علی بایزیدی

شعر در سرزمین گرگان دارای ریشه هزار و دویست ساله است. در حقیقت گرگان از نخستین مناطق ایران است که از ابتدای شعر فارسی (با رسم الخط فعلی) درش شاعر وجود داشته. ابوسُلیک یا ابو سَلیک – بوسُلیک یا بوسَلیک گرگانی، از نخستین شاعران پارسی گوی ایران در کنار حنظله بادغیسی در افغانستان – محمد بن وصیف سگزی در سیستان – پیروز مشرقی – محمد وراق هروی در هرات افغانستان – محمود بسام کورد سیستانی – محمد بن مخلد سیستانی.

اگر بخواهیم ریشه های شعر معاصر گرگان را واکاوی کنیم به دوران مابعد از مشروطه بر می گردیم و در حقیقت بهتراست بگوییم ابتدای دوران پهلوی اول جایی که شاعرانی چون شیخ اسماعیل مجتهد قاضی (پدر بزرگ  سید حسین میرکاظمی داستان نویس معروف) محمدعلی خان عبهری (بانی نخستین نشریه در منطقه با عنوان نامه قابوس) سید رضا عرفانی (از همکاران عبهری در انتشار نامه قابوس) و مهمتر از همه اینها محمد قاضی اعظمی متخلص به سروش گرگانی فعالیت شعری داشتند. شعرهای سروش در نشریات سراسری دوران رضا شاه منتشر می شد و به دلیل مسافرتهایی که به قفقاز و تفلیس و باکو و آذربایجان و تهران داشت از شهرت نسبتا خوبی برخوردار بود. اما به هر حال شعر آن زمان گرگان همچنان ادامه دهنده راه قدما و دقیقا متاثر از جریانات سیاسی سالهای 1285 تا 1320 بود یعنی وقایع مشروطه، به قدرت رسیدن رضا شاه و در نهایت حمله روسها به ایران و جنگ جهانی بود شعر گرگان تا دوران کودتای 28مرداد هم همچنان در همین ورطه سیر می کرد. نخستین شاعر منطقه (غرب گلستان) که به حوزه شعر نیمایی پا گذاشت و بسیار هم مطرح شد و با شاعران مشهوری چون یداله مفتون امینی، محمد زهری، اسماعیل شاهرودی، فرخ تمیمی، فریدون کار منوچهر شیبانی و نصرت رحمانی حشر و نشر داشت، شهاب ابراهیم زاده از اهالی بندرگز بود. شهاب مدتی هم در دهه سی، مسوول صفحه ادبی مجله معروف بامشاد بود.

در گرگان هم پایه گذار شعر نوین یعنی شعر نیمایی پرویز کریمی است. او در کنار دوستان شاعرش همچون زنده یاد منوچهر رضایی، اورج علی محمدزاده، احیا اشراقی، کریم الله قائمی، علی اکبر ابراهیم زاده، حبیب الله قلیشلی، محمد جانفشان بهرام کاشانی راد سید جزء نسل اول شاعران نیمایی این منطقه محسوب میشوند. کریمی از اواخر دهه 1330 وارد سرایش شعر شد و مهمترین چهره نسل اول شعر نیمایی در گرگان هست بعد از اینها هم شاعران زیادی وارد جریان شعر نو و سپید شدن و شعر گرگان در دهه های چهل و پنجاه به شدت توسعه پیدا کرد و از اواسط دهه چهل هم نسل دوم وارد این جرگه شدن شاعرانی مثل زنده یاد ضیا سیدحسینی، گیتی ضیایی، مریم زندی، عزیزالله حاجی مشهدی، احمد و محمود و قاسم مومنی، محمد قاری، عبدالرحمن فرقانی فر، حسینعلی کاشانی راد، هادی سیف حسینی، محمدمهدی مصلحی، جواد پیشگر، روحی خالقی، علی توسلی شاعران این نسل شاعران خیلی ورزیده و پویایی بودن ولی مهمترین شاعر گرگان در این مقطع به زعم من محمدمهدی مصلحی هست که به عضویت کانون نویسندگان ایران هم در امد و با شاعران بزرگی ارتباط گرفت و در مشهد و تهران به واسطه تحصیلات دانشگاهی و مراودات با چهره هایی همچون دکتر فرامرز سلیمانی، کاظم سادات اشکوری، منوچهر آتشی، فیروزه میزانی، محمد مختاری، دکتر احمد محیط، دکتر اسماعیل خویی و دیگران به یکی از چهره های مطرح شعر گرگان بدل شد و البته مسبب حضور این چهره ها در گرگان هم شد و از بانیان شعر ناب و شعر دیگر هم به حساب میاید محتوای شعر گرگان تا مقطع انقلاب به واسطه جریانات سیاسی – اجتماعی به شدت شعری متعهد، اجتماعی و بعضا انقلابی است. تنها کتاب شعر منتشر شده  در سالهای پیش از انقلاب هم پرچین پرویز کریمی هست که محتوای آثار منتشره در این کتاب هم حاکی از چیرگی شعر اجتماعی و سیاسی بر شعر عاطفی و عاشقانه و... است.

