■  دکتر سّیدرضا هاشمی

پیش‌بینی اینکه جهان، در آینده چه شکلی خواهد داشت، مورد علاقه افراد زیادی می باشد. برخی با نگاهی بدبینانه، آینده‌ای هولناک را برای جهان متصور می‌شوند، جهانی با رشد سرسام‌آور جمعیت، که نهایتا به خاطر عللی مانند گرمای بیش از حد زمین، فجایع و بلایای طبیعی، حمله موجودات فضایی یا جنگ اتمی، نابود می‌شود. از طرف دیگر، عده‌ای به آینده جهان خوش‌بین هستند. آنها ضمن قبول این مسئله که با رشد جمعیت جهان و کمبود منابع، جهان با مشکلاتی مواجه خواهد شد، به پیشرفت‌های اجتماعی و اقتصادی و اختراعات علمی و تکنولوژی و موفقیت‌های بشر اشاره کرده و آینده‌ای بهتر را برای آینده جهان ترسیم می‌کنند.

 اقتصاد جهان بین سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۵۰ به‌طور میانگین سه درصد در سال رشد خواهد کرد. این بدین معناست که رشد اقتصادی جهان تا سال ۲۰۳۷ دو برابر و تا سال ۲۰۵۰ حدودا سه برابر خواهد شد. هند در سال ۲۰۵۰ با پیشی‌گرفتن از ایالات‌متحده، جایگاه دوم اقتصاد جهان را بعد از چین به خود اختصاص خواهد داد. در سال ۲۰۱۴ چین با تولید ناخالص داخلی بالغ بر ١٧هزار و ۶٣٢ میلیارد دلار جایگاه اول، آمریکا با  ١٧ هزار و ۴١۶ میلیارد دلار جایگاه دوم و هند با هفت‌هزار و ٢٧٧ میلیارد دلار جایگاه سوم را داشتند. این در حالی است که پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۵۰ چین با تولید ناخالص داخلی ۶١ هزار و ٧٩ میلیارد دلاری، کماکان جایگاه اول را داشته باشد اما هند با رشد اقتصادی چشمگیری با تولید ناخالص داخلی ۴٢ هزار و ٢٠۵ میلیارد دلاری، از تولید ناخالص داخلی ۴١ هزار و ٣٨۴ میلیارد دلاری ایالات‌متحده پیشی گیرد. همچنین پیش‌بینی می‌شود فاصله بین سه اقتصاد بزرگ جهان یعنی چین، هند و آمریکا در دهه‌های آینده با بقیه کشورهای جهان بیشتر و بیشتر شود. بر اساس پیش‌بینی‌های انجام‌شده، سهم اتحادیه اروپا از تولید ناخالص داخلی جهان از حدود ١٧ درصد فعلی، به کمتر از ١٢ درصد تا سال ۲۰۵۰ کاهش پیدا خواهد کرد.  براساس پیش بینی سازمان خواربار جهانی سازمان‌ ملل‌ متحد (فائو)، جمعیت جهان  به ۹ میلیارد و ۶۰۰ میلیون نفر در سال ۲۰۵۰ خواهد رسید و این رشد سرسام‌آور جمعیت، بر اساس گزارش‌های فائو، منجر به کمبود غذا در جهان خواهد شد.پیش‌بینی می‌شود امید به زندگی بشر بیشتر شود. بر اساس آنچه سازمان‌ملل متحد اعلام کرده‌ است، میانگین امید به زندگی در سال ۲۰۵۰، به ۷۶ سال خواهد رسید که در مقایسه با 2/67 سال در سال ۲٠۱۰، حدود ١٠ سال افزایش خواهد یافت.

اسیدی‌شدن اقیانوس‌ها، دیگر مسئله جدی زیست‌محیطی است که جهان با آن مواجه است. دی‌اکسیدکربن اضافی تولیدشده توسط انسان که در آب اقیانوس رها می‌شود، تبدیل به اسید کربنیک شده و این مسئله با گذشت زمان باعث شده است خاصیت اسیدی اقیانوس بیش از ۳۰ درصد افزایش پیدا کند. این افزایش اسید در اقیانوس باعث می‌شود تعادل موجودات کربنی درون آب برهم خورده و نسل موجودات دریایی به خطر بیفتد.

