ابوطالب قزلسفلو 

خاك، بعنوان بستر حیات بر اثر فرآيندها و عوامل خاکساز تشکيل شده و دربرگيرنده مواد معدني و آلي است که پوسته خارجي زمين را مي پوشاند. خاک به عنوان منبع طبيعي، سرمايه ملي و بستر حيات، نقش اساسي در استقرار و رشد جوامع بشري و نيز ساير موجودات زنده دارد و در واقع بیش از 90 درصد از زنجيره غذايي انسان از خاك نشات مي گیرد. به همين دليل هرگونه مداخله و انجام عملیاتی که به ناپایداری خاك بیانجامد مي تواند در زنجيره غذايي تاثیر گذاشته و در نهايت انسان نیز از آن متاثر شود. خاك از منابع تجديدپذير به شمار مي رود، اما براساس مراجع مختلف علمی تشكيل هر سانتي متر خاك در شرايط مختلف آب و هوايي از 100 تا 300 سال طول مي كشد. سال 2015 میلادي از طرف سازمان ملل متحد به عنوان سال بین المللی خاك تعیین و نامگذاري شده است. همچنـین در هر سال روز پنجم دسامبر( 15 آذر)، به عنوان روز جهانی خاك معرفی گردیده است.  نامگذاری روز جهانی خاک از طرف جامعه جهانی بیانگر لزوم توجه هرچه بیشتر به این سرمایه عظیم خدادادي است کـه بـه علـت افـزایش نیازهـاي روزافزون جمعیت جهان تحت فشار مضاعف قرارگرفته است. امروزه آثار زیانبار عدم توجـه بـه مدیریت بهینه منابع خاك زنگ خطر جدي را در مورد رفاه، سـلامت، و حتـی ادامه حیات بشر به صدا درآورده است. در همین راستا مقام معظم رهبری در بیانات خود دقیقاً به موضوع خاک و اهمیت آن پرداخته بطوری که اشاره می نمایند قضیّه ی خاک از قضیّه ی آب مهم تر است؛ ما مشکل آب هم داریم، مشکل بزرگی هم هست، لکن برای تهیّه ی آب راه های فراوانی وجود دارد؛ برای تهیّه ی خاک حاصلخیز این راه ها دیگر وجود ندارد. یعنی بی توجّهی به مبانی حفظ محیط زیست،  آسیبی که وارد می شود، آسیبی نیست که بشود جبران کرد.  می شود پیشگیری و علاج کرد. فرسایش خاک، در بلندمدّت خطر بزرگتری از کمبود آب است. چند سال قبل از این بحث های آبخیزداری و آبخوانداری و مانند اینها مطرح شد، کارهایی هم انجام گرفت؛ باید اینها با جدّیت و قوّت دنبال بشود؛ این کارها متوقّف نماند. در استان گلستان به عنوان قطب تولید کشاورزی کشور، خاک پشتوانه تولید استان محسوب شده و نقش مهمی درتوسعه پایدار منطقه ایفا می‌نماید. تخریب و فرسایش خاک این ثروت بی جانشین، منجر به خطر افتادن امنیت غذایی استان و به تبع آن در سایر نقاط کشور می شود. میزان فرسایش استان از غرب به شرق به ترتیب از میزان 8 تن در هکتار در سال تا 35 تن در هکتار در سال متغیر بوده است. از جمله عوامل بالابودن میزان فرسایش در استان می توان به جنس خاک، وجود اراضی زراعی شیبدار کم بازده، گالی های فعال و پیشرونده اشاره نمود. به طور عمده جنس خاک استان دانه ریز سیلتی و رسی است که به دلیل حساسیت بالای این نوع خاک به فرسایش، تلفات خاک در سطح حوزه آبخیز منجر به از دست دادن سرمایه کشاورزان (خسارت درون مزرعه) می شود. همچنین تبعات تلفات خاک در مناطق پایین دست نیز با آسیبها و خسارات قابل ملاحظه ای چون پر شدن ظرفیت مفید سدها و رودخانه ها (خسارت برون مزرعه) همراه می باشد. همچنین مساحت بالغ بر 450 هزار هکتار از مساحت استان با نهشته های لسی پوشیده شده که به دلیل ماهیت این نوع پوشش خاک میزان نفوذپذیری آن پایین و متأثر از فرسایش آبی موجب توسعه گالی های متعدد شده است و خسارت‌های بیشماری را به زیرساخت‌ها، تأسیسات، ابنیه ها و به ویژه اراضی زراعی و کشاورزان وارد نموده است. به طور کلی تلفات خاک ناشی از فرسایش در استان گلستان به دلیل وجود نهشته های لسی و خاکهای سیلتی و رسی پویا و فعال می باشد. استان گلستان علی‌رغم محسوب شدن به عنوان یکی از استان‌های شمالی، به علت قرارگیری در مجاورت بیابان‌های کشور ترکمنستان و اثرات عواملی محیطی چون تأثیر کمربند پرفشار جنب حاره‌ای، عوامل زمین شناسی، اراضی شور و رسوبات ریزدانه بستر قدیمی دریای خزر و نیز سفره آب‌های شور سطحی به طور بالقوه در معرض بیابانی شدن قرار دارد و در لیست استانهای دارای بیابان کشور قرار گرفته است. حاکم بودن شرایط آب‌ و هوایی (خشک و نیمه‌خشک)، موجب ضعیف و شکننده‌تر شدن اکوسیستم مناطق مذکور می‌شود که اراضی را مستعد فرسایش بادی، توسعه بیابان و تشکیل و گسترش کانون‌های گرد و غبار می‌نمایند. بر اساس مطالعات انجام شده تاکنون هفت کانون بحراني داخلی مربوط به فرسايش بادی شناسايي شده است که به همراه وجود کانون‌های فعال گرد و غبار خارج از کشور (واقع در قره‌قوم) تهدید و نگرانی جدی را به دنبال دارد. شرایط حاکم در این مناطق، زندگی جوامع محلی ساکن در مناطق شمال (مرزنشینان) را با مشکلات و دشواری‌هایی مواجه ساخته است. چرا که معیشت این جوامع (کشاورزی و دامداری) به منابع محیطی وابسته است. این مهم علاوه بر ایجاد خسارت‌‌های اقتصادی و تخریب منابع طبیعی، موجب شرایط ناپایداری در امنیت مرزها به لحاظ مهاجرت جمعیت و خالی شدن روستاهای آن مناطق می‌شود که می تواند بستری برای بروز مشکلات اجتماعی و افزایش حاشیه‌نشینی در شهرهای اطراف می‌باشد. به منظور حفظ و جلوگیری از هدر رفت خاک به عنوان بستر تأمین کننده امنیت آب و غذا و کاهش آسیبها و معضلات ناشی از آن و نیز در راستای محقق نمودن وظایف سازمانی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان مجموعه فعالیت ها و اقداماتی را در سه محور آبخیزداری و حفاظت خاک، اقدامات بیولوژیک و اقدامات مدیریتی براي بهبود شرایط موجود (حفاظت و مدیریت چرا و پروژ‌ه‌هاي مدیریت مشارکتی منابع طبیعی) در دستور کار قرار داده است که هر یک به تناسب نیاز و شرایط منطقه در حوضه های آبخیز استان گلستان اجرا می‌نماید. اجرای اقدامات آبخیزداری در مناطق پوشیده از نهشته های لسی با هدف کنترل و پیشگیری از توسعه گالی بعنوان نمونه در روستاهای قویجق، چالجه، قرناق و قره آقاچ موجب جلوگیری از صرف هزینه در جابجایی روستانشینان به مناطق دیگر و تأمین زیرساختهای موردنیاز زندگی برای آنان شده است که این مهم علاوه بر خسارت ها و آسیبهایی ناملموس ناشی از جابجایی و مهاجرت می باشد. با تثبیت گالی از طریق اجرای اقدامات و فعالیتهای آبخیزداری علاوه برتأمین امنیت زندگی مردم منطقه، از فرسایش و انتقال خاک  جلوگیری به عمل آمده که با تله اندازی رسوبات، افزایش عمر مفید سد های استان در پایین دست را موجب شده است به منظور اجرایی شدن عملیات حفاظت خاک در طی یک برنامه 5 ساله 2000 میلیارد ریال اعتبار مورد نیاز است. 

