الو مشاور
■ دکترحسین دهنوی
سوال) چرا روان‌شناسان و متخصصان مسائل تربیتی، بر تشویق فرزندان تأکید می‌کنند؟
جواب: تاکید فراوان روان‌شناسان بر تشویق، به جهت تاثیر معجزه‌آسای آن است. اگر تشویق، با شرایط و به‌موقع انجام شود، در رفتار فرزند دگرگونی جدی ایجاد می‌کند و مسیر زندگی او را تغییر می‌دهد. حتی رام کنندگان حیوانات نیز برای رام کردن از همین ابزار استفاده می‌کنند. تشویق شیوه‌ای است که خداوند متعال و اولیای او از آن استفاده می‌کرده‌اند. خداوند بردباران را این‌گونه تشویق می‌کند: «ایشان همانند که درود و رحمت خداوند شامل حالشان شده است.»
سوال) من فرزندانم را فقط با زبان و جمله‌های خوب تشویق می‌کنم. آیا همین کافی است یا حتماً باید تشویق مادی هم وجود داشته باشد؟
جواب: تشویق انواعی دارد که بهتر است از همه آن‌ها استفاده کنید:
۱. گفتاری: از واژگانی چون «آفرین، به‌به، جالب، خیلی خوب و…» و جمله‌هایی چون «کاری که انجام دادی خیلی خوب» ، «از کارت خیلی خوشم آمد» ، «خوشحالم از این‌که چنین توفیقی به دست آوردی» و… استفاده کنید. بکوشید در واژگان و جمله ها تنوع ایجاد کنید و همیشه از تعابیر کلیشه‌ای بهره نبرید.
۲. رفتاری: گاهی نگاهی محبت‌آمیز، تکان دادن سر و تغییر حالت چهره به نشانه خشنودی، بوسیدن، در آغوش گرفتن و… می‌تواند اثر شگفت انگیزی داشته باشد.
۳. نوشتاری: نوع دیگر تشویق، استفاده از نوشتار است. به این صورت که رفتارهای خوب و پسندیده فرزندان را بنویسید و در پایان هفته به آن‌ها نشان دهید. یا به مناسبت‌هایی، کارت پستال تهیه کنید و در آن‌ها جمله‌های محبت‌آمیز بنویسید.
۴. نوع مادی: فهرستی تهیه و از اول انواع تشویق‌های مادی روزانه، هفتگی و ماهانه را در آن ثبت کنید و با توجه به فعالیت‌های فرزند و میزان اهمیت رفتار و... از آن‌ها بهره ببرید.
تشویق‌های مادی روزانه مشتمل بر خوردنی‌های ارزان‌قیمت، تشویق‌های مادی هفتگی مشتمل بر پارک، سینما، منزل دوستان و نزدیکان و تشویق‌های مادی ماهانه اسباب‌بازی‌ها یا وسایل مورد علاقه او است. بکوشید در خرید خوردنی‌ها یا اسباب‌بازی‌ها تنوع ایجاد کنید و ارزش غذایی خوردنی‌ها و بعد فرهنگی اسباب‌بازی‌ها را از نظر دور ندارید. برای استفاده درست از تشویق، به پیشرفت‌های جزئی فرزندان توجه داشته باشید و با استفاده از نمودارهای درختی، جدول، امضای کارت و… پیشرفت‌ها را ثبت کنید.
کودکان دست‌کم روزی سه بار و نوجوانان روزی یک بار به تشویق نیاز دارند. نقص بزرگ برخی والدین این است که نقاط مثبت فرزندان خود را نمی‌بینند و متأسفانه فقط نقاط منفی را می‌بینند. بکوشیم آیینه صفت باشیم و تمام نقاط مثبت و منفی را با هم ببینیم.