مساله آب شیرین


تیتر اول |

نوروز علی حسن عباسی-  آب شیرین جهان حدود سه درصد كل حجم آب اعم از آبهای سطحی زیرزمینی و برف و یخ انباشته شده قطبی و قلل کوهها و یخچال ها است و بخش قابل دسترس آن کمتر از یک درصد است، ولی توزیع منابع آب در مناطق مختلف جهان از جمله در ایران یکسان نیست جز باریکه شمال، ایران بقیه نقاط ایران اقلیم خشک و نیمه خشک، بارندگی محدود نامنظم داشته و در مقابل بیشترین جمعیت انسانی در آن ساکن هستند. البته خشکسالی در ایران سابقه تاریخی دارد و تغییرات اقلیمی نیز آنرا تشدید کرده است. اما آب موجود به دو صورت مصرف می شود.

 اول - آب حقیقی و قابل رویت به میزان حداکثر ۱۰ درصد است و دوم  آب مجازی ( آب،پنهان یا آب نهفته ) به میزان بیش از نود درصد است  که ظاهراَ دیده نمی شود ولی در مراحل مختلف تولید مواد غذائی انرژی کالا و خدمات استفاده می شود که بخشی از این آب پنهان در ساختمان محصولات کشاورزی بویژه میوه ها و سبزی ها و صیفی ها ذخیره و دوباره مصرف می گردد. بد نیست بدانید که از آب شیرین قابل دسترس در ایران بیش از ۹۳ درصد  در بخش کشاورزی و حدود ۵ درصد در مصارف خانگی و بقیه در بخش صنعت و معدن مصرف می شود. قسمت اعظم آب کشاورزی به دلیل مصرف بی رویه شیوه غلط آبیاری و کشت ارقام پر مصرف هدر میرود و در مصارف خانگی نیز همین کم توجهی ها وجود دارد. از مصرف در حمام تا شستشوی ماشین، بطور کلی حجم آب دورریز در خانوارهای ایرانی زیاد است. طوریکه میزان تولید سرانه آن در ایران یک هفتم میانگین جهانی و میزان مصرف تا سه برابر است. با دور ریز محصولات کشاورزی و سایر کالاهای مصرفی در حقیقت بخش بزرگی از آب، پنهان از چرخه مصرف خارج می شوند. براساس تحقیقات انجام شده برای تولید یک کیلو سیب زمینی حدود ۱۱۰ لیتر، یک کیلومرغ ۱۹۰۰ لیتر، یک ورق کاغذ A3 ده ليتر و برای ساخت یک خانه ۱۰۰ متری بیش از ۶۰۰ هزار لیتر آب مصرف می شود. این بدان معنی است که اثر منفی بی اعتنا بودن به مصرف اصولی آب چه حقیقی و چه مجازی بر روی منابع آب کشور باعث میشود که بسوی بیابانی شدن پیش برویم و در آینده ای نه چندان دور از کشور یک بیابان بزرگ بی آب و علف باقی بماند، کشاورزی کشور نابود و ایران جزو واردکنندگان محض کالا و مواد غذائی در آید. شایسته است برای جلوگیری از این بحران، همه مردم با صرفه جوئی ۲۵ درصدی در مصارف خانگی، کاهش پنجاه درصدی مصرف  آب در کشاورزی همراه با انتخاب و کشت گیاهان کم نیاز سازگار و مقاوم در هر منطقه اهتمام جدی داشته باشند. مسوولین نیز با استفاده از تجارب جهانی نسبت به تولید، توزیع و مصرف بهینه آب برنامه ریزی و کنترل و نظارت نمایند.

 

عضو بازنشسته هیات علمی دانشگاه