اعظم محبی: رئیس دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان با بیان این که سود تولید از دانش ۴۰ برابر تولید از حوزه های دیگر است، گفت: اگر اقتصاد مبتنی بر دانش بنیان باشد درآمد سرانه هم بالاتر است. سال جاری توسط رهبر معظم انقلاب «سال تولید، دانش بنیان و اشتغالزا» نامگذاری شده و بی تردید دانشگاه‌ها خط مقدم تحقق فعالیت‌های دانش‌بنیانی محسوب می‌شوند. در این راستا، نقش «دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان» به دلیل جایگاه حوزه کشاورزی در اقتصاد گلستان، بسیار حائز اهمیت است لذا در این خصوص با «علی نجفی نژاد» رئیس این دانشگاه، گفتگو کردیم که ادامه خواهد آمد:

در خصوص نقش و اهمیت اقتصاد دانش بنیان توضیح دهید؟

طی سال‌های گذشته رهبر معظم انقلاب شعارهایی در زمینه اقتصاد و تولید داشته و امسال را هم سال تولید، دانش بنیان، اشتغالزا نامگذاری کردند. همه اینها حاکی از آن است که مسأله «اقتصاد» موضوع اساسی جامعه بوده و اگر نگاهی به اقتصاد کشورهای پیشرفته داشته باشیم و مسیری که آن‌ها برای دست‌یابی به توسعه طی کرده اند را بررسی کنیم مشاهده می‌کنیم که درآمد این کشورها مبتنی بر «تولید از دانش» است. آنها توانسته‌اند یافته‌های خود را به محصول، فرآورده و فرآیندهای مختلف تبدیل کنند و ارزش افزوده زیادی را به دست آورند. کشورهایی که تولید آنها عمدتاً متکی بر منابع محدود طبیعی و معدنی و مانند آن است، نمی‌تواند ارزش افزوده زیادی را فراهم کنند، کسانی در این زمینه موفق هستند که پایه‌های اقتصاد آنها مبتنی بر شرکت‌های دانش بنیان و برآمده از یافته‌های تحقیقاتی است.بیشترین ارزش افزوده را «تحقیقات» دارند؛ حوزه‌هایی همچون نفت و مواد معدنی و غیره به ازای یک واحد سرمایه گذاری ممکن است دو الی چهار واحد سودآوری داشته باشند ولی در بخش علمی و دانش بنیان این نسبت یک به ۴۰ و حتی بالاتر است. بنابراین رابطه جی دی پی (تولید ناخالص) با میزان توسعه علمی و توسعه شرکت‌های دانش بنیان و توسعه اقتصاد مبتنی بر دانش بنیان یک رابطه مستقیم است و هر اندازه اقتصاد مبتنی بر دانش بنیان‌ها باشد درآمد سرانه هم بالاتر خواهد بود.

برای تحقق شعار سال، چه اقداماتی را باید انجام داد؟

توسعه دانش بنیان‌ها در سنوات قبل هم به شکل‌های مختلف مورد حمایت بوده اما امسال با توجه به تاکید رهبری باید این فرآیند گسترده‌تر پیگیری شود تا شاهد جهش‌های خوبی در این زمینه باشیم. یکی از مهم‌ترین مسائل مبحث «کشاورزی» است؛ علی‌رغم آن که شرکت‌های دانش بنیانِ توسعه یافته خوبی در کشور داریم ولی سهم شرکت‌های دانش‌بنیان کشاورزی کمتر از پنج درصد است این در صورتی که کشاورزی در اقتصاد کشور بیش از ۲۵ درصد سهم دارد. اگر بخواهیم تعادل ایجاد کنیم باید در زمینه توسعه شرکت‌های دانش بنیان کشاورزی تلاش ویژه‌ای انجام شده تا این خلا جبران شود و ضریب نفوذ دانش در این بخش افزایش یابد.

پس سهم دانشگاه علوم کشاورزی گرگان در این زمینه پررنگ خواهد بود.