 بر اساس گزارش بنیاد عدالت زیست‌محیطی (ای‌جِی‌اِف)، گرمایش جهانی در ۴٠ سال آینده باعث خواهد شد تا ۱۵۰ میلیون نفر با عنوان "پناهندگان آب ‌و هوایی" به کشورهای دیگر مهاجرت کنند. تا سال ۲۰۲۵ بیش از نیمی از کشورهای جهان با بحران کم‌آبی مواجه خواهند بود و ٢۵ سال بعد یعنی تا سال ۲۰۵۰، ۷۵ درصد جمعیت جهان با مشکل کم‌آبی دست ‌و پنجه نرم خواهد کرد.

 یکی از سخت‌ترین پیش‌بینی‌ها راجع ‌به آینده، پیش‌بینی درباره پیشرفت‌های تکنولوژیک است، همان‌طور که بهترین دانشمندان نیز در گذشته نتوانسته بودند اثر فیزیک هسته‌ای را پیش‌بینی کنند و تصور دنیایی با تلفن‌های‌ همراه هوشمند امروزی در روزگاری مانند میانه قرن بیستم، چیزی شبیه به معجزه بود. هر گوشی موبایل امروزی قدرت پردازش رایانه‌ای بسیار قوی‌تری نسبت به‌کل سیستم پردازش رایانه‌ای ناسا در دهه ۱۹۶۰ دارد.

سال های آینده متعلق به تکنولوژی است و اشکال جدید تکنولوژی جنس و سبک زندگی مردمان را تغییر خواهند داد. مهم ترین تغییراتی که تا سال ۲۰۵۰ با امروز خواهد داشت، وفور هواپیماهای بدون سرنشین، قطارهای فوق سریع، ماشین های متفکر، سفرهای فضایی توریستی، اعضای مصنوعی و پروتزها، لباس های تکنولوژیک، خودروهای خوران خواهد بود.

