دکتر سوشیانت زوار زاده _ رفتارشناسی حیوانات یا روان‌شناسی حیوانات شاید برای بسیاری از مردم عجیب و باور نکردنی باشد. اما دانشمندان برای شناخت بهتر حیوانات و تشریح دلایل رفتار آن‌ها از این دانش بهره می‌گیرند. کره زمین سرشار از میلیون‌ها گونه جانوری است که هر کدام نقشی مهم در طبیعت دارند. با این حال، درک رفتار و فرآیندهای شناختی دیگر جانداران بسیار دشوار است. این کار به مشاهده و پژوهش دقیق نیازمند است و می‌تواند به شناسایی اختلالات جدی در گونه‌های حیوانی کمک نماید. من در این نوشته شما را با روانشناسی حیوانات و کاربردهای آن آشنا خواهم کرد.

روان‌شناسی حیوانات یا رفتارشناسی حیوانات

رفتارشناسی حیوانات (Ethology) یا روانشناسی حیوانات (Animal Psychology)، دانشی است که به بررسی و مطالعه علمی رفتار حیوانات (Animal Behavior) و فرآیندهای شناختی آنان می‌پردازد. روان‌شناسی حیوانات که با نام روان‌شناسی تطبیقی (Comparative Psychology) نیز شناخته می‌شود شاخه‌ای میان‌رشته‌ای به شمار می‌رود. این دانش نه تنها برای شناخت بهتر جانداران اهمیت دارد بلکه به کمک آن می‌توانیم به بهبود روابط میان انسان و حیوانات نیز بپردازیم. چارلز داروین با نظریه تکامل خود یکی از نخستین دانشمندانی بود که توانایی ذهنی و عاطفی حیوانات را بررسی و تأیید کرد. از آن زمان، پژوهش‌های گوناگونی درباره حیوانات انجام شده است. این دانش کماکان در حال رشد و توسعه است.

روانشناس حیوانات کیست؟روانشناس حیوانات، متخصصی است که در زمینه زیست‌شناسی و رفتار حیوانات مطالعه نموده و آموزش دیده است؛ تا بتواند به طور کارآمد و علمی با حیوانات کار کند. روان‌شناس حیوانات به مطالعه و پژوهش روی رفتار حیوانات، فرآیندهای شناختی، تاریخچه فیلوژنتیک، مفاهیم انطباقی و رشد آنان به منظور تشخیص اختلالات حیوانات می‌پردازد.

چه عواملی باعث بروز رفتار در حیوانات می‌شود؟رفتار حیوانات بیش‌تر به دلیل عوامل زیست‌شناختی و شرایط محیطی بروز پیدا می‌کند. تغییرات رفتاری حیوانات پاسخی است که جاندار نسبت به عوامل درونی یا بیرونی پدید می‌آید. برای نمونه هنگامی که حیوان احساس خطر یا تهدید نماید، واکنش‌های رفتاری برای حفظ بقا از خود نشان می‌دهد. اما رفتارهای حیوان تنها به دلیل بقا انجام نمی‌شود. رفتارهایی مانند جلب توجه، پرخاشگری، نشان دادن علاقه و … برخی از رفتارهایی هستند که حیوان در تعامل اجتماعی از خود نشان می‌دهد.

رفتارهای حیوانات چگونه طبقه‌بندی می‌شوند؟رفتارهای حیوانات شامل رفتارهای غریزی، رفتارهای اجتماعی، رفتارهای آموخته شده و تقلیدی طبقه‌بندی می‌شوند.

