محور های اندیشه جناب فردوسی


یاددداشت اول |

ا مسوولیت سردبیر

 

شرایط عمومی انرژی در کشور به امروز بنا به بخشی از روایتها، زادروز حکیم بزرگ و پدر زبان فارسی، جناب فردوسی است. این روزها البته شهروندان ایران حال و روز خوشی برای یادآوری مناسبتهای فرهنگی ندارند اما به نظر می آید آن چنان که جناب بیهقی فرموده است: فضل جای دیگر نشیند و سخن درباره فردوسی را باید از لونی دیگر دانست. فروسی بزرگ در کتاب سترگش، صاحب منظومه فکری منسجمی بوده است که کمتر به آن توجه شده است. خرد، یکی از آن بنیان های اندیشگی است. شاهنامه، پیوسته از خرد سخن می گوید و عقل را شریفترین گوهر جهان هستی می داند. در بهره گیری از خرد و عقل و ضرورت استدلال و برهان، تردید روا نمی دارد. خرد، میزان سنجش است و همه چیز باید در ترازوی عقل و دانش سنجیده شود. از نظر فردوسی بزرگ، عقل، حقیقت انسان است. فردوسی به خرد جاویدان، سخت معتقد است و آن را نخستین آفرینش خداوند می داند.  شاهنامه، فضایل اخلاقی را از ثمرات عقل می داند. آنجا که می فرماید:

خرد چشم جان است چون بنگری 

 تو بی چشم شادان جهان نسپری

نخست آفرینش خرد را شناس     

 نگهبان جان است و آن را سه پاس

سه پاس تو چشم است و گوش و زبان        کزین سه رسد نیک و بد بی گمان

خرد را جان را که یارد ستود  

و گر من ستایم که یارد شنود؟

بنیان دیگر فکری شاهنامه عبارت است از: باور به آزادگی ایرانیان، آنگونه که می دانیم. مفهوم واژه ایران نیز سرزمین آزادگان و نجیبان است و فردوسی با علم به آن در داستان از آتش گذشتن سیاوش می فرماید:

میازار کس را که آزاد مرد

سر اندر نیارد به آزار و درد

سیاوش نیم نز پریزادگان

از ایرانم از شهر آزادگان

که من بیژنم پور کشوادگان

سر پهلوانان و آزادگان

ز آتش برون آمد آزاد مرد 

 لبان پر ز خنده به رخ همچو ورد

ادامه در صفحه 2

 

محورهای اندیشه

 جناب فردوسی

 

 آن چنان که استاد ابراهیمی دینانی نیز در عقل و آیت عشق می نویسد: فردوسی نماینده تام و تمام هویت ایرانی در برابر تازیان است. جناب فردوسی معتقد بود که ایرانیان، اسلام را برای برابری و عدالت پذیرفته اند، بنابراین آداب و رسومی که با آیین مقدس اسلام ناسازگار نبود را باید نگاهداشت. مردم ایران نیز کوشیدند آداب منطقی خود را محفوظ نگه دارند. بر این اساس، فردوسی و شهید شیخ شهاب الدین سهروردی نیز نماینده چنین تفکری بوده و هستند که فرهنگ معنوی و معقول ایرانی نباید فراموش شود و به این خاطر بدنبال احیای حکمت ایرانی در برابر اندیشه های دیگر بودند.