■  سیامک دُربیکی

طبق نقشه طرح جامع شهر گرگان (مصوب ۱۳۹۲)، تا پایان افق ده ساله این طرح یعنی تا سال ۱۴۰۲،  گسترش کاربری های مسکونی محدوده جنوب شرقی شهر گرگان (محدوده و حاشیه محلات چناران، طبیعت و اوزینه)، بسیار اندک تعیین شده و  محدوده مذکور در نقشه طرح جامع به رنگ سبز یعنی کاربری فضاهای سبز عمومی (شامل چند هکتار) مصوب شده است.

در حال حاضر و بعد از سپری شدن هشت سال از افق ده ساله طرح جامع، ساخت و سازهای غیرمجاز در محدوده مذکور، بخش قابل توجهی از این فضای سبز را تسخیر کرده است و رویه نامیمون تفکیک غیرمجاز زمین های کشاورزی و حاصلخیز به قطعات کوچک زیر صد متر مربع (شصت تا هفتاد مترمربعی) از سوی مالکان و دلالان زمین در این مناطق به شدت ادامه دارد. در این رویه، این سلیقه و سودجویی مالک و دلال است که عرض معابر و نقشه و راه دسترسی را تعیین می کند نه نقشه ها و اصول شهرسازی. بنابراین ایجاد مشکلات آتی نظیر دسترسی ها، دفع آبهای سطحی، خدمات شهری و نظایر آن در این مناطق امری قطعی خواهد بود. معضلاتی که نمود آن را در محلاتی مانند چناران و طبیعت می توان به وضوح مشاهده کرد. طبق قوانین موجود، ساخت و ساز در فضای سبز عمومی به معنای محرومیت برخورداری از خدمات و تأسیسات شهری مانند آب، برق، گاز زیرسازی و آسفالت معابر و... است. نمونه ای که در مورد محدوده ای مشهور به کوی بنفشه در جنوب شرقی گرگان رخ داد و حدود چهل خانوار ساکن این کوی، بیش از یک دهه از دریافت این خدمات و تأسیسات شهری محروم شدند. محدوده این کوی در سال گذشته پس از مدتها پیگیری در مراجع مربوطه در نهایت مجوز تغییر کاربری به مسکونی را دریافت کرد و یک کوی با مشکلات فراوان و نیازمند صَرف هزینه های مضاعف به شهرداری گرگان تحویل داده شد. بدیهی است این هزینه ها که محصول تخلف و سودجویی عده ای محدود است می باید از بودجه عمومی و بیت المال خرج شود. پتانسیل های فوق العاده توسعه فضای سبز در جنوب شرقی شهر گرگان، می تواند فرصتی برای بهبود یا تحول اقتصادی و زیست محیطی این منطقه با حدود سی هزار نفر جمعیت باشد و پیشنهاد طرح جامع نیز احتمالا مبتنی بر چنین دیدگاهی بوده است. لیکن با رویه فعلی و عدم وجود برنامه های توسعه محلی در این منطقه، این فرصت به سرعت در حال تبدیل به تهدید و ایجاد مناطق کم برخوردار مسکونی است و بنظر می رسد در فقدان ارزیابی های لازم پیش از ارایه این پیشنهادات، این موضوع محقق نشده و نخواهد شد. جالب این که در حال حاضر سرانه فضای سبز منطقه ذکر شده با جمعیت حدود سی هزار نفر (که به تنهایی از اکثر شهرهای استان پرجمعیت تر است) نزدیک به صفر است و داکنون تنها یک پارک کوچک ۲۰۰۰ مترمربعی در محله اوزینه احداث شده است. در واقع می توان گفت، فضای سبز عمومی تنها روی نقشه طرح جامع رنگ آمیزی شده و در عمل، با رویه موجود این محدوده بزرگ به سرعت به رنگ زرد (مناطق با کاربری مسکونی) در خواهد آمد. جلوگیری از این اتفاق مخرب، علاوه بر این که نیازمند توجه دستگاههای مختلف و مدیریت شهری برای اقدامات مشترک بازدارنده است، نیازمند ارایه برنامه های توسعه ای در این منطقه و بهبود شرایط با استفاده از پتانسیل های کم نظیر شهری نیز هست. برای تحقق چنین موضوع مهمی، همراهی دستگاه های ارشد مدیریتی در استان در تبیین ضرورت های موضوع و هماهنگی های بین بخشی بسیار اهمیت دارد.

■ کارشناس ارشد مدیریت شهری