آیا حیوانات فکر می‌کنند یا احساس دارند؟چارلز داروین نخستین کسی بود که توانایی ذهنی و عاطفی حیوانات را تأیید کرد. بسیاری از پژوهشگران بر این باورند که حیوانات فکر می‌کنند؛ یعنی محیط پیرامون خود را درک می‌کنند و به آن واکنش نشان می‌دهند. حیوانات با هم تعامل دارند و می‌توانند احساسات یک‌دیگر را درک نمایند. این موضوع به ویژه در هنگامی که یک حیوان به عنوان مادر، فرزندش را از دست می‌دهد مشهود است. افزون بر این، حیوانات احساسات دیگری مانند ترس و خشم را نیز از خود بروز می‌دهند. اما این‌که آیا آن‌ها نیز از نظر ساختار ذهن همانند انسان دارای بخش هشیار و ناهشیار باشند، کماکان یکی از موضوعات مهم پژوهش رفتارشناسی حیوانات و روانشناسی حیوانات است. حیوانات احساساتشان را با یک‌دیگر به اشتراک می‌گذارند اما این شیوه همانند انسان به کمک یک زبان پیشرفته انجام نمی‌گیرد و صرفاً در قالب رفتار توسط ما قابل مشاهده و ارزیابی است.

آیا حیوانات دچار اختلال روانی می‌شوند؟بله حیوانات ممکن است دچار برخی از اختلالات روان‌شناختی مانند افسردگی، استرس، اختلال خوردن، اختلال وسواسی اجباری و … شوند.

چگونه بفهمیم که حیوانی دچار اختلال روانی شده است؟راه اصلی شناسایی اختلال روانی در حیوانات، مشاهده و بررسی رفتار آنان است. هنگامی که حیوان تغییرات ناهنجاری را در رفتارش نشان می‌دهد؛ به این معنی است که دچار یک بیماری جسمانی یا اختلال روانی شده است.

چه حیواناتی از خود آگاهی برخوردارند؟برخی از گونه‌های جانوری مانند شامپانزه‌ها و بزها دارای خودآگاهی هستند. آن‌ها نظریه ذهن را به روشنی نشان داده‌اند. آن‌ها می‌فهمند كه دیگران دیدگاه‌ها، باورها و خواسته‌های گوناگونی دارند و می‌توانند حالت‌های روحی را به خودشان یا دیگران نسبت دهند.

باهوش‌ترین حیوان چیست؟شامپانزه‌ها، میمون‌های بزرگ، فیل‌ها و دلفین‌ها به عنوان گونه‌های باهوش حیوانات شناخته می‌شوند.

آیا حیوانات احساس عشق می کنند؟دانشمندان هنوز نتوانسته‌اند به طور قطعی احساس عشق در حیوانات را اثبات کنند. با این حال شواهد نشان می‌دهد که حیوانات غم و اندوه را تجربه می‌نمایند. در این مورد، حیواناتی که در دسته پستانداران قرار دارند، ساختار مغزی مشابه انسان دارند؛ به این معنی که همان مناطقی از مغز انسان که مربوط به احساسات است در این حیوانات نیز وجود دارد. هم‌چنین مغز پرندگان دارای ساختار مشابهی برای تفکر و احساس است. از سوی دیگر حیوانات ممکن است وقت خود را به دیگران اختصاص دهند و این یکی از نشانه‌های احتمالی علاقه و محبت در آنان است.

آیا حیوانات می‌خندند یا گریه می‌کنند؟بسیاری از حیوانات هنگام بازی یا برای روابط اجتماعی صداهایی همانند خنده در می‌آورند. برای نمونه روباه‌های اهلی می‌توانند بخندند. هم‌چنین برخی نژادهای سگ رفتارهای بازیگوشانه و شوخ‌طبعی دارند و صداهایی درمی‌آورند که نشان دهنده سرخوشی آنان در تعامل با انسان است. میمون‌ها نیز نمونه‌های جالبی هستند که خنده را نشان می‌دهند. هم‌چنین حیوانات به طور مشهود در هنگامی که دچار ناراحتی شوند گریه می‌کنند. حیوانات در هنگام مرگ دیگر حیوانات یا انسان‌هایی که دوستشان دارند، اندوهگین می‌شوند. سگ‌ها، اسب‌ها، گربه‌ها، میمون‌ها و بسیاری دیگر از گونه‌های جانوری پس از مرگ همسر، فرزند یا یکی از اعضای گروه اجتماعیشان احساس ناراحتی و اشک را نشان می‌دهند.

