اعظم محبی: با وجود اینکه مناطق شیبدار گرگان مستعد رانش بوده اما همچنان ساخت‌وساز در این نقاط ادامه دارد و مسئولان شهری بیان می کنند با تصویب طرح تفصیلی شهر، محدودیت هایی در این مناطق اعمال می شود. گرایش به زندگی شهرنشینی و تأمین مسکن یکی از موضوعاتی است که طی سال‌های اخیر بسیاری از حوزه‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشور را تحت تأثیر قرار داده و افزایش جمعیت در شهرها سبب شده تا از تمام فضاهای موجود برای ساخت و ساز استفاده شود. در این بین مناطقی که از نظر خطرپذیری و یا احتمال وقوع بلایای طبیعی مانند سیل، زلزله و رانش ریسک بالایی داشته هم از دست اندازی در امان نمانده است. بارگذاری ابنیه چندین طبقه، گودبرداری چند ده متری و همچنین حفاری‌های متعدد در این مناطق از جمله موضوعاتی است که امنیت زندگی شهروندان ساکن را به مخاطره می‌اندازد. گرگان مرکز گلستان هم به جهت برخورداری از ویژگی‌های جغرافیایی و پستی بلندی‌های طبیعی از این دغدغه مستثنی نبوده و طبق گفته شهرداران مناطق مختلف، در نقاطی همچون کوی امام رضا (ع)، چاله باغ جنوبی، کوی محتشم، اکبرآباد (رضوی ۱)، کوی عرفان، ۱۴ متری اول، دوم و سوم شهرداری، قدس هشت، کوی سبطی (ضلع شرق)، تپه صداوسیما و بخش‌هایی از محدوده چشم انداز از جمله مناطقی بوده که مستعد رانش هستند. طبق گفته مجید میرزاحسینی، شهردار منطقه دو، این مناطق مستعد رانش بوده اما در سنوات اخیر اتفاق خاصی در آنجا نیفتاده ولی ممکن است در آینده بر اثر سیلاب و زلزله و غیره، حادثه‌ای ایجاد شود.شهردار منطقه یک گفت: در این منطقه طی سال‌های اخیر رانش طبیعی نداشتیم اما به دلیل خاکبرداری غیراصولی در فرهنگ شهر، به دلیل خوب اجرا نشدن سازه نگهبان، رانش گودبرداری اتفاق افتاد. محسن کریمی همچنین گفت: هشت سال پیش هم در محدوده خیابان جام جم (در ۱۴ متری خوارزمی) قسمتی از خیابان رانش یافت که پایدارسازی انجام شده است. ناپایداری ساختمان‌ها در بخش‌هایی از محلات گرگان موضوعی نیست که قابل کتمان باشد. هرچند بنا به وعده مسئولان قرار است پس از تصویب طرح تفصیلی شهر محدودیت‌ها و ملاحظاتی در ساخت و سازها مدنظر قرار گیرد اما با توجه به اینکه بلایای طبیعی هیچگاه منتظر تصویب و ابلاغ بخشنامه و دستورالعمل‌ها نمی‌مانند لذا باید مدیران شهری دقت نظر بیشتری در خصوص مقاوم‌سازی و ارتقا ی استانداردهای ایمنی داشته باشند.

چاه‌های جذبی عامل رانش در نقاط شیبدار

عضو هیئت علمی دانشگاه گلستان در این خصوص گفت: رانش در مقیاس بزرگ متأثر از بارش و یا زلزله در گرگان وجود ندارد اما در مناطق شیبدار به دلیل گودبرداری ممکن است پنجه دامنه برداشت شده و منطقه بالادست را تحریک و رانش مرتبط با گودبرداری اتفاق بیفتد. حامد رضایی با اشاره به برخی از مناطق پر استعداد رانش در گرگان، ادامه داد: در منطقه هزارپیچ، دامنه‌ها در حال ناپایدار شدن هستند. در دامنه تپه صداوسیما و شهرک‌های اطراف آن هم منطقه مستعد رانش بوده و در سنوات گذشته هم طرحی در این منطقه مطالعه شد اما ساخت و ساز و تراکم در این نقطه در حال افزایش است و برخی از ساختمان‌ها چاه فاضلاب جذبی داشته و آب به زمین نفوذ می‌کند بنابراین به مرور زمان محیط ناپایدار می‌شود. وی اضافه کرد: به دلیل آنکه پی این ساختمان‌ها عمیق نیست با کوچک‌ترین تحریکی لغزنده شده و در شرایط دینامیکی با زلزله‌های پنج ریشتر به بالا ناپایداری خود را نشان می‌دهد. رضایی گفت: گسل خزر یکی از گسل‌های بنیادین و فعال گرگان است و توان تولید زلزله‌ای با بزرگی ۷.۴ ریشتر را دارد. مدیرگروه مخاطرات زمین دانشگاه گلستان با بیان اینکه رخداد یک رانش به عوامل مختلفی از جمله زمان حادثه، سمت و سوی تنش، عمق زلزله و غیره بستگی دارد، افزود: برای بهتر کردن شرایط منطقه مستعد رانش باید دامنه‌های شیب‌دار را مطالعه کرد، بارگذاری به سمت پایین دست منطقه منتقل شود، پی، سطحی نباشد و فاضلاب هم وارد عمق خاک نشود.