به عنوان دانشگاه تخصصی در حوزه کشاورزی، از سنوات قبل به مسأله کمبود شرکت‌های دانش بنیان در این بخش توجه کرده‌ایم و براین اساس «مرکز رشد» دانشگاه در سال ۹۲ راه اندازی شد و هم اکنون ۹۰ هسته فناور و شرکت دانش بنیان در مرکز رشد دانشگاه فعال هستند که توسط اساتید دانشجویان و غیره شکل گرفته است. تعدادی از این شرکت‌ها به تدریج رشد کرده و وارد پارک علم و فناوری شده و تعدادی هم در محیط دانشگاه فعال هستند و فعالیت‌های تولیدی خود را انجام می‌دهند. در حال حاضر علاوه بر ۹۰ هسته فناور، ۱۵ شرکت تولیدی و دانش‌بنیان در دانشگاه مستقر بوده و ۳۰۰ نفر از دانش آموختگان و دانشجویان در این شرکت مشغول به فعالیت هستند و از امکانات دانشگاه و پشتیبانی‌های علمی و فنی و خدماتی استفاده می‌کنند. زمینه کاری تمامی این هسته‌ها و شرکت‌ها در مورد کشاورزی، منابع طبیعی، محیط زیست، آب و موارد مرتبط با آن مانند تکنولوژی و کشاورزی، رباتیک در کشاورزی، هوشمندسازی، تجهیزات کشاورزی و غیره است.ما به عنوان دانشگاه تخصصی طی سال‌های گذشته برای تغییر نسل دانشگاه از یک مرکز آموزشی و پژوهشی صرف به سمت دانشگاه کارآفرین اقدامات زیادی انجام دادیم و در حال حاضر ۱۰ هزار مترمربع فضای فیزیکی و زیرساخت تولیدی درون دانشگاه در اختیار شرکت‌ها و هسته‌ها بوده در حالی که در سال ۹۲ چنین فضایی موجود نبود. سال گذشته «مجتمع نوآوری» به عنوان بزرگترین مجتمع نوآوری دانشگاهی گلستان افتتاح شد که مرکز پرورش ایده‌ها، خلاقیت‌ها و نوآوری‌های دانشجویان، دانش آموختگان و غیره است. در این مکان از طرح‌های صاحبان ایده حمایت شده و فضای فیزیکی، مشاوره‌های اقتصادی، تجاری سازی، اینترنت و غیره در اختیار آن‌ها قرار می‌گیرد. این شرکت‌ها بعد از چندی به مرکز رشد منتقل شده و زمانی که به مرحله مناسبی رسیدند وارد پارک علم و فناوری خواهند شد. همچنین فضایی را در پردیس دانشگاه، تحت عنوان «پارک کسب و کار» ایجاد کرده ایم که برای فعالیت‌های تولیدی و مهارت افزایی دانشجویان پیش بینی شده است. دانشجویان می‌توانند طرح‌های خود را به کمیته مربوطه ارائه کرده و بعد از تصویب آن، امکانات زیرساختی اولیه در اختیار آنها قرار می‌گیرد و می‌توانند مستقیم به کار تولیدی بپردازند و کسب درآمد کنند که از این طرح استقبال خوبی شده است.

مجموعه‌ای را هم با نام «مزرعه نوآفرینی دانشجویی» در ابتدای شهر گرگان، به مساحت ۱.۵ هکتار ایجاد کرده‌ایم که در آنجا دانشجویانی که در پارک کسب و کار، تجربه به دست آورده‌اند، می‌توانند کار خود را در آنجا با مقیاس بزرگ‌تر ادامه دهند. زمین، فضای گلخانه‌ای و تمام امکاناتی که برای تولید محصولات مختلف لازم است در اختیار این دانشجویان قرار می‌گیرد و آنها در قالب تیم‌ها و هسته‌هایی فعالیت خود را به شکل گسترده ادامه می‌دهند. علاوه بر آن، کارآفرینی را به درون خوابگاه‌ها هم بردیم و دانشجویان می‌توانند از هر فضا، زمین و اتاق که کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد برای تولید دانش بنیان استفاده کنند و این امر فرصت خوبی است تا دانشجویان با فرهنگ دانش بنیان آشنا شوند. کار مشترکی را هم با جهاد دانشگاهی استان تحت عنوان «تکمیل زنجیره گیاهان دارویی» در دست اقدام داریم که تا یک ماه دیگر تولید آزمایشی خود را آغاز خواهد کرد.

