مریم جعفری الوستانی: کارشناسان تاکید دارند توسعه بی برنامه روستاها و تبدیل آن ها به شهر باعث صدمه به اشتغال روستایی و تغییر بافت فرهنگی و اجتماعی آن شده لذا تداوم آن نیازمند مطالعات و پژوهش های بیشتر است. توسعه روستاها نقش فراوانی در بهبود شرایط اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و گردشگری یک استان دارد؛ همچنین ریشه اکثر مشکلات و عقب ماندگی‌های یک شهر یا استان را می‌توان در مناطق روستایی یافت. روستا می‌تواند بستر مناسبی را برای تولیدات کشاورزی، دامی، صنعتی، حفظ محیط زیست و امنیت و هنجارهای فرهنگی و اجتماعی فراهم کند. روستاها همچنین به عنوان یکی از مهم‌ترین پایگاه‌های تولید مواد غذایی و رفع نیازهای اساسی هر جامعه، تاثیر فراوانی بر پویایی اقتصاد و افزایش نرخ اشتغال یک استان دارند. در بسیاری از کشورها، توسعه روستایی به مثابه توسعه ملی تلقی می‌شود و این امر سبب شده تا اقدامات زیادی در این خصوص انجام شود. اما هنوز جوامع روستایی سهم بسیار اندکی از پیشرفت دارند.

وجود فقر و عقب ماندگی اقتصادی موجب شده تا سالانه جمعیت زیادی از مردم روستا به شهرها مهاجرت کنند که این امر مسئولان ذیربط را به تفکر وا داشته است. یکی از تمهیداتی که برای جلوگیری از افزایش جمعیت شهرها و کاهش جمعیت روستایی اندیشیده شده، تبدیل وضعیت روستا به شهر است. به عقیده برخی از کارشناسان و مسئولان ذیربط این امر تاثیر فراوانی در رونق اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی روستا دارد. اکنون این تبدیل وضعیت پیامدهای زیادی به همراه داشته است. تغییر بافت روستا، در خطر قرار گرفتن مشاغل مولد روستایی مانند کشاورزی و دامداری، افزایش هزینه‌ها و تغییر سبک زندگی را می‌توان بخشی از معضلات این تبدیل وضعیت عنوان کرد.

جمعیت، ملاک اصلی تبدیل وضعیت روستا به شهر

صادق آباد از توابع شهرستان گالیکش، یکی از روستاهای سابق استان گلستان است که مدت زمان کوتاهی از تبدیل وضعیت آن به شهر می‌گذرد. صادق آباد در سال ۱۳۹۶ تبدیل به شهر شد و این تغییر، تاثیرات فراوانی در معیشت و زندگی مردم گذاشته است. یکی از اهالی این شهر اظهار کرد: پس از اینکه یک روستا به شهر تبدیل می‌شود، قیمت‌ها و ارزش گذاری املاک آن منطقه نیز رشد می‌کند. بهروز تمکی که سابقه مدیریت دهیاری را هم بر عهده دارد، بیان کرد: با توجه به افزایش قیمت‌ها، طبیعتاً مردم ساکن در منطقه با مشکلات اقتصادی روبرو می‌شوند و به زمان زیادی برای سازگاری با محیط و شرایط جدید احتیاج دارند. وی افزود: از دیگر معضلات تبدیل وضعیت را می‌توان افزایش جمعیت شهر، به دلیل مهاجرت از روستاهای اطراف به این شهر جدید، عنوان کرد. این شهروند شهر تازه تاسیس صادق آباد تصریح کرد: پس از تبدیل شدن یک روستا به شهر و تغییر در وضعیت اجتماعی آن، مردم روستاهای اطراف به مهاجرت به شهر تمایل پیدا می‌کنند که در اثر افزایش جمعیت، ما با آسیب‌های اجتماعی و معیشتی زیادی روبرو خواهیم شد. دهیار سابق صادق آباد ادامه داد: در معرض آسیب قرار گرفتن شغل‌های مولد روستایی از دیگر معضلات تبدیل وضعیت صادق آباد بود که فرمانداری این شهرستان از احداث یک شهرک دام پروری در داخل شهر برای حفظ این شغل سخن گفته بود. تمکی با بیان اینکه این پیشنهاد فرماندار با مخالفت مردم صادق آباد روبرو شده است یادآور شد: به عقیده بنده به عنوان یک شهروند، آسیب‌هایی که در اثر تبدیل وضعیت به یک منطقه وارد می‌شود از محاسن آن بیشتر بوده و ضروری است که برای این تبدیل وضعیت شاخصه‌هایی غیر از میزان جمعیت در نظر گرفته شود. مدیرکل دفتر امور سیاسی، انتخابات و تقسیمات کشوری در پاسخ به این سوال که یک روستا برای تبدیل شدن به شهر باید چه شرایطی را دارا باشد، گفت: روستای مورد نظر باید از نظر بافت ساختمانی و اشتغال، دارای سیمایی با ویژگی‌های خاص باشد. هادی احمدی اظهار کرد: طبق قانون، ملاک جمعیتی تبدیل روستا به شهر ۱۰ هزار نفر بوده، اما طبق تبصره ۵ ماده چهار قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری اصلاحی سال ۱۳۸۹، روستاهای واجد شرایط، چنانچه دارای سه هزار و ۵۰۰ نفر جمعیت باشند می‌توانند به شهر تبدیل شوند. وی با بیان اینکه تبدیل وضعیت روستا به شهر دارای یک پروسه طولانی مدت است، افزود: برای تبدیل یک روستا به شهر شاخصه‌های فراوانی وجود دارد که در صورت تایید شدن آنها از جانب مراجع ذیصلاح این تغییر رخ می‌دهد که یقیناً تبدیل وضعیت به سود و نفع آن منطقه است. احمدی هدف از تبدیل روستا به شهر را افزایش و بهبود سطح رفاه مردم آن منطقه عنوان کرد و گفت: افزایش کیفیت زندگی اهالی، اداره بهتر جامعه، خدمات رسانی مطلوب‌تر و ایجاد بستر لازم جهت رشد و توسعه روستا را می‌توان از فواید این تبدیل وضعیت دانست.

