موسیقی قزاق ها


یادداشت |

جعفر شادکام_معروف ترین آلت موسیقی قزاق ها نوعی دوتار است که « دومبرا» نام دارد. دومبرا یکی از گرانبهاترین و محبوب ترین آلات موسیقی خلق هنرمند ماست که با آن آواز رفیع سر داده و آهنگی پرطنین نواخته، از جواهر بیشتر دوست داشته و بر آن پر جغد آویخته و همچون دردانه ای عزیز بر سر در خانه می آویزند.

اگر هنرمندی بتواند صدای بسیار ملایم و نازنین آن را با ظرافت درآورد با ما از سرنوشت پر فراز و نشیب آبا و اجدادمان که در اعماق اعصار باقی است سخن خواهد گفت. اندوه و زاری، سوز و گداز، غم و حسرت و آرمان خلق ما از دوتار این دومبرای مقدس به صورت آهنگ فرو می بارد. مردم محروم از سواد همگی هنرش را، در و مرجان های آن را در سینه خود حفظ کرده و گنجینه اش را همچون نسلی به نسل دیگر رسانیده است.

یکی از آن میراث های اصیل ما گنجینه آهنگ است. دو نیروی قدرتمند هست که این میراث را در امان نگه داشته و با تمام مایه و شیره اش به این زمانه رسانده است.یکی دومبرای مقدس و دومی آهنگسازان ما که این دومبرا را نه تنها به سخن وا داشته اند، بلکه تاریخ را به صورت آهنگ تصنیف کرده و بدان وسیله به خلقشان قوت روحانی بخشیده اند. هر کدام از نوازندگان و مصنفین نغمه پرداز روزگار خود هستند. یک صف بزرگ از نوابغ که پیکره معجزه آسای مملکت تکامل یافته امروزین، شیوه زندگی اجتماعی، قهرمانی های کارگزان خلاق و زندگی سعادتمندانه آن را مایه آهنگ های پر طنین خود قرار داده اند، رشد یافته و به مرحله رفیعی از هنر خویش رسیده اند.باری تداوم هنر از نسلی به نسل دیگر و پیوندهای سنت های نیک هنری چنین شکل گرفته و توسعه می یابد. آنچه در این میان قابل ذکر است اینکه همانگونه که روند هنر رشد و تکامل پذیرفته، آلات موسیقی نیز تکمیل تر شده است. مثلاً هر یک از نوازندگان دومبرا را مطابق میل خود شخصاً می ساختند. این سازها بسیار ساده و معمولی بوده. دومبرا نوازها پرده های آن را طبق تمایل خود بسته و صدای آن را با توجه به ریتم آهنگ کوک می کردند.  هر نوع زهی که پیدا می شد نصب می گردید.اما دومبرای فعلی هم از لحاظ شکل و هم از لحاظ قد و قواره قالب معینی به خود گرفته است.پرده های آن با نظام صوتی کروماتیک تطبیق یافته، با کوک های ثابتی بسته شده است.امکان تولید انواع دومبرا را به دست آورده ایم. این دومبراها در کارخانه های مخصوص و کارگاه های علمی _ تحقیقی به دست افراد کاردان کاملاً آشنا به طبیعت این ساز ملی و متخصصان وارد ساخته می شود.این ساز بیشتر در مراسم سنتی، به ویژه عروسی ها استفاده می شود. در حال حاضر قزاق های ساکن در استان گلستان، از میان سازهای گوناگون، فقط دومبرا می نوازند.

از هنرمندان قزاق که در نواختن این ساز تبحر داشتند می توان به دینا نورپه یسووا، لوقمان موحیتوو، قابیعوجین، قورمانعازی، تاتمبه ت ، ابئل، تورکه ش، توقا، قازانعاپ، سوگئر، بایجئگئت اشاره کرد.