در آینده ربات هایی تولید خواهند شد که فرقشان با انسان غیر قابل تشخیص خواهد بود. خیلی ها معتقدند بعضی از انسان ها رابطه عاطفی و رمانتیک با ربات را به انسان ها ترجیح خواهند داد. محققان می گویند که در دنیای تکنولوژی های آینده، سکس مجازی با ربات تا سال ۲۰۴۰ به یک امر عادی تبدیل خواهد شد. و پیش بینی می کنند که این ربات ها تا سال ۲۰۳۵ در خانه های مردم ثروتمند ظهور خواهند کرد. ازدواج ربات با انسان تا سال ۲۰۵۰ قانونی خواهد شد. لباس های مخصوص تا ده سال دیگر به مردم توانایی هایی از نوع توانایی ابر انسان های کتاب های مصور خواهد داد مانند لباسی که شرکت هیوندا ساخته و توانایی بلند کردن وسایل سنگین را به فرد می دهد. البته این اول راه است و در سال های آتی لباس هایی خواهیم داشت که راه رفتن و دویدن را ساده تر می کند یا پوشاکی از جنسی خاص که جلوی خستگی شخص را گرفته و او را قدرتمندتر می کند ساخته خواهد شد. تا سال ۲۰۲۵ تلفن های هوشند منسوخ خواهند شد و تا چند سال دیگر خبری از تلفن های هوشمند به شکل امروزی نخواهد بود و مردم به کسی که چنین ابزاری را در دست بگیرند، خواهند خندید. در واقع تا پنج شش سال دیگر بعید نیست هر کسی در دستبند یا گردن بند یا هر ابزار کوچک دیگری یک تلفن هوشمند داشته باشند و نیازی به حمل این ابزارهای دست و پاگیر مزاحم نداشته باشد. پیش بینی ها در مورد تکنولوژی های آینده می گوید که تا سال ۲۰۵۰ تقریبا تمام خودروها به صورت خودران خواهند شد و مرگ و میر ناشی از تصادفات جاده ای تقریبا به صفر خواهد رسید. برخی بر این باورند که رایانه‌های سال ۲۰۵۰ خواهند توانست به توانایی‌های بشری برسند. البته در برخی موارد رایانه‌های امروزی به این حد رسیده‌اند. تا ٣٠ سال آینده خواهیم توانست ماشین‌حساب‌هایی بخریم که در منطق، بسیار قوی‌تر از انسان عمل می‌کنند. هوش مصنوعی به سطحی از توسعه یافتگی می رسد که از هوش انسان بالاتر می رود و خودش می تواند مرتباً در توسعه خودش مفید باشد، به بیانی دیگر کاملا ًخودکار باشد. هوش مصنوعی به زودی بر نحوه زندگی و کار کردن ما به شکلی گسترده و عمیق تاثیر خواهد گذاشت. همچنین دور از ذهن نیست اگر در آینده بشنویم که یک هوش مصنوعی از کنترل سازنده اش خارج شده و باعث بروز یک فاجعه شده است، مانند کشتن عده ای از انسانها یا اختلاس های چند میلیون دلاری.  بنابر گزارش آژانس بین المللی انرژی، مصرف جهانی انرژی هر ساله به میزان دو درصد افزایش می یابد که در ترکیب با افزایش جمعیت پیش بینی شده به معنای دو برابر شدن تقاضا تا سال 2050 است. اگر انسان بتواند دو اتم بسیار داغ را برای تشکیل یک اتم با یکدیگر برخورد دهد و سپس انرژی منتشر شده از این برخورد را کنترل کند، مشکلات مربوط به برق برای همیشه از بین خواهد رفت. دانشمندان آلمانی با معرفی راکتور گداخت هسته ای W7-X که یک استلراتور محسوب می شود تمام تلاش خود را به کار گرفته اند تا این رویا را محقق سازند. از آنجایی که منابع کره زمین با توجه به مصرف بالای بشر زیر فشار قرار دارند و در حال حاضر برخی فلزات کلیدی کمیاب یا غیر اقتصادی برای استخراج هستند، دسترسی به منابع ستاره ها و سیارک ها یکی از  راه حل هایی است که مد نظر قرار دارد. شرکت پلنتری ریسورسز (Planetary Resources) این هدف را دنبال می کند و بر همین اساس ماموریت های فضایی رباتیک برای شناسایی سیارک های نزدیک کره زمین با بیشترین قابلیت استفاده مد نظر قرار گرفته اند. همانگونه که آسانسورها شکل گیری آسمانخراش ها و شهرهای عمودی را ممکن کرده اند، زندگی در خانه هایی روی آب می تواند مرحله بعدی شهرنشینی باشد. بنابر پیش بینی های صورت گرفته، امکان افزایش سطح آب دریاها به میزان 20 تا 30 سانتیمتر تا سال 2050 وجود دارد و مواجهه شدن شهرهای جهان از نیویورک تا بانکوک، گوانگژو و مومبای با روند افزایشی وقوع سیل امکان پذیر است. این در شرایطی است که برخی جزیره ها به زیر آب می روند و یا غیرقابل سکونت می شوند. در این میان، ایجاد جوامع شناور می تواند پاسخی به این شرایط باشد. هفتاد تا هشتاد درصد شغل ها تا بیست سال آینده دیگر وجود نخواهند داشت و شغل های جدید به وجود خواهند آمد. مشاغل و حرفه‌های نوظهوری نیز در دنیا با توجه به رشد و توسعه فنّاوری و دیگر عوامل مؤثر بر این روند به وجود خواهد آمد ازجمله رشته‌های نوظهور مانند مهندس نانوپزشکی، مشاور تغذیه و جراح مجازی،  پزشک آنلاین، مدیریت داده‌های پزشکی، متخصص تغذیه مولکولی، مهندس بافت یا اُرگان، طراح هواپیماهای بدون سرنشین، مهندس تحلیل داده‌های اطلاعاتی، مهندس راه‌حل‌های امنیت بیومتریک، مفسر الگوریتم، تحلیلگر پیش‌بینی رفتار، کارگزار داده‌کالاها (دیتاکالاها)، طراح زیرساخت خانه‌های هوشمند، طراح فضاپیما، طراح فناوری لمسی، ویرایشگر رسانه‌ای، طراح زیستگاه‌های فرازمینی، میکروبیولوژیست فضایی، مشاور سالمندان، متخصص ژنتیک تخریب و انقراض و مسئول سلامت پسماندها، ارزیاب هنری، منتور استارت آپ، حرفه های جدید در گردشگری مانند طراح سیستم‌های هوشمند سفر، طراحی ناوبری تور از حرفه‌های نوظهور خواهند بود. شاید بتوان گفت تنها کسب و کار فیزیکی که در آینده رشد خواهد کرد، گردشگری است چرا که انسان ها کارهای خود را به سیستم‌های اطلاعاتی واگذار خواهند کرد و تفریح را برای خود نگه خواهند داشت.   همچنین عناوین شغلی مطرح‌شده که آینده‌ آنها در هاله‌ای از ابهام است و به تاریخ خواهند پیوست عبارتند از: اُپراتور اتصال تجهیزات الکتریکی و الکترونیکی، کارگران خدمات پستی، کارگران جواهرات و سنگ‌های فلزی گرانبها، آشپزهای رستوران، تحویلداری، دفترداران، منشی‌ها، مدل‌های مد، رانندگان، برنامه‌ریزان و اپراتورهای ماشین‌آلات عمرانی، بسته‌بندها و اپراتورهای پر و خالی کردن ماشین‌ها، کارمندان تدارکات، داوری ورزش، کارمندان بانک، ، اپراتورهای مونتاژ ، حسابرسان مالیات و اپراتورهای تلفنی.

