مهران موذني-  دانشيار جامعه‌شناسي دانشگاه مازندران در مراسم روز علوم اجتماعي در گرگان اين روز را فرصت مناسبي براي گفت و گو قلمداد کرد و درباره‌ي اهميت آن عنوان کرد: گفت و گو مي‌تواند دانشجو را زنده نگه دارد. نه از نظر بيولوژيکي، بلکه از نظر علمي. دکتر احمد رضايي، درباره‌ي اعطاي عنوان پدر جامعه‌شناسي ايران به غلامحسين صديقي گفت: اولين کتاب جامعه‌شناسي در ايران به قلم يحيي مهدوي است که علم‌الاجتماع نام دارد. همچنين اولين مدرس علوم اجتماعي در دانشگاه تهران، يک استاد آلماني به نام ويل هاوس بود. اما غلامحسين صديقي به علت تاسيس موسسه‌ي تحقيقات و مطالعات اجتماعي، به عنوان پدر جامعه‌شناسي ايران شناخته مي‌شود. در اين موسسه که بعدها از دل آن رشته‌هاي علوم اجتماعي متولد شد، جناح‌هاي مختلف فکري و سياسي حضور داشتند. اين در حالي است که هر يک از موسسان آن داراي گرايش‌هاي سياسي خاصي بودند. علي‌رغم اختلاف نظري که در اين موسسه‌ي تحقيقاتي وجود داشت، پژوهش‌هاي زيادي صورت گرفت و به نوعي سبب آشنايي ما با پژوهش شد. به طور مثال، با مطرح شدن اصلاحات ارضي، موسسه‌ي تحقيقات در ابعاد متعددي به بررسي تغييرات سيستم کشاورزي ايران پرداخت. در دهه‌ي 50 از دل اين موسسه‌ي تحقيقاتي، رشته‌ي علوم اجتماعي با 3 گرايش جامعه‌شناسي، مردم‌شناسي و جمعيت‌شناسي متولد شد. وي در ادامه افزود: خود من از ورودي‌هاي 1357 رشته‌ي جامعه‌شناسي بودم. البته پيش از آن در يکي از دانشگاه‌هاي تهران مهندسي مي‌خواندم. اما تحت تاثير آثار مرحوم علي شريعتي به جامعه‌شناسي روي آوردم. تمام دوستان هم‌دوره‌ي من، کساني بودند که رشته‌ي ديگري را رها کرده و سوي جامعه‌شناسي آمدند. جالب اينجاست که همگي تحت تاثير شريعتي بوديم. تاثير شريعتي به حدي زياد بود که مرحوم عسگر اولادي در مصاحبه‌اي در ويژه‌نامه‌ي حزب جمهوري اسلامي در سال 1360 عنوان کرد که براي تاسيس حزب جمهوري اسلامي، 3 و نيم ميليون پرسش‌نامه منتشر شد که يکي از سوال‌هاي آن، اين بود که چطور با اسلام آشنا شديد؟ جواب قريب به 98 درصد مردم، آثار علي شريعتي بود. در نظر داشته باشيد که همه‌ي ما در خانواده‌هاي مذهبي متولد شديم و عنصر مذهب، هميشه از متغيرهاي تاثيرگذار بوده. از دست به دست دادن جناح روشنفکر تحت تاثير مرحوم شريعتي و جناح سنتي تحت تاثير مرحوم امام خميني، پديده‌ي انقلاب اتفاق افتاد. شايد بسياري جامعه‌شناسي را قبول نداشته باشند. اما علاقه‌مندان به اين رشته نقش عمده‌اي در پيروزي انقلاب داشتند. رضايي در رابطه با معضلات اجتماعي حال حاضر و نقش جامعه‌شناسان خاطرنشان کرد: از نظر من، بعد از انقلاب نقش جامعه‌شناسان عميق‌تر شد. هم‌اکنون ما با گسل‌هاي متعدد اجتماعي روبرو هستيم. من مخصوصا لفظ گسل را براي آن به کار مي‌برم. مي‌دانيم که با فعال شدن يک گسل زمين‌شناسي، پديده‌ي ويرانگر زلزله رخ مي‌دهد. نظام کنوني کشور ما يک نظام ديني است. بر خلاف حکومت قبلي که از نوع سکولار بود. در نتيجه، امکان تقابل با گسل‌هاي مذهبي وجود دارد. بخشي از جامعه‌ي ما اهل تسنن هستند. اين تفاوت مذهبي در بسياري از موارد با گسل قومي تطبيق پيدا مي‌کند. به طور مثال، در حال حاضر يک حکومت شيعه در ايران حاکم است...

