محمد رضا ارشاد 

سخن بر سر ارزش های زیبایی شناختی سروده ها و دیدگاه ها و موضع گیری های سیاسی شادروان ابتهاج نیست- که البته باید در جای خود و در فضایی کارشناسانه و علمي و به دور از دوستداری و دشمنی انجام شود- سخن بر سر این میزان از  شیفتگی و بیزاری است که پس از درگذشت این سراینده نامی، سپهر مجازی را آکنده. ناگفته پیداست که چیزی در این میانه می لنگد که همه ما  یک روزه ابتهاج خوان و ابتهاج پژوه و سایه شناس شده ایم. دریغ گویی و افسوس راندن بر آن که از دست رفته یک سویه سوگواری است، اما سویه دیگر آن بیان یاد و جایگاه اوست. ما بیشتر نشان داده ایم که در ناله و آه و افسوس و دریغ تواناتر هستیم تا در یادخواهی و یادگزاری که به دور از احساسات است و نیازمند بازکاوی خردمندانه در زندگی فرد از دست رفته. یادگزاری، کوششی است نقادانه برای نمایاندن بهره‌ و نقشی که  فرد درگذشته از خود در زندگی ما بر جای گذاشته و نیز  پیوند و گفت و گویی که ما با او داشته ایم. در واقع با این کار است که سوگمندی ما معنا پیدا می کند.

از چشم اندازی دیگر، انسان ها پيچيده و برخوردار از لایه های ژرف شخصیتی هستند و نیز در بسترها و  شرایط گوناگون اجتماعی، رفتارهای دگرسان و گونه گونی از خود نشان می دهند. از این رو، شناخت ما از دیگران همواره دچار تنگناهایی است که البته، به جایگاه ویژه  هر یک از  ما در هستي بر می گردد. به همین دلیل همواره بخش هایی از لایه های شخصیتی انسانها از ما پنهان می ماند و جز خود فرد، کس دیگری از آن آگاه نخواهد بود. این راز یگانگی و تنهایی آدم هاست. یادکرد درگذشتگان بدرستی ما را با سویه های گوناگون شخصیتی و فرهنگی و اجتماعی آنها آشنا کرده و آزمون ها و خطاهای آنها را بر ما آشکار می سازد. آنگاه خواهیم دانست که بهره و سهم آنها  در راهی که به سوی آزادی، شکوفایی و رهایی انسان های دیگر گشوده اند، چگونه و در چه اندازه ای بوده است. اما چرا تا هنگامی که دوستی، نویسنده ای، دانشمندی و هنرمندی زنده است، سراغی از او نمي گیریم یا در جایی از او یاد نمی کنیم، اما درست  هنگامی که سر بر بالین خاک می گذارد، به یکباره ماشین دوگانه ساز ستایش - نکوهش ما به کار می افتد؟! تو گویی آن درگذشته ابزاری می شود برای برون ریزی همه فروخورده ها و ناگفته های ما؟ براستی چرا بزرگان را خرج خود می کنیم؟

بزودی به این پرسش بازخواهم گشت.

پژوهشگر، مولف و روزنامه نگار