امکان تبادل آب از طریق کانال‌های ارتباطی ‏چاپقلی و آشوراده کمتر می‌شود. همچنین سرعت متوسط جریان در دوره اندازه‌گیری ۳ سانتی‌متر بر ثانیه و جهت آن به ‏سمت خلیج گرگان بود که این بدان معنی است که در دوره دو هفته‌ای اندازه‌گیری عمدتا آب دریای خزر وارد خلیج گرگان شده ‏است، دلیل این امر تبخیر زیاد آب در خلیج گرگان و نیز کاهش دبی آب ورودی رودخانه‌ها به خلیج گرگان است، هرچند که تراز ‏آب دریای خزر همچنان روند کاهشی دارد. ‏علیزاده نرخ رسوب گذاری در دهانه خلیج گرگان (بندر تکمن-آشوراده) را بالا عنوان کرد و افزود: نرخ رسوب گذاری در این منطقه به ‏طور میانگین ۴۳/۱ سانتی‌متر بر سال اندازه‌گیری شد. مقدار رسوب‌گذاری در محدوده رشد گیاهان تالابی به مراتب بیشتر ‏است.‏ وی تاکید کرد: در صورتی که تراز آب کاهنده باشد یا این که حول تراز فعلی با اندکی نوسان، پایدار بماند، انتظار بسته شدن ‏دهانه خلیج گرگان را باید داشته باشیم. دلایل آن شامل انتقال رسوب از غرب به شرق در راستای میانکاله و از شمال به ‏جنوب در راستای گمیشان است. این رسوبات در دهانه خلیج گرگان ته‌نشست می‌کنند. کاهش تراز آب سبب کاهش عمق ‏در دهانه ورودی شده که نتیجه آن ایجاد شرایط مناسب برای رشد گیاهان تالابی و همچنین کاهش سرعت  آب است. در این ‏شرایط رسوبات بیشتری در دهانه خلیج به تله می‌افتند و بسته شدن دهانه را تسریع می‌کنند. ‏وی نسبت به بسته شدن دهانه خلیج گرگان و به دنبال آن پیامد خشک شدن سریع خلیج با توجه به این که میزان تبخیر حدود ‏دو برابر بیشتر از میزان بارش است، هشدار داد و تصریح کرد: بسته شدن دهانه خلیج گرگان باعث می‌شود این خلیج بسرعت ‏خشک شود، زیرا میزان تبخیر حدودا دو برابر بیشتر از میزان بارش است. آبدهی رودخانه‌های ورودی به خلیج گرگان حتی در ‏شرایط طبیعی آن قدر نیست که بتواند کمبود آب آن را جبران کند. از این رو تسهیل تبادل آب خلیج گرگان از مسیرهای طبیعی ‏برای جلوگیری از خشک شدن آن ضروری است. تسهیل تبادل آب سبب بهبود کیفیت آب خلیج گرگان می‌شود. اما عمق آب ‏خلیج گرگان و مساحت پهنه آبی آن به طور مستقیم وابسته به تراز آب است و با تسهیل تبادل آب تغییری نمی‌کند.‏ این پژوهشگر حوزه علوم دریایی در ادامه خاطرنشان کرد: مدل‌سازی غبار در منطقه با فرض خشک شدن خلیج گرگان نشان ‏می‌دهد که در این حالت خلیج گرگان به عنوان منبع غبار محلی عمل خواهد کرد که تا فاصله پنجاه کیلومتر را تحت تاثیر قرار ‏خواهد داد. البته علاوه بر تسهیل تبادل آبی خلیج گرگان با دریای خزر از مسیرهای طبیعی آن باید اقدامات لازم برای کاهش ‏مواد مغذی حاصل از سکونت‌گاه‌ها، زمین‌های کشاورزی و آبزی پروری اجرایی شود. همچنین تامین حقابه زیست محیطی ‏رودخانه‌های ورودی سبب یکپارچگی و پایداری اکولوژیک خلیج گرگان خواهد شد. ‏