■   علی  قلی تبار

دعای عرفه در بردارنده آموزه‌های عرفانی و عقیدتی است. بِشر و بشیر فرزندان غالب اسدی نقل کرده‌اند که: در آخرین ساعات روز عرفه در عرفات، امام حسین با جمعی از خاندان، فرزندان و شیعیان از چادر بیرون آمدند و با نهایت خضوع و خشوع در طرف چپ کوه ایستادند و روی را به طرف کعبه گردانیده، دست‌ها را تا مقابل رو برداشتند و این دعا را خواندند.

در روایت کفعمی دعای عرفه با جمله زیر پایان یافته است:

لا اله الا انت وحدک لا شریک لک لک الملک و لک الحمد و انت علی کل شیء قدیر. یا رب، یارب یا رب.

اما به نقل از سید ابن طاووس در اقبال الاعمال، دعای عرفه پس از آن با فقرات زیر ادامه می‌یابد: الهی انا الفقیر فی غنای فکیف لا اکون فقیرا فی فقری.

خاتمه دعا چنین است: و انت الرقیب الحاضر انک علی کل شیء قدیر و الحمدلله وحده.

برخی از محورهای دعای عرفه امام حسین(ع) عبارت اند از:

شناخت خداوند و بیان صفات الهی و تجدید عهد و پیمان با پروردگار و شناخت پیامبران و تحکیم ارتباط با آنها و توجه به آخرت و اظهار عقیده قلبی.

سیر اندیشه در آفاق جهان و یادآوری نعمت‌های بیکران الهی بر انسان و حمد و سپاس خداوند بر آن‌ها.

تضرع به درگاه خداوند و اقرار به گناهان و توبه و درخواست عفو و روی آوردن به صفات پسندیده و اعمال خیر.

اعتراف به غیر قابل شمارش بودن نعمت های الهی و شمارش پاره ای از آنها و اعتراف به گناهان وخطاها و شمارش آنها.

درخواست حوایج که با درود و صلوات بر محمد و آل محمد شروع می‌شود. سپس تقاضای بخشش و نور هدایت و رحمت و برکت و وسعت روزی و پاداش اخروی و...

هم در مورد روز عرفه و هم شب عرفه گفته اند برای غیر دعا کنید. اگر برای غیر دعا کنید، خدا هزاران برابر به شما عنایت می‌کند.

روز عرفه که مطابق با ۹ ذی‌الحجه و روز قبل از عید قربان است، از روزهای با فضیلت و بزرگ است.

در این روز، حجاج در نزدیکی مکه در منطقه‌ای به نام عرفات توقف می‌کنند تا با خواندن دعای عرفه، تقویت معرفت الهی و رابطه عمیق‌تر با حضرت حق و شناخت صفات جمال و جلال پروردگار، به ادامۀ مناسک حج بپردازند.

در المراقبات مرحوم آیت الله حاج میرزا جواد ملکی تبریزی(ره) آمده است:

لازم است در روز عرفه با تمام توان، خود را برای این روز بزرگ آماده نموده و مهمترین کار در این جهت به دست آوردن شرایط استجابت دعاست. اگر کسی بتواند در روز عرفه، خود را به عرفات یا به کربلا برساند بهترین مکان ها را برای دعا انتخاب کرده است. به این جهت که توقف در عرفات در این روز از اعمال حج بوده و روایات زیادی درباره پاداش زیارت امام حسین علیه السلام در روز عرفه وارد شده است.

مرحوم مجتبی تهرانی می گوید:

کسانی که از ماه رمضان عقب مانده بودند و در ماه رمضان نتوانستند کاری کنند و نتوانستند از مغفرت ماه مبارک رمضان بهره بگیرند، بهترین فرصت شان عرفه است. یکی از اعمالی که در این روز وارد شده است، زیارت امام حسین (ع) است. بنا به روایات وارده، خداوند در این روز، اول به زوار امام حسین (ع) نگاه می‌کند، پیش از کسی که در صحرای عرفات است.

امام صادق (ع) فرمود:

کسی که در روز عرفه قبر حضرت حسین بن علی (ع) را زیارت کند، خداوند متعال  از وی به این عبارت نام می‌برد:

عبدی الصّدیق آمن بوعدی و فرشتگان درباره‌اش چنین تعبیر می‌کنند: فلان صدیق، زکاه الله من فوق عرشه  و در زمین کروب نامیده می‌شود.  عَرَفَة، کلمه ای عربی است که از ماده (ع ر ف) به معنای ادراک، فهم و شناختن چیزی همراه با تفکر گرفته شده است. نام عرفه، از سرزمین عرفات (جایی در مکه که باید در این تاریخ در آن وقوف کرد) گرفته شده و گفته اند عرفات را از آن رو عرفات خوانده اند که زمینی مشخص و شناخته شده در میان کوه ها است. (قریشی، التحقیق لکلمات القرآن الکریم، ج8، ص120.)

روز عرفه، آغاز مناسک حج است. حج گزاران در این روز در صحرای عرفات، گرد هم می آیند و ضمن دعا و استغفار، تا شکرگزاری می کنند.

یوْمُ عَرَفَه یوْمٌ یبَاهِی اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ الْمَلَائِکه فَلَوْ حَضَرْتَ ذَلِک الْیوْمَ بِرَمْلِ عَالِجٍ وَ قَطْرِ السَّمَاءِ وَ أَیامِ الْعَالَمِ ذُنُوباً فَإِنَّهُ تُبَتُّ ذَلِک الْیوْمَ.

خداوند در شب عرفه درهای مغفرت خویش را بر بندگان باز می کند و در روز عرفه خداوند متعال گناهان توابین را می بخشد، هرچند به اندازه ریگ های بیابان و قطرات باران و تعداد روزهای عالم باشد. (الکافی (ط - الإسلامیه)، ج 4، ص261) این روز، روز دعا و مسألت از خداوند متعال است و خداوند این روز را روز با ارزش و پرشکوه قرار داده است. روایات بسیاری روز عرفه را به عنوان روزی ویژه برای بخشایش گناهان و استجابت دعا معرفی کرده اند. (کلینی، الکافی، ج 4 ،ص 146 و 541)

امامان شیعه احترامی خاص برای این روز قائل بوده و مردم را به بزرگداشت این روز فرا می خوانده اند و سائلان را به هیچ روی، دست خالی رد نمی کرده اند. ( صدوق، من لایحضره الفقیه، 1413ق، ج2، ص211)