تپه‌های لسی گرگان و خاک بادرفتی

رضایی گفت: تپه‌های اطراف شهر گرگان لسی بوده و خاک بادرفتی دارد و اگر آب وارد شود نشست کرده و خطراتی به همراه خواهد داشت. وی با تاکید بر اینکه نباید به طبیعت دست اندازی کرد، گفت: برخی از اقدامات جنبه پیشگیرانه داشته و ترویجی و مدیریتی و برخی هم سازه‌ای است که به ایجاد دیوار و شمع کوبی و مسائلی از این دست اشاره دارد. این استاد زمین شناسی با اشاره به حوادث سال‌های گذشته در مناطق مختلف گرگان، افزود: مهندسان دفترچه مکانیک خاک پی ساختمان را مطالبه و مشاهده کرده تا براساس آن طرح ارائه دهند اما طبیعی است که پی ساختمان مقاوم بوده و ترانشه ایجاد شده برای شرایط عادی است و مخاطرات آینده و نقاط اطراف را در نظر نمی‌گیرند. مقیاس بررسی برای رخداد یک رانش بیش از ابعاد پی یک ساختمان است. رضایی با توضیح اینکه رانش از پایین به بالا اتفاق می‌افتد، گفت: در تپه صداوسیما بخشی را به عنوان فضای سبز در نظر گرفته‌اند که در آن منطقه ساخت و ساز نشود اما زمانی که در پاشنه گودبرداری شد، تنش برشی افزایش یافته و کل دامنه را درگیر می‌کند. وی گفت: در تپه صداوسیما قبلاً رانش اتفاق افتاده و دیوار حائل اجرا شد اما باید پرسید با وجود اینکه در دیگر نقاط این خطر وجود دارد، آیا دیوار در ارتفاع سه متر و عرض یک متر می‌تواند جلوی توده به این بزرگی را بگیرد؟ رضایی با بیان اینکه باید آینده نگر بود و در این مسأله مدیریت مقطعی جوابگو نیست و باید مدیریت کلان داشت، افزود: تصمیمات و طراحی برای تک تک ساختمان‌ها تنها شرایط عادی را در نظر گرفته و مشکلی در کوتاه مدت ممکن است ایجاد نکند اما در درازمدت به علت بارگذاری تدریجی و نفوذ آب به درون توده خاک آسیب گسترده خواهد داشت. وی بیان کرد: ما به عنوان زمین شناس توصیه‌های لازم را کرده اما در عمل ممکن است تمام پیشنهادات اجرایی نشود.

محدودیت‌های بیشتر با تصویب طرح تفصیلی

رئیس شورای شهر گرگان در خصوص صدور پروانه گفت: هم اکنون صدور پروانه ساخت و ساز در گرگان براساس طرح جامع بوده و در آن ضوابطی برای مناطق شیبدار مشخص شده است. سیدمحمد مرتضوی افزود: اما در طرح تفصیلی مناطق پرخطر که نیازمند کنترل بیشتر بوده مشخص شده و محدودیت‌هایی بیشتری (از جمله عدم صدور پروانه در زمین‌های با شیب بیشتر از ۲۰ درصد) اعمال خواهد شد. طبق گفته وی تصویب طرح تفصیلی در دست بررسی بوده و شهرداری هم در حال حاضر نمی‌تواند خارج از طرح جامع تصمیمی بگیرد.

محدود کردن طبقات در برخی از نقاط

معاون عمران شهردار گرگان گفت: در سطح شهر گرگان تپه‌هایی وجود دارد که مستعد رانش هستند لذا شهرداری در سنوات گذشته، بخش عمده‌ای از این اراضی را در کمیسیون ماده ۵ به کاربری فضای سبز تغییر داده است. مجید طاهری افزود: در برخی از نقاط مانند تپه صدا و سیما، شهرداری مشاور گرفته و طرح تهیه شده تا بارگذاری‌ها طبق آن انجام شود و در آن ضوابطی در مورد تثبیت خاک یا محدود کردن طبقات تا چهار طبقه مشخص شده است. وی با بیان اینکه در برخی از نقاط هم دیوار حائل ایجاد شده است، اضافه کرد: در برخی از مناطق هم با روش‌های نیلینگ و استرلینگ پایدارسازی و تثبیت خاک انجام شده است.

فعالیت 2هزار مهندس سازه 

برای آگاهی از چگونگی نظارت‌ها در این خصوص با نایب رئیس نظام مهندسی ساختمان گلستان گفتگو کردیم، محمد ابراهیم پور گفت: نظارت در مناطق رانشی و غیررانشی انجام می‌شود. وی ادامه داد: هنگامی که مالک ساختمان برای طراحی زمین مراجعه می‌کند طراح با توجه به وضعیت پروژه، کار را انجام داده و اگر نیاز به دیوار برش، پایدارسازی گود و سازه نگهبان باشد اجرا خواهد شد. ابراهیم پور افزود: زمانی که مالک برای اخذ پروانه ساختمانی اقدام می‌کند با آزمایشگاه ژئوتکنیک قرارداد بسته و آنها نوع خاک را مشخص می‌کنند، اگر وضعیت خاک منطقه ناپایدار باشد، این شرکت تمهیدات را اعلام و طراح ضوابط را در نظر می‌گیرد. وی گفت: حدود دو هزار مهندس سازه، عضو نظام مهندسی گلستان هستند. شهر گرگان با بیش از ۳۰۰ هزار نفر جمعیت و پتانسیل بالا و متنوع رخدادهای زمین‌شناختی، نیازمند آن است تا مدیران شهری نظارت‌های خود را در حوزه ساخت و ساز در مناطق پرریسک ارتقا داده و قبل از تصویب طرح تفصیلی، مقاوم‌سازی در محلات پرخطر را مدنظر قرار دهند زیرا هرگونه تساهل و تسامح در این خصوص تبعات بغرنجی را در پی خواهد داشت.