بسیاری از شرکت های بزرگ خودرسازی مانند دایملر معتقدند که شرکت های رقیب ما  در آینده شرکت‌های تولید خودرو نیستند بلکه شرکت هایی مانند اپل، گوگل و سیسکو هستند که با تولید نرم افزار و اطلاعات در پنج تا ده سال آینده همه صنایع را خواهند بلعید، مانند شرکت خدماتی اوبر (UBER)که در حال حاضر بزرگترین شرکت تاکسیرانی می باشد صاحب یک ماشین هم نیست و فقط یک نرم افزار است و یا هم اکنون شرکت ایرباس بزرگترین شرکت هتلداری جهان است بدون داشتن حتی یک هتل ملکی. فرزند‌ان ما دیگر نیازی به گرفتن گواهینامه رانندگی نخواهند داشت و همینطور دیگر وجود پارکینگ ها بی معناست. چهره شهرهای آینده با این تغییرات عوض خواهد شد و اخبار وحشتناک رانندگی را دیگر نخواهیم داشت. همچنین تا ۸۰ درصد از رفت و آمدهای شهری حذف خواهند شد و سیستمهای اطلاعاتی جای آنها را خواهند گرفت. بنابراین آلودگی هوا نداریم، تصادف به حداقل خواهد رسید و وقت بیشتری برای تفریح خواهیم داشت. در آینده، شرکت هایی مانند شرکت Watson با ارایه نرم افزار تشخیصی خود، با دقت صد در صد به کمک پزشکان در تشخیص انواع سرطان خواهد آمد و نرم افزارهای شبیه ساز ساختار DNA ، شانس موفقیت در لقاح مصنوعی (IVF) را به ۹۹ درصد خواهند رساند. بررسی سلامت افراد ارزان و می-تواند از طریق موبایل بررسی شود.

پیش بینی شده است، به دو دلیل شرکت‌های بیمه به لبه ورشکستگی خواهند رسید، اول بخاطر کاهش فعالیت های فیزیکی بخصوص در حمل و نقل و دوم پیش بینی بسیار دقیق سیستم های هوش مصنوعی از آینده، نیاز ما را به بیمه کمتر خواهد کرد. کشاورزی بدون خاک و مبتنی بر اطلاعات با بهره وری ۹۹ درصدی در مصرف آب، جای کشاورزی سنتی را خواهد گرفت. در آینده مزارع سرپوشیده عمودی و کشاورزی در محیط کنترل شده جایگزین مزارع سنتی خواهد شد، بیشتر این مزارع سیستم‌های آب‌کِشت یا هوا‌کِشت هستند، که به این معنی است که بجای استفاده از خاک، از موادی جایگزین مانند اسفنج‌های پلی‌اورتان، کود برگ قابل تجزیه و حتی مواد غیر‌آلی مانند سنگ مروارید و گلوله‌های سفالی استفاده می‌کنند. دیگر ویژگی منحصر به فرد این مزارع استفاده از یک ترکیب دقیق مواد غذایی است که در تاسیسات گردش می‌کند و تصفیه می‌شود، و مستقیما به قسمت ریشه گیاه تزریق می‌شود تا باعث رشد گیاه شود. و نهایتاً، این مزارع از یک سیستم نظارتی پیچیده استفاده می‌کنند تا مشخصا تولید، کارآمدی و یکنواختی را افزایش دهند. استفاده از پهپادها در کشاورزی رشد قابل توجهی خواهد داشت و استفاده از پهپادها در فرایند آبیاری، ارزیابی، سمپاشی و در مراحل مختلف تولید امری ضرورری خواهد شد. همچنین در آینده، متخصصان زیست‌فناوری با اصلاح ژنتیک گیاهان سعی می‌کنند مقدار محصولات کشاورزی را افزایش دارند و محصولات تراریخته دامنه‌ی گسترده‌ای از نیازهای بشر را در این زمینه رفع می‌کنند. تراریخته به گیاهان و جانوران یا موجودات میکروسکوپی گفته می‌شود که ترکیب ژنتیک آن‌ها (DNA) طوری تغییر یافته است که در طبیعت از راه جفت‌گیری یا نوترکیبی طبیعی اتفاق نمی‌افتد.