با هدف افزایش و تقویت سطح پوشش گیاهی به عنوان عامل نگه دارنده خاک از فرسایش و موثرترین و ارزان ترین روش ترسیب کربن در عرصه های طبیعی و اراضی شیبدار و دیم کم بازده و نیز در نواحی شمالی استان به منظور پیشگیری از روند بیابانی شدن و گسترش کانو‌های گردو غبار اجرای مدیریت پایدار اراضی با انجام اقداماتی چون  اصلاح و احیاء مراتع (کودپاشی، بوته کاری، کپه کاری و بذرپاشی)، جمع‌آوری نزولات آسمانی می باشد. لازم به ذکر است اعتبار مورد نیاز برای تحقق عملیات مقابله با بیابانزایی در طی برنامه 5 ساله معادل 400 میلیارد ریال می باشد. از جمله اقدامات مدیریتی می توان به اجرای پروژه های مدیریت مشارکتی منابع طبیعی (ترسیب کربن)، مدیریت چرا و تشکیل و تقویت تعاونی‌های مرتعداری در سطح استان می توان اشاره نمود که  در مجموع با توانمندسازی و ظرفیت سازی جوامع محلی موجب بهبود معیشت و وضعیت اقتصادی آنان در زمینه توسعه پوشش گیاهی شده و مشارکت آنان در حفظ منابع طیبعی می‌شود.

مدیر کل منابع طبیعی

و آبخیزداری گلستان