مفاهیم مدرن وحقوق بشر
یاددداشت اول |
■ با مسوولیت سر دبیر
نوزدهم آذرماه روز جهانی حقوق بشر بود ،مفهومی که با اندیشمندان مغرب زمین و به تعبیر خاص تر با ژان ژاک روسو در قرارداد اجتماعی به حوزه ادبیات سیاسی جهانیان وارد شد و تا به امروز در کشورهای و فرهنگ های مختلف بر سر آن نزاع و کشمکش است ،اساس بحث نیز آن بود که انسانها بذات دارای حقوقی هستند که باید آنها را پذیرفت و به آنها احترام گذاشت و نباید به بهانه های مختلف حق خدادادی را از آنها سلب کرد .
در ایران نیز با ظهور مشروطه اندک اندک این مباحث به گوش نخبگان و صاحب نظران رسید ، هر چند دانشجویان ایرانی در اروپا با بازگشتشان این مفاهیم را نیز با خود به ایران می آوردند و کسانی چون میرزا ملکم خان در نشریه قانون تلاش کردند برای مفاهیم تازه جا پایی باز کنند، اما مشروطه به یکباره دروازه ایران را به روی مفاهیم تازه گشود و ایرانیان با مفاهیمی مانند برابری ،قانون ، مجلس ، حقوق بشر ،عدالت و... به تعبیر مدرن آن آشنا شدند و در بسیاری از موارد هم بر سر تبیین جامع و مانع این مفاهیم با یکدیگر دچارچالش شدند .
به نظر می رسد ایرانیان از زمان مشروطه تا به امروز در سه بازنمایی از مفاهیم مدرن در ایران مسلمان گرفتار شده اند و هنوز نتوانسته اند تصمیم دقیقی در این باره بگیرند ،اول آنکه تمامی این مفاهیم وارداتی است و اصولا نباید به آنها نزدیک شد ، زیرا لزومی ندارد به اندیشه های منحط غربیان توجه کنیم . اندیشه دوم دقیقا در برابر این جریان فکری معتقد بود دنیا تغییر کرده است و باید با ضرباهنگ دنیا هماهنگ شد و اندیشه سوم که به نوعی تلفیق بین قانون و شریعت تن داده است و بر این اساس می خواهد همه یا اکثر مفاهیم مدرن را در داخل شریعت جستجو نماید .
اندیشمندان این سه گفتمان با گذرا از چهل و دو سالگی از انقلاب اسلامی ایران نیز هنوز با یکدیگر در کشمکش هستند و نتوانسته اند بعنوان فرضیه های رقیب، یکدیگر را کنار بگذارند اما قابل پیش بینی است در دهه آینده ی ایران کدام یک از این گفتمانها بر رقیبان پیروز شود و بر نزاع صد و بیست ساله پایان بخشد .