دین مذهب ومساجد قزاق های ايران


یادداشت |

قزاق ها مسلمانان سنی مذهب وپیرو مکتب حنفی هستند. آن ها از حدود قرن هشتم میلادی اسلام را قبول کردند. امروزه دین اسلام با فرهنگ قزاقها عجین گشته و همه چیز حتی در آداب ازدواج و مرگ ومیرآنان نیز تاثیر گذاشته است. قزاقها عارفان شاخصی در جهان اسلام را پرورش داده اند که معروفترین آنها "خواجه احمد یسوی"  معروف به پیر ترکستان است..  احمد یسوی از مشایخ  سده دوازدهم است که پیروانش اسلام را در سرتاسر دنیای ترک زبان اشاعه دادند.آرامگاه یسوی به صورت یکی از مقدس ترین زیارتگاههای آسیای میانه است که نجیبان و خان های اردوی میانه و کوچك قزاق را دراین مکان دفن می کردند. ( آکینر ، :)این تاثیرات روی آنان باعث شد قزاق ها  بلافاصله بعد ازمهاجرت به ایران نسبت به ساخت مسجد اقدام کنند. قزاقهای ایرانی فی الحال 8 مسجد در استان گلستان دایر کرده اند که   مسجد در بندرترکمن، 2مسجد در گرگان و 2 مسجد درگنبد کاووس، در فعالیت های عبادی واجتماعی وفرهنگی نقش بسزایی ایفا می کنند.

 

مساجد قزاق ها درگرگان:

دومسجد بزرگ امام اعظم ابوحنیفه ومسجد خواجه احمد یسوی دوعبادتگاه اصلی قزاق های گرگان است. ،مسجد ابوحنیفه در سال 1318  به همت قزاق های متدین ساخته شد.این مسجد تاکنون سه بار تجدید بنا گردیده است. این مسجد درابتدا خانه کوچكی بود که حالت نمازخانه داشته است.بعدها با خریداری زمینهای اطراف ،مسجد وسعت پیدا کرده و درسال 1375 شمسی تجدید بنا شد. مسجد ابوحنیفه ،محل تجمع اهل سنت فارغ از هر نژاد و زبان درشهرگرگان است. و به غیر از قزاقها، اقوام ترکمن، بلوچ، افغانی ، فارس و ... برای ادای نمازهای یومیه و جمعه به این مسجد مشرف می شوند. پس از استان شدن گلستان به شهرستان گرگان، باتوجه به مهاجرت دیگر اقوام سنی  . درحال حاضر این مسجد یکی از زیباتری مساجد استان گلستان بوده و در چهار طبقه و با یك گنبد سبز به سبك مسجدالنبی ساخته شده است.  مسجد دیگر قزاقها درگرگان مسجد خواجه احمدیسوی در قزاق محله همت آباد (جهاد مرکزی) است که به احترام عارف وشاعر بزرگ قرن دوازدهم میلادی قزاقها،این نام گذاشته شده است. این مسجد ازنظر حجم وگنجایش بزرگترین مسجد قوم قزاق در استن گلستان است.

 

مساجد قزاق ها در بندرترکمن: 

قزاق ها درشهر بندرترکمن 4 مسجد دارند که به نسبت مساوی در قزاق محله شمالی  و جنوبی تقسیم شده اند. در قزاق محله شمالی مساجد موحدین و بخارایی وجود دارد. مسجد بخارایی قدیمی ترین مسجد قزاقهای ایران و نیز قدیمی ترین مسجد شهر بندر ترکمن است. این مسجد در سال 1312 با خشت و نی ساخته شد و حالت آلاچیق قزاقی داشت. گفتنی است اولین نماز جمعه شهر بندرترکمن در این مسجد خوانده شده است.. مسجد موحدین نیز چند سال بعد از مسجد بخارایی ساخته شده ودر سالیان اخیر نیز به سبك مساجد عربی، یعنی به صورت تك مناره، تجدید بنا گردید. همچنین در قزاق محله جنوبی بندرترکمن دو مسجد  به نام های مسجد ابوحنیفه و مسجد سمرقند آخوند بلی متعلق به قزاق ها وجود دارد که از تاریخ دقیق ساخت آن اطلاعاتی در دست نیست.

 

مساجد قزاق ها درگنبدکاووس:

 قزاق ها دو مسجد به نام های  مسجد رسول الله و مسجد امام اعظم برای عبادت در شهر گنبد کاووس دارند. مسجد رسول الله در سال 1331 شمسی با اهدای زمین توسط آقای خدای بردی ایستگلدی (پیشکار) ساخته شده است. گفتنی است امام یکی از مساجد گنبد کاووس آق ملا طالب العلم (بلی) رهبر قزاقهای ایران بود که به علت  شمسی 1386 مخالفت با شاه وگمارده وی درگرگان یعنی تیمسار مزین به استان فارس تبعید شد.

 

کانون فرهنگی مسجد ابوحنیفه

کانون های فرهنگی در طول این سال ها نقش مهمی در فرهنگ عمومی جامعه ایفا کرده اند. در مسجد ابوحنیفه شهرستان گرگان، ایجاد یک کانون فرهنگی توانسته نقش پررنگی در رفع موانع موجود در معیشت مردم قزاق محله داشته باشد.کانون فرهنگی هنری پیامبر اعظم در مسجد ابوحنیفه گرگان، محیطی برای برگزاری کلاس های آموزشی است. این کانون توسط بانوان قزاق اداره شده و خانم حلیمه ایسگلدی مدیر مسئول آن بوده است. کانون فرهنگی مسجد ابوحنیفه در سال 1386 با همکاری دبیرخانه کانون های مساجد افتتاح شد.

یکی دیگر از اقدامات مردم قزاق محله ایجاد یک هیئت برای رفع  و رجوع معضلات مردم قزاق است. هیئت همیاران قوم قزاق از شهریور ماه 1400 تاسیس در مسجد ابوحنیفه تاسیس شده  و با هدف رفع موانع موجود در معیشت قزاق و رسیدگی به امور مربوط به آن ها، به کار خود ادامه می دهد.. این تشکل با 7 عضو کار خود را آغاز کرد و این افراد با پیگیری مشکلات مردم سعی در رفع آن ها دارند.گفتنی است محمدرضا دانشیار دبیر هیئت همیاران قزاق و طائف بگی سخنگوی  این هیئت بوده است.