چه اقداماتی را در سال جاری در دست اجرا دارید؟

برای تبدیل شدن به دانشگاه نسل سه، در سال جاری به دنبال راه‌اندازی پردیس تخصصی کشاورزی و منابع طبیعی هستیم که نخستین پردیس تخصصی در کشور است. مجوز اولیه توسط هیأت امنای دانشگاه صادر شده و در حال پیگیری برای اخذ مجوز از وزارت علوم هستیم. در این فضا شرکت‌های دانش بنیان حوزه کشاورزی و منابع طبیعی مستقر شده و تحت حمایت قرار می‌گیرند و محصولات دانش بنیان خود را تولید کنند.

 برای حمایت‌های مالی چه اعتباری پیش بینی شده است؟

امسال برای حمایت از شرکت‌های دانش بنیان مستقر در مرکز رشد، کارخانه نوآوری و پردیس، پنج میلیارد تومان اعتبار پیش‌بینی شده که این اعتبار پنج برابر سال گذشته است.

آیا این شرکت‌ها به تولید انبوه هم رسیده اند؟

بله، بسیاری از این شرکت‌ها بلوغ یافته بوده و به تولید انبوه رسیده اند. به عنوان مثال، شرکتی داریم که ۳۵ نفر نیرو داشته و انواع ماسک‌های نانو را تولید می‌کند و جزو معدود شرکت‌ها در کشور است. یک شرکت در تولید زالو فعالیت کرده و جزو اولین شرکت‌هایی است که در این زمینه، تولید و صادرات دارد. این شرکت در صدد استخراج برخی از آنزیم‌های مفید زالو برای مصارف آرایشی و بهداشتی است. یک شرکت در صنایع لبنی در داخل دانشگاه مشغول فعالیت بوده و محصول خود را به بازار عرضه می‌کند. همچنین شرکتی در فرآوری محصول غذایی فعال بوده و انواع چیپس‌های میوه را تولید می‌کند و یا یک شرکت دیگر در تولید دمنوش‌های گیاهی و دارویی توانسته بازارهای خوبی را داشته باشد. البته شرکت‌های دیگری هم داریم که در مقیاس کوچک‌تر بوده ولی پتانسیل آن را دارند در صورتی که فضای بیشتری در اختیار آن‌ها قرار گیرد، خط تولید خود را گسترش دهند.

 بزرگترین مشکلات شرکت‌های دانش بنیان چیست؟

شرکت‌های دانش بنیان مشکلاتی در زمینه صدور مجوزها، بیمه، تسهیلات و غیره دارند. بسیاری از فعالیت‌های این شرکت‌ها برای اولین بار است که اتفاق می‌افتد و چون سابقه‌ای در سازمان‌های ما ندارند، روند اخذ مجوز برای آن‌ها طولانی می‌شود.به عنوان مثال، یکی از شرکت‌های دانشگاه در زمینه «تولید حشرات مغذی برای غذای مکمل طیور و ماهی» فعال بوده و هم اکنون به مرحله تکثیر رسیده و باید دستگاه متولی آن که دامپزشکی است، فرایند صدور مجوز را تسریع کند. امیدواریم سازمان‌های مربوطه روند صدور مجوزها را تسریع کرده تا نوآوری استارتاپی سریع‌تر به نتیجه برسد زیرا فضای استارتاپ‌ها خلق موضوع جدید بوده و با شیوه نامه‌های روتین قبل متفاوت است. همیشه در برابر ایده‌های جدید مقاومت‌هایی وجود دارد و امیدواریم که حمایت بیشتری از شرکت‌ها شده و آنها درگیر بروکراسی‌های اداری نشوند.