سمانه شهري نژاد

پوشاک اقوام آميخته با سابقه تاريخي ايران زمين همواره با عناصر فرهنگي مانند تعصب بر روي هويت قومي، اصالت، تحمل سختي‌ها، قدرتمندي و نوع دوستي موج مي‌زند و در عين حال بر روي شاد بودن و شاد زيستن نيز تاکيد ويژه‌اي دارد. جغرافيا تنها يکي از عوامل موثر بر شکل گيري پوشاک اقوام است. همين تنوع را در رنگ بندي لباس‌ها نيز مي‌توان ديد. چنين تنوعي ناشي از روحيه شاد آن‌ها دارد. استفاده از سکه و پولک و تکه هاي فلزي براي تزئين بر روي اجزاي پوشاک مانند انواع سربندها، کلاه ها، کت ها مي توان ديد.  از ويژگي‌هاي فرهنگي اقوام گلستاني، نجابت آن‌هاست. مي توان پوشيدگي در بين اجزاي پوشاک را دليل بر اين مدعا دانست. استفاده از انواع سرپوش ها و تن پوش ها در مناسبت هاي متفاوت و همچنين استفاده روزانه بصورت مستمر را مي توان در بين ترکمن ها و قزاق ها مشاهده نمود. طراحي و دوخت اين پوشاک بومي، همگي نشان دهنده سليقه و زيبايي شناسي بي نظير آنها است. وقتي مشاهده مي‌کنيم که در اين سال‌ها که جامعه ايران بيش از هر دوره ديگري رنگ و بوي مدرن به خودش گرفته است، بسياري از مردمان هنوز با لباس‌هاي محلي و سنتي خودشان رفت و آمد مي‌کنند، مطمئن مي‌شويم که پافشاري و تاکيد آن‌ها بر روي هويت خودشان از فرهنگ ناب قوميت و طايفه سرچشمه مي‌گيرد.

لباس و کارکرد فرهنگي

تن پوش ها، زيورها و آرايه هاي پوششي همچون نشانه هاي زبان، مادي مبين هويت قومي- اجتماعي و جغرافيايي، وابستگي-هاي صنفي- سياسي- مذهبي، شأن اجتماعي، اقتصادي- طبقاتي، معيارهاي فرهنگي اخلاقي، معنوي و جاذبه هاي جنسي، تفاوت هاي سني و جنسي هستند. رمزگشايي از اين علائم و دريافت معاني و مفاهيم آنها در هر گروه اجتماعي مستلزم درک رفتارهاي اجتماعي و فرهنگي مردم آن مجموعه و شناخت نظام هاي، ديني اعتقادي اعمال جادويي تابويي و باورهاي ايشان است. اين ارزش ها در نگاه داشت هويت اجتماعي و فرهنگي، استمرار و تداوم آن در حيات تاريخي نسل ها نقش مهمي ايفا مي کنند.

پوشاک بومي و محلي نمادي براي هويت و اصالت

زبان، رفتار و شيوه زندگي

مطالعه بر روي پوشاک مردمان اين استان نشان مي دهد که البسه و پوشاک به عنوان يک سنت و آداب و رسوم داراي ارتباط مهمي با فرهنگ آنان بوده و يکي از بارزترين و سريع الانتقال ترين سمبل هويت فرهنگي تمامي ايلات و طوايف است. زنان و مردان بومي و محلي هر يک پوشاک مخصوص خود را دارند، اما پوشاک زنان در مقايسه با پوشاک مردان به دليل داشتن کيفيات و جزئيات بيشتر حاوي نمادها و باورهاي فرهنگي، حائز اهميت بيشتري است. از طرفي در بررسي هاي انجام شده بر روي پوشاک سنتي گوناگون بر اين مطلب تاکيد مي شود که بانوان در هويت هاي قومي محلي در اتخاذ سبک ها و مدل هاي جديد لباس مقاوم ترند و لباس زنان بهتر از مردان حفظ مي شود.

ابعاد هويت فرهنگي در پوشاک

 بومي و محلي استان گلستان

بين لباس و جايگاه و هويت فرد در اجتماع رابطه مستقيمي وجود دارد. در بسياري از فرهنگ‌هاي پيشامدرن، سر و لباس در درجه‌ نخست، هويت اجتماعي و نه هويت فردي را مشخص مي‌کرد، اما امروزه لباس و هويت اجتماعي و فردي باهم قرينند. لباس در اين حالت داراي دلالت‌هاي جنسيتي، پايگاه طبقاتي و منزلت حرفه‌اي نيز هست.

دکتراي پژوهش هنر

تحليلگر و محقق حوزه فرهنگ و هنر