علت العلل فروپاشی جوامع و بی ثباتی دولت ها   نتیجه دنیا پرستی،  تغییر روحیات بسیاری از مردم است.‌

  امام علی علیه السلام

مردم وقتی که در جامعه سودآوری حاکم باشد ، با رشوه و رانت خواری پارتی‌بازی ویژه خواری و اختلاس به دنیا روی می‌آورند.‌ رو آوردن مردم به دنیا باعث مسخ و فساد در جامعه می شود . مسخ جامعه محصول ضایع کردن حق است .  ضایع کردن حق یعنی مردم حق حکومت را اداء نمی‌کنند و حکومت هم حق مردم را نمی پردازد و در نتیجه باعث فروپاشی جامعه و سقوط دولت می‌شود .

امام علی علیه السلام اوصاف جامعه در حال سقوط  و مسخ شده را اینگونه بیان می کند؛

 ۱. گویندگان حق کم اند.

 ۲. زبان از راستگویی عاجز است.

 ۳.  حق طلبان بی ارزشند.

۴ . مردم غرق در گناه و معصیت اند.

 ۵ .به سازشکاری و عدم مسئولیت و تعصب در دین عادت کرده‌اند.

۶. جوانان بد اخلاق اند.

۷. پیر مردان به گناه آلوده اند.‌

 ۸ . عمال و دولتمردان شان دو رویند.

۹. در بین شان سودجویی حاکم است .

۱۰.جوانان به بزرگان احترام نمی گذارند .‌

۱۱. نیکان و متقیان خوار و ذلیل اند.

 ۱۲. بدان قدرتمند و مسلط اند.

بنابراین امام علی علیه السلام علت العلل فروپاشی جوامع و بی ثباتی دولت ها را ضایع کردن حقوق واجب الهی در جامعه توسط مردم و حکومت نسبت به یکدیگر می داند و می فرماید اگر مردم حق رهبری را ادا کنند و زمام دار حق مردم را بپردازد باعث؛

یک . عزت و عزیز شدن حق در جامعه.

دو . توجه و اقبال روز افزون به دین.

سه . اجرای عدالت.

چهار . رعایت سنت پیامبر (ص).

پنج . اصلاح امور مردم.

شش .‌ حمایت مردم از حاکمیت.

هفت . ناامیدی دشمن از وحدت بین ملت و دولت، می گردد.

اما اگر مردم حق رهبری را ادا نکنند و زمان دار هم حق مردم را نپردازد باعث ؛

 ۱. از بین رفتن وحدت بین ملت و دولت.

 ۲ . آشکار شدن ظلم و ستم در جامعه.

۳ . فراوان شدن نیرنگ بازی در دین.

۴. متروک شدن سنت پیامبر(ص).

۵. اشاعه و ازدیاد فساد.

۶.  تعطیل شدن احکام دین.

۷. بی تفاوتی مردم نسبت به منکرات بزرگ.

در جامعه خواهد شد.

امام  علی علیه السلام در مورد منشأ این حق  بین ملت و دولت می‌فرماید ؛ خداوند سبحان برای من به جهت سرپرستی حکومت حقی قرار داده و برای شما همانند حق من ، حقی تعیین فرموده است.  حق گسترده تر از آن است که وصف کنند ولی به هنگام عمل تنگنایی بی مانند دارد . در میان حقوق الهی بزرگترین حق ، حق رهبر بر مردم و حق مردم بر رهبر است.واجبی است که خدای سبحان بر هر دو گروه لازم شمرده و آن را عامل پایداری و پیوند ملت و رهبر و عزت دین قرارداده است. بس مردم اصلاح نمی شوند جز آنکه زمامداران اصلاح گردند و زمامداران اصلاح نمی شوند جز با درستکاری مردم.‌

■ مولف  کتاب

 امام علی (ع)در نهج البلاغه