ترازترین

حسین مجاهد

دکتر سوشیانت زوار زاده _ رفتارشناسی حیوانات یا روان‌شناسی حیوانات شاید برای بسیاری از مردم عجیب و باور نکردنی باشد. اما دانشمندان برای شناخت بهتر حیوانات و تشریح دلایل رفتار آن‌ها از این دانش بهره می‌گیرند. کره زمین سرشار از میلیون‌ها گونه جانوری است که هر کدام نقشی مهم در طبیعت دارند. با این حال، درک رفتار و فرآیندهای شناختی دیگر جانداران بسیار دشوار است. این کار به مشاهده و پژوهش دقیق نیازمند است و می‌تواند به شناسایی اختلالات جدی در گونه‌های حیوانی کمک نماید. من در این نوشته شما را با روانشناسی حیوانات و کاربردهای آن آشنا خواهم کرد.

روان‌شناسی حیوانات یا رفتارشناسی حیوانات

رفتارشناسی حیوانات (Ethology) یا روانشناسی حیوانات (Animal Psychology)، دانشی است که به بررسی و مطالعه علمی رفتار حیوانات (Animal Behavior) و فرآیندهای شناختی آنان می‌پردازد. روان‌شناسی حیوانات که با نام روان‌شناسی تطبیقی (Comparative Psychology) نیز شناخته می‌شود شاخه‌ای میان‌رشته‌ای به شمار می‌رود. این دانش نه تنها برای شناخت بهتر جانداران اهمیت دارد بلکه به کمک آن می‌توانیم به بهبود روابط میان انسان و حیوانات نیز بپردازیم. چارلز داروین با نظریه تکامل خود یکی از نخستین دانشمندانی بود که توانایی ذهنی و عاطفی حیوانات را بررسی و تأیید کرد. از آن زمان، پژوهش‌های گوناگونی درباره حیوانات انجام شده است. این دانش کماکان در حال رشد و توسعه است.

روانشناس حیوانات کیست؟روانشناس حیوانات، متخصصی است که در زمینه زیست‌شناسی و رفتار حیوانات مطالعه نموده و آموزش دیده است؛ تا بتواند به طور کارآمد و علمی با حیوانات کار کند. روان‌شناس حیوانات به مطالعه و پژوهش روی رفتار حیوانات، فرآیندهای شناختی، تاریخچه فیلوژنتیک، مفاهیم انطباقی و رشد آنان به منظور تشخیص اختلالات حیوانات می‌پردازد.

چه عواملی باعث بروز رفتار در حیوانات می‌شود؟رفتار حیوانات بیش‌تر به دلیل عوامل زیست‌شناختی و شرایط محیطی بروز پیدا می‌کند. تغییرات رفتاری حیوانات پاسخی است که جاندار نسبت به عوامل درونی یا بیرونی پدید می‌آید. برای نمونه هنگامی که حیوان احساس خطر یا تهدید نماید، واکنش‌های رفتاری برای حفظ بقا از خود نشان می‌دهد. اما رفتارهای حیوان تنها به دلیل بقا انجام نمی‌شود. رفتارهایی مانند جلب توجه، پرخاشگری، نشان دادن علاقه و … برخی از رفتارهایی هستند که حیوان در تعامل اجتماعی از خود نشان می‌دهد.

رفتارهای حیوانات چگونه طبقه‌بندی می‌شوند؟رفتارهای حیوانات شامل رفتارهای غریزی، رفتارهای اجتماعی، رفتارهای آموخته شده و تقلیدی طبقه‌بندی می‌شوند.

