سرنوشت قاضی منصوری قصه ای آشنا و  پر غصه است. او نیز به انبوه گم ْشدگان/کمْ شدگان شهر ما پیوست. در این شهر راز آلود، مدت ها است که چیزها و کسانی گمْ/کمْ می شوند، و شوکی بی امان اما گذرا در ذهن و زبان اهالی می نشانند؛

 از گم شدن دکل نفت تا بسته های دلار، تا مرگ قاضی، رد صلاحیت سیاستمدار برجسته، حبس دانشجوی منتقد،تا فرار مغزها، آوارگی نخبگانی که نوعی بی وطنی را تجربه می کنند، کاهش امید به آینده در نسل جوان تا اضطراب در نظام ارزش ها و نگرانی از فروریختن هر آنچه می تواند/می توانست دیوار اعتمادی برای شهروندان شهر ما شود.

گمْ/کمْ شدن، دلالت روشنی دارد؛ به این معنی است که چیزی یا کسی به طور ناشناخته و مدام بخشی از داشته های شهر ما، اعم از افراد، أموال و ارزش ها را می دزدد یا هدر می دهد.

دزدی، واژه مشترکی است که هم ناظر به عامل انسانی است و هم فساد یا عیب ساختاری. از این جنس است تعابیری چون دزدیده شدن آب یک سد به جهت نشت ساختاری که دارد. یا دزدیده شدن گرمای ساختمان در زمستان.

اکنون به سرنوشت شهر خود برگردیم و این پرسش که گم/ کم شدن چیزها و کسان  شهر ما ناشی از کدام نوع از دزدی است؛

 خبط و خطای انسانی یا عیب و فساد ساختاری؟شکی نیست که قاضی منصوری متهم یا مجرم بود و از نظر حقوقی باید پاسخ عملش را می داد، اما او و امثال او از دیدگاه اندیشه حکمرانی در کمانه کمندی می افتند که گسل ها و نشت های حکمرانی ما دارد.

من او را نمی شناسم. اما جایی خواندم که از قضات دهه شصت است و عصر دفاع مقدس. اغلب نیروهای این دوره پر انگیزه،عدالت جو و شرافتمند بودند  و اگر فرضیه خودکشی درست باشد، ناشی از ته مانده غیرت و شرف این دوره او است.

اما معمای شهر ما این است که این گونه فسادها نه استثناء که قاعده است و در چنین شرایطی البته سیستمی بودن فساد فرضیه متقن تری است.

  شاید این لویاتان شهر ما است که چیزها و کسان ما را می خورد و گم/کم می کند.

تلاش جناب رئیسی و یاران او در مبارزه با فساد به هر حال شایان تقدیر است، اما تشخیص فساد مقدم بر معالجه و هر اقدام قضایی است و این چیزی است که خارج از عهده و توان قوه قضاییه است.

هر چند تعقیب مفسدان از وظایف ذاتی نهاد قضاوت است، اما این گزاره مهم است که؛

" فساد پدیده ای سیستمی است".

طرح کلی حکمرانی ما نیازمند باز اندیشی است. و تا این فرضیه و تشخیص رسما  پذیرفته نشود، هر طرحی در مبارزه با فساد  خود فساد آور است و آب در هاون کوبیدن.    

■ استاد دانشگاه