گوشت مصنوعی تهیه خواهد شد و جایگزین گوشت گاو و گوساله می شود و نیاز جامعه را به گرانی تولید گوشت از بین می برد و همینطور ۳۰ درصد زمین‌های کشاورزی که برای تامین غذای دام مصرف می شود آزاد خواهد شد و در کنار آن شرکت های دانش بنیان حشراتی را به بازار خواهند آورد که پروتئین بیشتری را دارا خواهند بود و در رژیم غذایی روزانه گنجانده خواهد شد. استفاده از میکروجلبک ها بعنوان یک ماده غذایی رواج پیدا خواهد کرد. در سال های آینده نوشیدنی هایی تولید می شوند که مواد مغذی یک غذای کامل را دارند. البته چنین نوشیدنی هایی به صورت محدود در حال حاضر در بازار وجود دارند. شرکت Soylent تولید کننده مایعات غنی شده است. این شرکت ادعا می کند محصولاتش قابلیت تامین 20درصد ویتامین ها و مواد معدنی مورد نیاز بدن انسان را دارند. در سال های آتی روند معکوس جامدسازی نوشیدنی ها نیز رشد خواهد کرد.

 قهوه جویدنی یک نمونه از آنها است. سازندگان ادعا می‌کنند که این محصول تمرکز را بهبود می‌بخشد و چه کسی دوست ندارد یک تکه قهوه در جیبش داشته باشد؟

 پول جای خود را به اطلاعات یا پول دیجیتالی می دهد و پول دیجیتالی نقش پشتوانه ارز را در جهان باز ایفا خواهد کرد. برای وکلای جوان دیگه کار پیدا نمی شود چون به راحتی و با کمک شرکت تولید کننده اَپ شما می توانید با دقت نود درصد راهنمایی حقوقی بگیرید. برق با کمک روش های نوین تولید، ارزان خواهد شد. مشکل آب حل خواهد شد چون عمدتا به مصرف خوردن خواهد رسید. چاپ سه بعدی بزودی و با سرعت تمام به خدمت طراحان صنتعی خواهد آمد و به سادگی از طریق موبایل این کار امکان پذیر خواهد شد. کشور چین در این مورد کار را شروع کرده است. گفته می شود اگر می خواهید وارد دنیای جدید شوید ایده‌ی شما باید با موبایل ارتباط داشته باشد در غیر اینصورت باید آنرا فراموش کنید. ایده هایی که برای قرن بیست طراحی شده بودند در قرن 21 محکوم به شکست خواهند بود. در پایان، با وجود همه پیشرفت‌های بشر در آینده، دانشمندان هنوز کارهای زیادی برای انجام‌دادن دارند و نهادهای سیاسی و اجتماعی هنوز برای حل مسائل جهان تلاش می‌کنند و البته نباید از اتفاقات غیرقابل پیش‌بینی و ناگهانی که همه پیش‌بینی‌های ما را نقش ‌بر آب خواهد کرد، غافل بود. یک بیماری همه‌گیر و مسری، یک حادثه تروریستی هسته‌ای، یک شوک اقتصادی بزرگ‌تر یا یک خشک‌سالی فاجعه‌آمیز، ممکن است اثرات چنان عمیقی داشته باشد که گفتمان جهانی را در ابعادی گسترده تغییر داده و بسیاری از پیش‌بینی‌های ما را احمقانه جلوه دهد.

■  عضو هیات علمی دانشگاه علوم کشاورزی

 و منابع طبیعی گرگان