آیا حیوانات فکر می‌کنند یا احساس دارند؟چارلز داروین نخستین کسی بود که توانایی ذهنی و عاطفی حیوانات را تأیید کرد. بسیاری از پژوهشگران بر این باورند که حیوانات فکر می‌کنند؛ یعنی محیط پیرامون خود را درک می‌کنند و به آن واکنش نشان می‌دهند. حیوانات با هم تعامل دارند و می‌توانند احساسات یک‌دیگر را درک نمایند. این موضوع به ویژه در هنگامی که یک حیوان به عنوان مادر، فرزندش را از دست می‌دهد مشهود است. افزون بر این، حیوانات احساسات دیگری مانند ترس و خشم را نیز از خود بروز می‌دهند. اما این‌که آیا آن‌ها نیز از نظر ساختار ذهن همانند انسان دارای بخش هشیار و ناهشیار باشند، کماکان یکی از موضوعات مهم پژوهش رفتارشناسی حیوانات و روانشناسی حیوانات است. حیوانات احساساتشان را با یک‌دیگر به اشتراک می‌گذارند اما این شیوه همانند انسان به کمک یک زبان پیشرفته انجام نمی‌گیرد و صرفاً در قالب رفتار توسط ما قابل مشاهده و ارزیابی است.

آیا حیوانات دچار اختلال روانی می‌شوند؟بله حیوانات ممکن است دچار برخی از اختلالات روان‌شناختی مانند افسردگی، استرس، اختلال خوردن، اختلال وسواسی اجباری و … شوند.

چگونه بفهمیم که حیوانی دچار اختلال روانی شده است؟راه اصلی شناسایی اختلال روانی در حیوانات، مشاهده و بررسی رفتار آنان است. هنگامی که حیوان تغییرات ناهنجاری را در رفتارش نشان می‌دهد؛ به این معنی است که دچار یک بیماری جسمانی یا اختلال روانی شده است.

چه حیواناتی از خود آگاهی برخوردارند؟برخی از گونه‌های جانوری مانند شامپانزه‌ها و بزها دارای خودآگاهی هستند. آن‌ها نظریه ذهن را به روشنی نشان داده‌اند. آن‌ها می‌فهمند كه دیگران دیدگاه‌ها، باورها و خواسته‌های گوناگونی دارند و می‌توانند حالت‌های روحی را به خودشان یا دیگران نسبت دهند.

باهوش‌ترین حیوان چیست؟شامپانزه‌ها، میمون‌های بزرگ، فیل‌ها و دلفین‌ها به عنوان گونه‌های باهوش حیوانات شناخته می‌شوند.

آیا حیوانات احساس عشق می کنند؟دانشمندان هنوز نتوانسته‌اند به طور قطعی احساس عشق در حیوانات را اثبات کنند. با این حال شواهد نشان می‌دهد که حیوانات غم و اندوه را تجربه می‌نمایند. در این مورد، حیواناتی که در دسته پستانداران قرار دارند، ساختار مغزی مشابه انسان دارند؛ به این معنی که همان مناطقی از مغز انسان که مربوط به احساسات است در این حیوانات نیز وجود دارد. هم‌چنین مغز پرندگان دارای ساختار مشابهی برای تفکر و احساس است. از سوی دیگر حیوانات ممکن است وقت خود را به دیگران اختصاص دهند و این یکی از نشانه‌های احتمالی علاقه و محبت در آنان است.

آیا حیوانات می‌خندند یا گریه می‌کنند؟بسیاری از حیوانات هنگام بازی یا برای روابط اجتماعی صداهایی همانند خنده در می‌آورند. برای نمونه روباه‌های اهلی می‌توانند بخندند. هم‌چنین برخی نژادهای سگ رفتارهای بازیگوشانه و شوخ‌طبعی دارند و صداهایی درمی‌آورند که نشان دهنده سرخوشی آنان در تعامل با انسان است. میمون‌ها نیز نمونه‌های جالبی هستند که خنده را نشان می‌دهند. هم‌چنین حیوانات به طور مشهود در هنگامی که دچار ناراحتی شوند گریه می‌کنند. حیوانات در هنگام مرگ دیگر حیوانات یا انسان‌هایی که دوستشان دارند، اندوهگین می‌شوند. سگ‌ها، اسب‌ها، گربه‌ها، میمون‌ها و بسیاری دیگر از گونه‌های جانوری پس از مرگ همسر، فرزند یا یکی از اعضای گروه اجتماعیشان احساس ناراحتی و اشک را نشان می‌دهند.