در خطر قرار گرفتن سنن و میراث فرهنگی

یک کارشناس امور شهری در خصوص تاثیرات این تبدیل وضعیت بر حوزه اقتصادی استان گلستان گفت: ایجاد ارزش‌های مالی بر املاک و مستغلات یکی از دلایل استقبال از تبدیل وضعیت روستا به شهر است. در حالی که در بخش تولید، معمولاً شرایط و حمایت‌های قانونی بهتری در مناطق روستایی وجود دارد. سیامک دربیکی اظهار کرد: اهمیت تولید و مصرف در روستا و شهر با یکدیگر متفاوت است و در فرایند تبدیل شدن روستا به شهر، تغییر این ماهیت می‌تواند سرزمینی مولد را به سرزمینی مصرف کننده بدل کند.‌ وی افزود: همچنین برای مناطقی مانند روستاهای استان گلستان که اقتصادشان عموماً بر مبنای کشاورزی و دامداری است، قوانین شهرداری می‌تواند محدودیت‌هایی در کسب و کار، مثلاّ در خصوص پرورش دام و طیور، ایجاد کند. این کارشناس امور شهری ادامه داد: کم توجهی به موضوع هویت و موضوعات فرهنگی مانند سنن و میراث معنوی را می‌توان از تاثیرات این تبدیل وضعیت در حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی دانست که خطری برای نسل‌های آتی ساکن در این مناطق است. مدیرکل دفتر امور شهری و شوراهای اسلامی استانداری گلستان نیز از اهمیت میزان علاقمندی مردم یک منطقه در رخ دادن این تبدیل وضعیت سخن گفت و اظهار کرد: عموماً مردم یک روستا درخواست تبدیل وضعیت روستای خود را از طریق شورا و دهیاری آن منطقه به مراجع مربوطه منتقل می‌کنند و سپس مراحل ارزیابی آن منطقه آغاز می‌شود. حسین علیقلی زاده ادامه داد: علاوه بر تاثیرات این تبدیل وضعیت بر اقتصاد، فرهنگ و معیشت مردم روستا، تبدیل دهیاری به شهرداری تاثیرات فراوانی در آن منطقه خواهد داشت. وی در خصوص این تاثیرات گفت: با توجه به اینکه دهیاری‌ها حق صدور پروانه ساخت نداشته و در روستاها این وظیفه بر عهده بنیاد مسکن انقلاب اسلامی است، پس از تبدیل وضعیت، این وظیفه بر عهده شهرداری خواهد بود و به نوعی مراحل ساخت و ساز در شهر تازه تاسیس آسان می‌شود. مدیرکل دفتر امور شهری و شوراهای استانداری گلستان با بیان مخالفت خود نسبت به تبدیل وضعیت روستاها به شهر، یادآور شد: دفتر امور شهری در حال انجام مطالعاتی برای حفظ مشاغل مولد روستایی، پس از تبدیل وضعیت آنها به شهر است که اجرای آن به زمان بیشتری نیاز دارد.

