■  ندبه محمدی

حتما به یاد دارید در سال‌های ابتدایی ورود گوشی موبایل به ایران، کلمات فارسی پیامک ها باحروف انگلیسی نوشته می شد‌. بعدها این مدل تایپ کردن فینگلیش نام گرفت. اصطلاحی که با یک سوءتفاهم ساده فراگیر شد و هنوز هم بعد از دو دهه چرایی و چگونگی آن از چشم مردم پنهان مانده است. فینگلیش از ترکیب دو واژه فنلاندی (finnish) و انگلیسی (english) ساخته شده است. نه از ترکیب فارسی(farsi) و انگلیسی(english).

فینگلیش یعنی استفاده از کلمات انگلیسی در چارچوب دستور زبان فنلاندی. این روش توسط فنلاندی هایی که به آمریکا و کانادا مهاجرت کرده بودند ابداع شد.

آنچه در ایران فینگلیش نامیده می شود، در واقع پنگلیش نام دارد که از ترکیب دو واژه (persian) و (english) به وجود آمده‌است. یعنی استفاده از حروف انگلیسی برای نوشتن کلمات فارسی.

درنهایت پس از گذشت یک دهه و به‌طور خاص با ورود پیام‌رسان‌های تلگرام، وایبر، لاین و... بستر مناسبی برای تایپ فارسی فراهم گشت. شاید علت این همه گیر شدن فارسی نویسی را بتوان اینگونه برشمرد: سهولت و سرعت خواندن پیام‌ها، امکان طویل نویسی در حد مقاله و مطالب تفصیلی، هزینه‌بردار نبودن و همین طور در دسترس قرار گرفتن کیبوردهای آسان نویس فارسی در گوشی‌های لمسی.

درهرصورت این بازار آزاد ارائه مطلب، در کنار همه خوبی‌هایش، جایی شد برای اعمال سلیقه شما بخوانید بی‌سلیقگی بر زبان اصیل و کهن پارسی.

در این مجال کوتاه لباس های تنگ و گشادی که به تن کتابت فارسی پوشانده اند را به‌صورت زیر دسته‌بندی کرده‌ایم:

۱, جایگزینی: کاربر حروفی را به عمد جایگزین حروفی با تلفظ مشابه می‌کند و درواقع غلط املایی عمدی می سازد. این جایگزینی عمدتاً برای ایجاد فضای طنز در مکالمات، بامزه جلوه کردن و متفاوت نوشتن به کار می‌رود.

 مثلاً به جای آقا، کثیف، اشک،

می‌نویسد عاقا! کصیف! عشک!

و گاه پا فراتر نهاده و به شباهت تلفظ نیز توجه نمی‌کند. چرا که قصد کودکانه نویسی دارد.

آن وقت به جای ندارم، خوبی، عشقم،

می‌نویسد: ندالم! خوفی! عجقم.

۲، جابجایی: کاربر در بعضی کلمات حروفی را به عمد جابه‌جا می‌کند. شاید هدف از این کار ایجاد حالت طنز، بامزه جلوه کردن، ایجاد تنوع، نشان دادن حالت بی خیالی و یا متفاوت جلوه کردن پیام باشد.

 مثلاً به جای اظهارنظر و بفرست

 می‌نویسد: اهظار نظر، برفست

۳، حذف: کاربر حروفی را به عمد حذف می‌کند. به نظر می‌رسد هدف از این کار کودکانه نویسی و تمایل به تاثیرگذاری بر مخاطب برای بعضی کلمات، و تند نویسی و تنبلی در نوشتن برای بعضی دیگر باشد. مثلاً به جای ببخشید، متأسفم، دوست، گفت، رفت

می‌نویسد ببشید! متسفم! دوس! گف! رف!

حذف شاید رایج ترین تغییر در شکل نوشتاری زبان فارسی است که شکل پیشرفته ی آن منجر به باقی ماندن تنها یک حرف از یک کلمه شده‌.

معمولا علت این خلاصه نویسی غیر معمول، عجله یا تنبلی زیاد در نوشتن است.

مثلا سلام را با حرف س ،. چه خبر را با چ خ؟

و فضای مجازی را با ف.م نشان می دهد‌.

در این صورت قضاوت در مورد مخفف جمله ی« سلام! چه خبر از فضای مجازی؟» را می سپارم به شما خواننده ی عزیز!

 ۴, اضافه: کاربر باز هم با هدف‌هایی مانند بامزه جلوه کردن، ایجاد فضای طنز، ایجاد تنوع و تاکید، جلب توجه مخاطب و یا متفاوت نویسی، حرف یا حروفی را به بعضی کلمات اضافه می‌کند.

 این اضافه نویسی به دو صورت اتفاق می‌افتد:

الف) اضافه کردن یک حرف جدید که عمدتاً حرف ع است. مانند نوشتن عایا، چراع، بعله/بهله،

 به جای آیا، چرا، بله.

ب) تکرار یکی از حروف کلمه: مانند سلااااام، کجااااییییی،

 به جای سلام، کجایی.

۵، استفاده از کلمات انگلیسی: متأسفانه از سال‌ها پیش که غرب‌زدگی گریبان‌گیر فرهنگ غنی این مرزوبوم شد استفاده از واژه‌های انگلیسی در مکالمات روزمره رواج پیدا کرد.امروزه کلماتی مانند مرسی، اوکی، مای گاد و...

تبدیل به تکیه‌کلام شده و حتی در متون کتبی روزمره خود را نشان می دهند. در این‌گونه موارد حداقل انتظاری که از کاربر می رود این است که این‌گونه کلمات را به زبان اصلی خودشان بنویسد و از فارسی نوشتن آن خودداری کند.

۶، نشانه‌های نگارشی: از دیگر مشکلاتی که در چت ها دیده می شود استفاده نکردن از علائم نگارشی است که نویسنده و مخاطب را به نوشتن و خواندن بدون علایم عادت می‌دهد و در نهایت خواننده را در فهم مطلب دچار مشکل می کند. حتماً مثال معروف بخشش لازم نیست اعدامش کنید را به یاد دارید

در مقابل استفاده رگباری از علایم نگارشی به وفور مشاهده می‌شود که متأسفانه گریبان‌گیر داستان‌نویسان تازه‌کار هم شده. آن‌جا که در نسخه ویرایش نشده اثر می‌بینیم برای القای حالت تعجب، نگرانی وحشت، سوال، غم و...به جای شرح حالت و تصویرسازی، از تکرار زیاد علامت‌هایی مانند عاطفه و سوال استفاده می کنند: چرا؟؟؟؟؟  وای!!!!!!  مگه می‌شه؟؟؟؟!!!!

۷، ترکیب حروف و اعداد:  کاربر با تلفیق حروف انگلیسی، فارسی و اعداد، سعی کرده ظاهر جدیدی از یک کلمه ارائه کند. مثلاً کلمات سیگار مرسی کاسه چلوار را به صورت 30گار، مر۳۰/mr30, کا3 و 40وار می‌نویسد.

این تنها گوشه‌ای از بی‌مبالاتی‌های نگارشی در فضای مجازی است که می شود گفت از قاعده و قانون مشخصی پیروی می کند.

آنچه مسلم است این است که اگر چاره‌ای، آموزشی، همتی، برای پایان دادن به اوضاع نابسامان خط فارسی در پیام رسان ها اندیشیده نشود، چهره ی این زبان مظلوم، مخدوش شده و اصالت زیبایش در پس غبار زمان به فراموشی سپرده خواهد شد.