■ واعظ موسوی

خبر تصویب احداث تله کابین ناهارخوران گرگان در شورای عالی معماری و شهرسازی موجب نگرانی‌هایی در بین علاقمندان به جنگل‌های ارزشمند هیرکانی شده است. منتقدان این پروژه تبعات و پیامدهای زیست محیطی، اجتماعی، ترافیکی و حتی اقتصادی فراوانی برای آن متصور هستند. نگارنده این سطور تخصصی در زمینه مسائل اجتماعی، اقتصادی و ترافیکی ندارد و در مورد آنها اظهار نظری نمی کند. اما در مورد تبعات زیست محیطی که اجرای این پروژه می تواند به همراه داشته باشد، ذکر چند نکته لازم به نظر می رسد. به طور کلی آسیب های احتمالی این پروژه (در صورت عدم رعایت نکات فنی و زیست محیطی)را می توان به دو بخش مستقیم و غیر مستقیم تقسیم نمود. آسیب های مستقیم می تواند شامل قطع احتمالی تعدادی از درختان به منظور نصب پایه ها، رفت و آمد ماشین آلات سنگین به داخل عرصه های جنگلی برای انتقال تجهیزات و نصب پایه ها و نیز قطع و یا سرزنی درختان در مسیر تله کابین باشد. همچنین از مهم ترین آسیب های غیرمستقیم ناشی از احداث چنین پروژه ای می توان به افزایش جمعیت ورودی به منطقه (که در حال حاضر و قبل از احداث تله کابین نیز جمعیت ورودی به ناهارخوران در برخی ساعات روز بیش از ظرفیت آن است) و بروز تنش و استرس در حیات وحش منطقه (به ویژه جمعیت پرندگان) در اثر رفت و آمد مداوم کابین‌ها اشاره کرد. با این حال استفاده درست و پایدار از ظرفیت های طبیعی و گردشگری منطقه در جهت رشد و شکوفایی اقتصادی مطالبه بحقی است که باید به آن توجه شود.

با توجه به موارد فوق، راهکارهای پیشنهادی به شرح زیر به ذهن می رسد: نخست تجدید نظر در جانمایی محل احداث این پروژه است(موضوعی که از نخستین روزهای اعلام تصمیم احداث این تله کابین توسط منتقدین مطرح می شد).به عنوان مثال منطقه هزارپیچ می تواند گزینه مناسب تری باشد. زیرا هم شیب دامنه آن برای احداث تله کابین مناسب است و هم برای مسیریابی پروژه نیازی به عبور از جنگل‌های طبیعی نیست. ضمن اینکه اینکار علاوه بر کمک به رشد و توسعه بخش غربی شهرگرگان (که کمتر توسعه یافته است) موجب برداشته شدن بخشی از فشار جمعیت ورودی گردشگران به منطقه ناهارخوران می‌شود. راهکار دوم استفاده از سازه های جایگزین به جای تله کابین است. به عنوان نمونه از تجربه های موفق سایر کشورها می توان به مسیرهای چوبی رو گذر و نیز پل های معلق طنابی اشاره کرد. مسیرهای چوبی روگذر سازه هایی تماما چوبی هستند (غیر از اتصالات بین اجزای آن) که از یک طرف جنگل شروع شده و با چند ده و یا چند صد متر طول، از ارتفاع مشخصی از سطح زمین عبور کرده و در طرف دیگر جنگل پایان می یابند. این مسیرها نسبت به تله کابین آسیب به مراتب کمتری طبیعت وارد می سازند، ارتفاع و طول کمتری دارند، سازه آنها از جنس سازگار با طبیعت است (عمدتا از چوب) و گردشگران با عبور از بالای آن دید وسیعی به جنگل پیرامون دارند (تصویر دوم). اما خبری از دکل های چند ده متری، نیاز به انرژی فراوان و جریان برق فشار قوی نیست. همچنین گزینه پیشنهادی بعدی یعنی پل های معلق طنابی مسیرهای کم عرض و طولانی بین دو ستون در دو طرف جنگل هستند که توسط گردشگران پیمایش شده و از بالای سقف جنگل عبور می کنند. در این حالت نیز گردشگران منظره بسیار زیبای سقف جنگل را از بالا می بینند (تصویر سوم).

در پایان لازم به ذکر است که صاحب این قلم در نیت خیر موافقان این پروژه تردیدی ندارد اما معتقد است در اتخاذ چنین تصمیمی که تاثیرات عمیقی در حال و آینده این اکوسیستم های چند میلیون ساله خواهد داشت ملاحظات خاص و پیچیده ای باید در نظر گرفته شود تا زیست بوم ارزشمند و کم نظیر هیرکانی دچار آسیب نگردد.

■ عضو هیات علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان