درزی مصحح دیوان‌های شعرای گرگان
یادداشت |
■ محمد انصار
از قدیم سرزمین گرگان و استرآباد، مهد شاعران بود. برای آگاهی بیشتر می‌توانید جلد اول و دوم کتاب فرهنگنامه مفاخر استرآباد و جرجان نوشته‌ی میرتقی حسینی گرگانی را مطالعه کنید. این اثر، اختصاص به معرفی 272 تن از شعرای قدیمی این منطقه دارد. البته تعدادشان بیشتر از اینهاست و نویسنده می‌بایست در چاپ دوم، آن را اصلاح کند. اما بحث ما این است که تاکنون تعداد اندکی از سروده‌ها و دیوان‌های این شعرا چاپ شده‌اند و حدوداً 200 مورد به صورت نسخه‌ی خطی، باقی مانده‌اند.در اهمیت تصحیح شعر گذشتگان، همین بس که آن‌ها گویای شرایط زمان خود هستند. متأسفانه برخی به دلیل دشواری کار تصحیح نسخه، به سراغ کارهای دیگری مانند تألیف و تصنیف می‌روند. تصحیح به مانند ترجمه، زحمت و دقت، لازم دارد. مصحح لازم است آموزش‌های ویژه‌ای را ببیند و همانند مترجم، باید امین باشد و سخن حقیقی گوینده را برساند.
از کسانی که در استان گلستان در این‌باره کوشا بوده، محمد درزی است. او متولد سال 1362 شهرستان بندرگز و از فرهنگیان این منطقه است. دکترای زبان و ادبیات فارسی دارد که مقطع کارشناسی را در دانشگاه آزاد گرگان و کارشناسی ارشد و دکترا را در دانشگاه آزاد سمنان گذراند.
درزی به پژوهش‌های بومی علاقمند است. او در سال 1391 تصحیح دیوان لامعی گرگانی (از شعرای قرن پنجم) را بعنوان موضوع رساله‌ی کارشناسی ارشد انتخاب کرد که بعداً در قطع وزیری و 168 صفحه با حمایت اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان گلستان، چاپ شد. در این اثر، دیوان یکی از شعرای بزرگ این منطقه، پس از گذشت 30 سال از آخرین چاپ آن، تصحیح شد. او از میان نسخه‌های گوناگون،44 بیت جدید یافت که آن‌ها را مصححین گذشته، ندیده بودند. البته اسماعیل شموشکی که دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران را دارد، در مقاله‌ای که در سال 1394 در شماره‌ی دوم مجله ادب فارسی با نام ابیاتی نویافته از لامعی گرگانی نوشت، کار ایشان را نقد کرد.
درزی موضوع رساله‌ی دکتری خود را هم از موضوعات بومی انتخاب کرد. این بار تصحیح اشعار فضل‌الله نعیمی استرآبادی (از شعرای قرن هشتم) را از روی 7 نسخه درنظر گرفت. بعداً این رساله به کوشش بنیاد موقوفات افشار در قطع وزیری، 280 صفحه و با جلد سخت به چاپ رسید. ضمناً در همین باره، مقاله‌ای با نام (بررسی سبک دیوان فضل‌الله نعیمی استرآبادی و معرفی نسخ خطی) نوشت که در پاییز سال 1395 در مجله‌ی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب) منتشر شد. از این شاعر علاوه بر دیوان شعر، آثار دیگری به نثر فارسی باقی مانده است. یکی از آن‌ها، محبت نامه، نام دارد که اکنون درزی مشغول تصحیح آن است که امیدواریم هر چه زودتر به چاپ برسد.
درزی از نویسندگان مجموعه‌ی پنج جلدی مفاخر و مشاهیر استان گلستان بود. این مجموعه در تابستان سال 1394 چاپ شد. جلد سوم این اثر که مربوط به لامعی گرگانی بوده، به قلم او نوشته شد. ضمناً دو مدخل لامعی گرگانی و نظام‌الدین استرآبادی را برای کتاب دانشنامه گلستان نوشت.
جا دارد در این جا از کسانی که همچون محمد درزی، دیوان‌های شعرای قدیمی این منطقه را تصحیح کردند، یادی کنیم. همگی در نیم قرن اخیر، چاپ شده‌اند. اسامی دیوان‌ها و مصححین آن‌ها بدین شرح است:
1- ابوالقاسم میرفندرسکی، محمد رضا زادهوش.
2- سحابی استرآبادی، اکبر بهداروند.
3- صدقی استرآبادی، مرضیه قدمعلی صوفی.
4- فخرالدین اسعد گرگانی (ویس و رامین)، مجتبی مینوی، محمد جعفر محجوب، محمد روشن.
5- فهمی استرآبادی، محمد حسین کرمی.
6- لامعی گرگانی، سعید نفیسی، محمد دبیر سیاقی، محمد درزی.
7- میر محمد صادق حسینی استرآبادی (مظهر الاعجاز)، محمود اخوان مهدوی.
8- میرداماد (اشراق)، سمیرا پوستین دوز.
9- میرزا ابوطالب فندرسکی، سید علی اصغر میرباقری فرد.
10- نظام استرآبادی، شایسته ابراهیمی و مرضیه بیک وردی لو.
11- فضل‌الله نعیمی استرآبادی، محمد درزی.
برای همه‌ی مصححان نسخ خطی آثار شعرا و دانشمندان گرگان، به ویژه دوست عزیزم محمد درزی آرزوی موفقیت را دارم.
■ پژوهشگر