تغییر نام خیابان‌های گرگان
■ محمد انصار
در شماره‌ی 2257 نشریه‌ی گلشن مهر (مورخ 17 مرداد سال 1400) دلایل نامگذاری های خیابان‌های گرگان را گفتیم. اکنون تغییر نام ها را بررسی خواهیم کرد. این مسأله که به طور طبیعی در همه جا اتفاق می‌افتد، باید با دقت انجام می‌شد. مثلاً آن مکان‌هایی که اسم عام داشتند و هیچ ارتباطی با حکومت و دولت ندارند، تغییر نامشان بی‌معنا بود. اسامی جدید تنها در نامه‌های اداری یا رسانه‌های جمعی، کاربرد دارد، ولی مردم، همان نام قدیمی را صدا می‌زنند. مانند عدالت (شالیکوبی)، تختی (ویلا)، چاله باغ (قدس)، قلعه‌حسن (پارتیان)، شهرک تالار (آپادانا) و...برخی جاها، مانند میدان ولیعصر (فلکه پارک ملی- فداییان اسلام- کاخ) و ترمینال (گاز –انقلاب- قندهاری) چند بار نامشان تغییر یافت. میدان کریمی که به کوشش آقای میرکریمی ساخته شده بود، سه نام دیگر (آزادی- هفتم تیر- تاج) روی آن گذاشته شد، اما پس از مدتی، نام کریمی برگشت که آن هم اشتباه است، زیرا میرکریمی درست است نه کریمی! خیابان ایرانهمر، در زمان رژیم گذشته، دو نام دیگر (آریامهر- ایرانشهر) داشت، اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی، دو نام دیگر (طالقانی- ابوذر) برای آن انتخاب شد، اما همچنان به ایرانمهر معروف است. البته خیابان اصلی، ایرانمهر و خیابان فرعی آن، ابوذر نام دارد که بهتر است آن دو یکسان شوند.
به میدان اصلی شهر، شهرداری و تا میدان کاخ را، خیابان فلسطین می‌گفتند، در دوره‌ای نام میدان به وحدت و خیابان، به پاسداران تغییر داده شد. پس از مدتی، نام شهرداری برگشت، اما نام فلسطین برنگشت. در دوره‌ای به خیابان جنوبی چهارراه میدان و میدان متصل به آن، سرخواجه گفته می‌شد. مسئولان آن را حذف و به جای آن، نام شریعتی و پانزده خرداد را گذاشتند. سپس دوباره نام سرخواجه برگشت. البته در سال‌های اخیر، میدانی را که در شمال پارک ملت قرار دارد، شریعتی نامیدند.
اگر نگاهی به اسامی بالا (کاخ، ترمینال، میرکریمی، ایرانمهر، شهرداری، سرخواجه) بیندازیم می‌بینیم که این اسامی، منفی نیستند وتغییر آن‌ها از ابتدا اشتباه بود. علاوه بر تذکری که گفته شد مسئولان باید چند نکته‌ی مهم را در تغییر نام در نظر داشته باشند: اول اینکه، نام جدید از نظر تلفظ، از نام قبلی آسان‌تر باشد. مثلاً تلفظ کلمه‌ی یک بخشی کاخ، از کلمه‌ی چهاربخشی ولیعصر، آسان‌تر است. دوم اینکه تغییر نام، می‌بایست با مشورت شهروندان و پژوهشگران بومی انجام شود. بهتر است که مسئولان سامانه‌ای برای انتخاب نام، راه‌اندازی کنند. آن‌ها باید بدانند آنچه که نام خیابان و میدان را تغییر می‌دهد، کلام مردم است نه نوشته‌های روی تابلو! ضمناً در نامگذاری خیابان‌ها به نام مشاهیر معاصر، افراط نشود و الویت نباید با اسم اشخاص باشد. مثلاً هر شخصیتی که از دنیا می‌رود، برخی انتظار دارند که خیابانی به نام آن‌ها داشته باشیم، در حالی که این کار برای مردم جذاب نیست. اما انتخاب اسامی عام و خوب، می‌تواند تأثیر مثبتی بر روی مردم داشته باشد. پیشنهاد می‌کنم که از اسامی زیر، برای نامگذاری خیابان‌ها و میدان‌های شهر استفاده شود: اخلاق، دوستی، کتاب، نوروز، خانواده، کودک، پدر، سلامت، پیامبر، آرامش و...
از دیگر مسائلی که در نتیجه تغییر نام‌ها پدید آمد، این بود که در چند مورد، از یک نام، برای چند مکان (شهرک و خیابان) استفاده شد. مانند فلسفی، رازی، فردوسی، حافظ و... به این موارد باید نام دادگستری را هم اضافه کرد. زیرا منطقه‌ای مسکونی در جنوب و شهرکی در شمال با همین نام داریم. البته این شهرک به خیام، تغییر نام داد. دو خیابان با نام امام حسین (ع) داریم که یکی در خیابان چهارم رازی و دیگری در شرق شهرک فرهنگیان واقع شده است. دو خیابان در شمال و جنوب شهر با نام استرآبادی داریم. مردم خیابان جنوبی را استرآبادی و خیابان شمالی را راه آهن صدا می‌زنند زیرا که به درب راه آهن منتهی می‌شود، البته این خیابان پیشوند مقصودلو هم دارد. دو خیابان به نام قدس داریم. یکی در جنوب شهر است که قبلاً چاله باغ نام داشت و هنوز هم به این نام معروف است. دیگری خیابان بین میدان شهدا تا ترمینال بود که پس از مدتی به خیابان امامزاده تغییر یافت. دو خیابان با نام شهید مهدی پور داریم: یکی در خیابان هشتم رازی و دیگری در گرگانجدید 12. دو کوچه به نام زیادلو داریم: یکی در عدالت 2 و دیگری در کنار قنسولگری روسیه.
از طرفی دیگر، خیابان های فرعی گرگان، چند نام دارند. در برخی جاها، نامشان با خیابان اصلی یکی است و با شمارش اعداد، تغییر می‌کند. مانند پنج آذر، ملل، سرخواجه و... اما همه جا اینگونه نیست. گاهی بین آن‌ها نسبت یا رابطه‌ای وجود دارد. مانند شهدا (لاله)، ولیعصر (عدالت)، گل‌ها (گلبرگ)، نامجو (لشکر)، و... گاهی رابطه‌ای ندارند. مانند: رجایی (گلشن)، خمینی (آفتاب)، ایرانمهر (ابوذر). ضمناً همین خیابان‌های فرعی، نام دوم هم دارند که در بیشتر جاها، اسامی شهدای استان گلستان را گذاشته‌اند. مانند ملل که به آن خیابان محمدزمان بیکی هم گفته می‌شود. تعدادی از همین خیابان‌ها سه اسمی شده اند که می‌بایست اصلاح شوند. مانند:
1- مهرآیین-شهید درویش محمدی- پانزده متری دوم
2- جانباز 30- شهید فکوری- صنایع دستی
3-سرخواجه 5- شهید گلعذاری- فردجهان
■ پژوهشگر