در حالي که سيستان و بلوچستان چه از نظر مذهبي و چه از نظر قوميتي با حکومت مرکزي تفاوت دارد. در همين گلستان هم مذهب قوم ترکمن با مذهب حکومت مرکزي متفاوت است. البته در برخي موارد، گسل قومي و مذهبي با هم منطبق نشده‌اند. به طور مثال، مذهب آذري‌ها يا مذهب بخش بزرگي از کردها با حکومت مرکزي يکي است. اما وقتي اين دو گسل بر هم منطبق شوند، ممکن است با مشکل روبرو شويم. اين وظيفه‌ي ما جامعه‌شناسان است که به مديران کشور براي مقابله با گسل‌ها کمک کنيم. مبادا که يک سياست غلط، موجب فعال شدن اين گسل‌ها بشود. البته ما در حال حاضر با گسل ديگري به نام محيط زيست هم روبرو هستيم. يعني در وضعيتي قرار داريم که تقريبا 28 استان از 31 استان ما دچار پديده‌ي وحشتناک فرونشست زمين هستند. نسبت به ميانگين جهاني، وضعيت وخيمي داريم. فرونشستي که در حال حاضر در اصفهان صورت گرفته، براي آثار باستاني اين شهر خطر بزرگي به حساب مي‌آيد. جامعه‌شناسان فعال در حوزه‌ي محيط زيست، بايد براي شناسايي مشکلات و رهنمود دادن به مسئولين اجرايي، تلاش کنند. بايد اين معضلات را تبديل به مسئله کنيم. تا اين عمل صورت نگيرد، کسي به دنبال راه حل نمي‌رود. وي آسيب‌هاي اجتماعي را از اصلي‌ترين مشکلات کشور ناميد و گفت: سونامي آسيب‌هاي اجتماعي از خطرناک‌ترين آسيب‌هاست. به طور مثال، نيروي انتظامي اخيرا اعلام کرد که معمولا در بين افراد بازداشتي، تعداد افراد داراي اعتياد بر تعداد سارقين غلبه داشته. اما اخيرا، غلبه با سارقين است. آن هم سارقيني که تا قبل از آن، هيچ پيشينه‌اي نداشته‌اند. اين يعني زير پوست فرهنگي شهر اتفاقاتي در حال وقوع است که ما از آن‌ها بي‌خبريم. همچنين نيروي انتظامي مصرف مشروبات الکلي کشور را 200 ميليون ليتر برآورد کرده است. اگر افراد بالاي 15 يا 18 سال را به عنوان مصرف‌کننده فرض کنيم، سهم هر يک، 4 ليتر مي‌شود. اين در حالي است که مصرف مشروبات الکلي از محرمات دين ماست. رضايي با جست و جوي ريشه‌ي اين آسيب‌ها در شرايط اقتصادي کشور عنوان کرد: کشور بنگلادش که به تازگي قدم در راه توسعه گذاشته، داراي درآمد سرانه‌ي 2 هزار دلاري است. در حالي که درآمد سرانه‌ي ما هزار و 900 دلار است. توليد ناخالص داخلي ما نسبت به 2 دهه‌ي قبل نصف شده. اين‌ها نشان از يک بحران جدي توسعه يا يک بحران اقتصادي است و بحران اقتصادي هزاران مشکل همراه با خودش خواهد داشت. وي در نهايت با تاکيد بر لزوم شکل‌گيري اجتماعات علمي گفت: هدف ما تشکيل يک اجتماع علمي است. اصولا در اجتماعات علمي رشد شخص و جامعه صورت مي‌گيرد. کاري از کسي به صورت انفرادي بر نخواهد آمد. هم‌اکنون بالغ بر 400 هزار نفر فارغ‌التحصيل از رشته‌ي علوم اجتماعي در کشور وجود دارد. به عبارت ديگر، ما يک اجتماع جامعه‌شناسي‌خوانده با جمعيتي نزديک به نيم ميليون نفر هستيم که مي‌تواند در تعيين سرنوشت خود و جامعه تاثيرگذار باشد. در ابتداي اين مراسم نيز  دکتر دانيال باقري، انجمن جامعه‌شناسي گلستان، ضمن تبريک روز علوم اجتماعي، به ارائه‌ي توضيحاتي درباره‌ي نامگذاري اين روز پرداخت و گفت: 12 آذر ماه زادروز دکتر غلامحسين صديقي، بنيانگذار جامعه‌شناسي در ايران است. ايشان در سال 1316 از فرانسه فارغ‌التحصيل شده و به کشور بازگشت. دکتر صديقي در دولت دکتر مصدق مدتي وزير پست و تلگراف و سپس، وزير کشور بود. موسسه‌ي تحقيقات و مطالعات اجتماعي کشور در سال 1327 با کمک ايشان و دکتر احسان نراقي تاسيس شد. تا اينکه در سال 1351 که اين موسسه به دانشکده‌ي علوم اجتماعي در دانشگاه تهران تبديل شد. از سال 1393 هر ساله روز ملي علوم اجتماعي برگزار مي‌شود. نکته‌ي جالبي که درباره‌ي 12 آذر وجود دارد، اين است که دکتر نراقي، ديگر بنيانگذار موسسه‌ي تحقيقات، دقيقا در همين روز از دنيا رفت. وي در مورد انتخاب اعضاي شعبه‌ي انجمن جامعه‌شناسي در گلستان اظهار داشت: سعي شد در مورد انتخاب اعضاي هيئت مديره‌ي انجمن،‌ جامعيت در نظر گرفته شود. طوري که اعضاي آن از دانشگاه‌هاي مختلف باشند. در حال حاضر، 1 نفر از اعضاي هيئت مديره از دانشگاه آزاد، 2 نفر از دانشگاه پيام نور، 2 نفر از دانشگاه گلستان و 1 نفر از دانشگاه علوم پزشکي است. لازم به ذکر است  اين همايش دوشنبه گذشته به مناسبت  مراسم گرامي‌داشت روز علوم اجتماعي به ميزباني دانشگاه گلستان و با همکاري انجمن جامعه‌شناسي ايران برگزار شد.