بنابر این  یکصد سال شعر معاصر گرگان را در دو مقطع عنوان کردیم.

مقطع اول: از 1300 تا 1332 که همونطور که گفتم دوران امتداد شعر قدیم و کلاسیک هست و من از آن  با عنوان دوران رکود یاد می کنم.

مقطع دوم از 1332 تا 1357 که من از آن به عنوان دوران شکوفایی و تحول یاد می کنم.

مقطع سوم که میخواهم به آن بپردازم دوران فترت هست از 1358 تا 1376.

مقطع چهارم یا مقطع کنونی از 1376 تا 1401 که دوران بالندگی و توسعه یاد می کنم. البته این مطالب پیشتر در دو مجموعه ای که از من منتشر شده است، آورده شده است. یکی به عنوان مقدمه 36 صفحه ای در کتاب جناب رضا نودهی در سال 1398 که جلد سوم شعر امروز گلستان بود و یکی هم در مقدمه کتاب «گلستان شاعران» تالیف اینجانب است و در  اسفند 1399 منتشر شد. در این کتاب تمام شاعران سده چهاردهم هجری معرفی شده اند. یعنی شاعرانی که از 1261 تا 1358 خورشیدی متولد شده یا درگذشته اند.

البته کتاب دومی هم برای شاعران گلستان در دست نگارش دارم که متولدین سالهای 1358 تا 1370 رو در بر می گیرد و فکر کنم 2-3 سالی تا انتشارش وقت لازم داریم.

مقطع سوم شعر معاصر

در حقیقت پس از پیروزی انقلاب یکی دو سالی همچنان فضای شعر و ادبیات تحت جو ناشی از مهمترین اتفاق سیاسی قرن، خوب پیش رفت ولی به دلیل ورود جنگ و رفته رفته جا افتادن نظام جدید، التهابات سیاسی و اجتماعی و... شعر گرگان رو به فترت رفت و البته این مسئله فقط مختص گرگان نبود و در همه جای ایران دیده می شد.

تا زمان استان شدن گلستان تقریبا روند فترت زده ادامه داشت اگر چه که در این سالها ما افتتاح انجمن شعر و ادب گرگان رو در سال 1364 داشتیم و در همین مکانی که الان ما جلوس کردیم بزرگانی چون حبیب الله قلیشلی و محمدرسول ساکن نویری به اتفاق شاعران مطرحی چون پرویز کریمی، علی اکبر ابراهیم زاده، محمدکاظم مداح، کریم الله قائمی و... بنیانگذار این انجمن شدن و حضور این انجمن و جلسات مداوم و مستمرش و ظهور و بروز چهره های جوان نسل سوم و چهارم در این مکان، سبب شد.