الو مشاور
سوال) پسر هشت‌ساله ام هیچ مشکل جسمی ندارد، اما شب‌ها رختخواب خود را خیس می‌کند. علت چیست و چه باید کرد؟
جواب: در صورت منتفی بودن علت جسمانی شب‌ادراری علت آن می‌تواند اضطراب ناشی از فشار روحی درازمدت باشد که بیش‌از چند ماه طول کشیده‌است. علل اضطراب کودک ممکن است فشارهای روحی ناشی از مرگ یکی از اعضای خانواده، جدایی والدین، اختلاف والدین، توجه بسیار آنان به برادر و خواهر کوچک‌تر، تنبیه بدنی، تبعیض بین فرزندان و مقایسه آنان، کمبود محبت، نقص‌عضو، آزار هم‌کلاسی، آزار قلدر محل یا برادر و خواهر بزرگ‌تر و احساس حقارت ناشی از ضعف اعتمادبه‌نفس باشد. شما باید برای رفع مشکل شب‌ادراری فرزندتان، اولاً زمینه‌ها و علل اضطراب او را از بین ببرید و ثانیاً از برخوردهایی که باعث تشدید اضطراب و درنتیجه شب‌ادراری افزون‌تر او می‌شود بپرهیزید:
1) او را تنبیه بدنی نکنید و حتی از تهدید به کتک نیز بپرهیزید.
2) مسئله را بزرگ نکنید. جمله‌هایی مثل (ما از خجالت نمی‌توانیم سرمان را بلند کنیم) مسئله را بزرگ و مشکل او را دو چندان می‌کند.
3) به‌گونه‌ای برخورد کنید که احساس کند از این مسئله نگران نیستید و به او اطمینان دهید که این مشکل موقتی است و از بین می‌رود.
4)اگر شما یا عضو دیگری از خانواده در کودکی به شب‌ادراری دچار بوده‌اید، آن را به کودک خود بگویید. این مطلب به‌طور جدی از بار فشار روحی او می‌کاهد. اگر کودک بداند که برخی از هم‌کلاسی‌هایش یا کودکان برخی از نزدیکان نیز چنین مشکلی دارند، خاطرش آسوده‌تر می‌شود.
5) از تحقیر و سرزنش او بپرهیزی جمله‌هایی چون تو مایه ننگ خانواده ما هستی و تو آبروی خانواده را برده‌ای بسیار ناروا است.
6) او را هرگز به رسوا کردن و آبروریزی کردن نزد دیگران تهدید نکنید.
7) او را به بی‌قیدی، تنبلی و بی‌حالی متهم نسازید.
8)مراقب خواهر یا برادرش باشید که او را به‌جهت بوی نامطبوع تشک یا بدنش مسخره نکنند.
9)او را با همسالانش مقایسه نکنید و شب‌ادراری نداشتن آنان را به رخش نکشید.
10)هر شب در حمام سبدی با شلواری خشک قرار دهید و به او بیاموزید که خودش پس‌از تطهیر بدن، شلوارش را تعویض کند. تعویض شلوار او به وسیله شما، باعث احساس حقارت اش و درنتیجه فشار روحی بیشتر خواهد شد.
11) او را نیمه‌شب به حمام نبرید. اعصابش را به‌هم می‌ریزد.
12) اگر برای روی تشک او از روکش پلاستیکی استفاده می‌کنید حتما از نوع نرم و بی‌صدای آن باشد.
13)در میهمانی‌ها بهتر است شب را در منزل میزبان نمانید و برای خواب به منزل خود بروید و در صورت ضرورت یا در مسافرت‌ها سعی کنید کسی متوجه مشکل او نشود. توجه داشته باشید که تمام موارد پیش‌گفته فشار روحی او را بیشتر می‌کند و اگر گمان می‌کنید با این رفتارها مشکل او حل خواهد شد بطور قطع اشتباه می‌کنید. شب‌ادراری فرزند شما اختلال یا عادتی عصبی است و عادت عصبی با این رفتارها درمان نمی‌شود. این رفتارها دقیقاً مثل این است که جایی آتش‌گرفته باشد و شما به‌جای آب روی آن بنزین بریزید. درصورتی‌که با راهکارهای پیش‌گفته اضطراب و فشار فشارهای روحی فرزندتان از بین نرفت، روان‌شناسان می‌توانند با روش ایجاد آرامش یعنی شل کردن عضلات و کشش‌های عضلانی و روش اشباع یعنی خارج کردن ذهن از ابهام مطلب به کمک تکرار و روشنگری و روان‌پزشک با درمان دارویی به فرزند شما کمک کنند.منشأ شب‌ادراری فرزند شما هرچه باشد می‌توانید به روان‌پزشک مراجعه کنید اما درصورتی‌که علت آن فشارهای روحی یا اضطراب باشد زمانی مراجعه به روان‌پزشک مطلوب و لازم است که شب‌ادراری، با باعث اختلالات رفتاری (ناخن جویدن انگشت مکیدن تیک) و افت تحصیلی شده باشد. در غیر این صورت توصیه می‌شود با از بین بردن زمینه‌های فشار روحی او مشکل فرزندتان را حل کنید ما خوشبختانه بیشتر کودکان مبتلا به شب‌ادراری با منشأ پیش‌گفته به‌ویژه در سنین پایین‌تر بدون مراجعه به روان‌پزشک و بدون مصرف دارو مشکلشان حل می‌شود البته اگر والدین شرط پیشین یعنی از بین بردن زمینه‌های فشار روحی را رعایت کنند. درهرصورت اگر مایلید به روان‌پزشک مراجعه کنید، برای کودکان زیر شش سال توصیه نمی‌شود.
سوال) پسر شش‌ساله ای دارم که پس‌از تولد خواهرش دچار شب‌ادراری شده‌است. علت چیست و چگونه می‌توان مشکل را حل کرد؟
جواب: علت شب‌ادراری فرزند شما، حسادت به دختر تازه متولد شده‌است. حسادت باعث فشار روحی و فشار روحی سبب اضطراب می‌شود و شب‌هنگام خواب می‌بیند که دیگر مورد توجه نیست و این کابوس، او را دچار مشکل شب‌ادراری می‌کند فرزند اول شما تا کنون سید و سرور و در متن زندگی بوده و اکنون با تولد فرزند جدید به حاشیه رفته و دیگر مانند قبل مورد توجه شما و دیگر نزدیکان (پدربزرگ، مادربزرگ، عمو، دایی، خاله، و ... نیست) و تحمل این حالت برایش بسیار سخت است. اگر می‌خواهید مشکل او از بین برود، توجه‌تان را از فرزند دوم کمتر و به او بیشتر توجه کنید. جالب است بدانید که فرزند اول شما گاهی در بیداری و به‌عمد رختخواب خود را خیس می‌کند. زیرا می‌بیند که وقتی خواهر کوچکش پوشک خود را خیس می‌کند، مادر هنگام تعویض او با مهربانی برایش شعر می‌خواند و او را غرق در بوسه می‌کند. او نیز با امید به چنین رفتاری از سوی مادر، تشک خود را خیس می‌کند که البته صبح هنگام با برخورد غیرمنتظره مادر شگفت‌زده می‌شود. توجه داشته باشید که این‌گونه رفتارها واپس روی است و اگر برخورد شما با پدیده فرزند دوم حساب‌شده و درست باشد دوامی نخواهد یافت.
■ حسین دهنوی- مشاور خانواده