تبدیل وضعیت نیازمند پژوهش و مطالعه است

مدیرکل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری نیز درباره تاثیر این تبدیل وضعیت در طولانی مدت، بر زندگی مردم اظهار کرد: با توجه به سابقه زیاد شهرداری‌ها در کشور، حمایت از این دستگاه اجرایی به مراتب از دهیاری‌ها بیشتر است که این امر می‌تواند در دراز مدت تاثیر فراوانی بر اقتصاد خانوارها داشته باشد. علی نصیبی در خصوص تاثیر تبدیل دهیاری به شهرداری در شهرهای تازه تاسیس گفت: افزایش اعتبار دریافتی و نیروهای انسانی شهرداری‌ها موجب تاثیر مثبتی در شهرهای تازه تاسیس می‌شود، اگرچه، علی رغم مشکلات فراوان در روستاهای استان، خدمات دهیاری‌ها در حوزه خدمات شهری هم تراز با شهرداری‌ها بوده و نمی‌توان اقدامات خوب آنها را نادیده گرفت. وی در ادامه افزود: برای بررسی معضلات و فواید تبدیل وضعیت روستا به شهر باید این موضوع از دیدگاه‌های متفاوت بررسی شود و این امر علاوه بر معضلات فراوان دارای فوایدی نیز برای ساکنین آن منطقه خواهد بود. نصیبی با بیان اینکه افزایش بعضی امکانات رفاهی، آموزشی، فرهنگی و اجتماعی را می‌توان از فواید تبدیل وضعیت روستا به شهر دانست، تصریح کرد: یکی از آسیب‌های تبدیل وضعیت روستاها به شهر، نابودی مشاغل مولد روستایی است، که با توجه به وابستگی معیشت روستائیان به کشاورزی و دامداری، پس از تبدیل وضعیت صدمات زیادی به این حوزه وارد می‌شود. مدیرکل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری گلستان ادامه داد: نگاه حمایتی دولت به روستاها موجب شده تا این قشر از امکاناتی نظیر: دریافت تسهیلات قرض الحسنه و اشتغال، بیمه سلامت روستائیان و عشایر، امکان دریافت مجوزهایی مثل پرورش دام در روستا، تعرفه‌های پایین‌تر پروانه‌های ساخت و … بهره مند شوند که با این تبدیل وضعیت، امتیازات فوق از بین می‌رود. نصیبی با بیان اینکه برخی از روستاهای استان گلستان دارای هویت فرهنگی و اجتماعی خاص خود هستند، یادآور شد: همچنین از دیگر آسیب‌هایی که این تبدیل وضعیت به روستاها وارد می‌کند می‌توان به تغییر شکل و بافت روستاها و آسیب‌های موجود در حوزه گردشگری اشاره کرد. وی در انتها افزود: برای پیشگیری از آسیب‌های احتمالی به روستاهای استان، ضروری است مطالعات و پژوهش‌های لازم در این حوزه انجام شده، در اختیار صاحب نظران قرار گرفته تا تصمیم گیری برای این تبدیل وضعیت‌ها به صورت دقیق‌تر و هوشمندانه صورت گیرد. توزیع ناعادلانه منابع و تفاوت‌های فاحش در مناطق مختلف شهری و روستایی باعث می‌شود که تبدیل روستا به شهر به عنوان یک راهکار برای کاهش این تفاوت‌ها مورد استقبال عموم ساکنان باشد. بدیهی است که روستا قلب توسعه یک جامعه است. ایجاد زیرساخت‌های مناسب در روستاها می‌تواند زمینه ساز رونق اقتصادی، گردشگری، فرهنگی و اجتماعی یک جامعه باشد. در این راستا ضروری است که مسئولان ذیربط توسعه روستاها را جایگزین تبدیل وضعیت روستا به شهر کنند.