■ طیبه بیکی

ایران با وجود برخورداری از جاذبه‌های متنوع اقلیمی سهم ناچیزی از درآمد صنعت گردشگری را به خود اختصاص داده است. صنعت گردشگری در، فرهنگی، تاریخی ایران از ظرفیت‌های بسیار بالایی برای رشد و توسعه برخوردار است. بر اساس گزارش سازمان جهانی گردشگری، ایران رتبه دهم جاذبه‌های باستانی و تاریخی و رتبه پنجم جاذبه‌های طبیعی را در جهان دارا است. بنابر این سوال این است  که چه مشکلات و چالش‌هایی مانع توسعه صنعت گسترده گردشگری ایران شده است؟اینک کلیه سطوح ناحیه‌ای، منطقه‌ای، ملی و بین المللی تنوع بخشی به اقتصاد، بالا بردن شاخص‌های توسعة انسانی، کاهش مشکلات ناشی از صنعتی شدن و آلودگی بیش ازحد استاندارد شهرها، اشتغالزایی، تعامل فرهنگ‌ها، حفظ محیط زیست و در نهایت توسعة پایدار ازجمله دغدغه‌های اصلی پیش روی جوامع بشری است. لذا گردشگری به ویژه برای کشورهای در حال توسعه یک مزیت اقتصادی است تا از این طریق بتوانند فرایند توسعه ملی خود را تسریع بخشند.اﯾﺮان ﮐﺸﻮري ﺑﺎ ﺟﺎذﺑﻪ‌ﻫﺎي ﻓﺮاوان میباشد ﻏﻨﺎي جاذبه‌ها در اﯾﺮان ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ آن را ﺟﻬﺎﻧﯽ در ﯾﮏ ﻣﺮز ﺑﻨﺎﻣﻨﺪ. ﺗﻨﻮع ﺟﺎذبه‌ها در اﯾﺮان آﻧﻘﺪر زﯾﺎد اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ اي اﻧﮕﯿﺰة ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮاي سفر ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر را ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ‌آورد. ﭼﺮا ﮐﻪ اﯾﺮان ﮐﺸﻮري اﺳﺖ ﺗﺎرﯾﺨﯽ و ﺑﺎ اﻧﺒﻮﻫﯽ از یادمان‌ﻫﺎي ﺗﺎرﯾﺨﯽ و ﻣﯿﺮاث‌هاي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺑﺮﺟﺎي ﻣﺎﻧـﺪه از دوران‌ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ، ﻧﻤﺎدﻫـﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕـﯽ در ایران آﻧﭽﻨﺎن ﻣﺘﻨﻮع و ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﯽ اﻧﺴﺎن در داﺧﻞ اﯾﺮان از ﮐﺸﻮري ﺑـﻪ ﮐـﺸﻮر دﯾﮕـﺮرفته استبرای تبدیل شدن ایران به قطب مهم گردشگری جهان باید ضرورت‌های توسعه این صنعت شناخته و چالش پیش روی آن برداشته شودموانع توسعه گردشگري در ايران در بسياري از حوزه‌هاي اجتماعي، اقتصادي، سياسي و...قابل پيگيري است. مواردی از قبیل   موانع و نارسايي‌هاي اقتصادي و عدم حمايت كافي از بخش خصوصي و تشويق به سرمايه‌گذاري در بخش گردشگري. به علت عدم سودآوري، حمايت ناكافي دولت و اقدامات سليقه‌اي و محدودكننده از سوي برخي مقامات غيرمسئول در کنار این باید موانع اجتماعي و فرهنگي وبيم از اثرات مخرب جهانگردي بر فرهنگ محلي را نام برد  نگاهي به ديدگاه‌هاي افراد جامعه در ارتباط با ورود جهانگردان به ايران حاكي از آن است كه بسياري از افراد هنوز هم جريان‌هاي گردشگري را با ديد منفي ارزيابي مي‌كنند و چنين مي‌پندارند كه گردشگري موجب تخريب و آسيب‌رساني به فرهنگ‌هاي محلي در كشور مي‌شود در کنار این عوامل  عدم شناخت سلايق جهانگردان و سياحان خارجي از ایران یکی دیگر از موانع است  در واقع باید اذعان کرد يكي از مهمترين ابزارها براي جذب جهانگردان خارجي ميزان آشنايي با انگيزه سياحان، سلايق و علايق آنان است. با توجه به عناصر فرهنگي، ارزش‌ها و هنجارهاي حاكم، مناسب است كه آگاهي و شناخت كافي از علايق، انگيزه‌هاي سياحان خارجي داشته باشيم. بالاخص در ارتباط با سياحان كشورهاي مسلمان و آسيايي كه هم از نظر مذهبي و هم از نظر فرهنگي نزديكي بيشتري با ما دارند. علاوه بر این شروط مذهبی نیز مساله دیگر در بازدید گردشگران از ایران است. با همه ی این کاستی ها باید توجه داشت صنعت گردشگري در سال‌هاي اخیر به رشدي خیره کننده دست یافته است، بررسی آسیب‌ها و راهبردهاي توسعه این صنعت را امري اجتناب ناپذیر می‌نماید. از آنجایی که گسترش این صنعت جزئی از جریان کلی جهانی شدن است به تبع آن متاثر از قانونمندي‌هاي نظام سرمایه‌داري است و بررسی صنعت گردشگري بدون توجه به فرایندهاي نظام سرمایه‌داري نمی‌تواند راهگشا باشد. ايران مانند بسياري از کشورهاي در حال توسعه ديگر، با معضلات شديد اقتصادي، سياسي، اجتماعي و فرهنگي مثل نرخ بالاي بيکاري، رشد سريع در سن کار جمعيت، تورم و غيره مواجه است. توسعه صنعت گردشگري باتوجه به مزيت‌هاي مناسبي که در زمينه‌هاي اقتصادي، رونق کسب و کار، ايجاد اشتغال، بهبود وضعيت زندگي، ارتقاء انسجام اجتماعي و اشتراک فرهنگي دارد، مي‌تواند به کاهش معضلات شديد اقتصادي، سياسي، اجتماعي و فرهنگي کمک کند.