مهران موذني - روزنامه‌نگاري محلي همواره يکي از مهم‌ترين عرصه‌هاي مطبوعاتي در هر استان بوده است. شرايط براي روزنامه‌هاي محلي به گونه اي  است که به طور مستقيم با زندگي روزمره‌ي مردم هر استان سر و کار دارند. از همين رو، بلندگوي صادقي براي بيان و پيگيري مشکلات شهروندان هستند. در همين راستا، عصر شنبه، نشست اينترنتي روزنامه‌نگاري محلي در ايران با حضور برخي از خبره‌ترين فعالين عرصه‌ي روزنامه‌نگاري محلي از استان‌هاي گلستان، خوزستان، خراسان رضوي، يزد، کرمان، همدان و کردستان برگزار شد.

ضرورت ارتقاي رسانه هاي محلي

دبير نشست روزنامه نگاري محلي در ايران در ابتداي اين نشست گفت: روزنامه نگاري محلي داراي ادبياتي قدرتمند در سپهر اطلاع رساني ايران است. دکتر عباس قنبري، عضو هيات علمي دانشگاه تهران و دبير نشستي با روزنامه نگاران محلي افزود: سابقه روزنامه نگاري محلي در اروپا به قرن هجدهم بر مي گردد و در ايران نيز اولين رسانه هاي محلي در تبريز، رشت و بوشهر بوده ايم، لذا روزنامه نگاري محلي در ايران همراه روزنامه نگاري ملي و انتشار کاغذ اخبار داراي سابقه است. دکتر قنبري با ارايه آماري از سامانه جامع رسانه هاي کشور گفت: بر اساس آمار، چهارده هزار و پانزده رسانه در ايران داريم. اگر چه بخش زيادي از اين رسانه ها در تهران حضور دارند که به آن تهرانيزه شدن رسانه ها مي گويند که البته پديده مثبتي نيست اما بر اساس همين آمار هفت هزار و هشتصد رسانه در استان ها داريم و بر اساس اين آمار آذربايجان شرقي، خراسان رضوي، اصفهان و قم در رده هاي اول تا چهارم قرار دارند. وي در بخش ديگري از سخنانش گفت: انجمن ايراني مطالعات فرهنگي يک انجمن ملي و مستقر در دانشگاه تهران است. دکتر قنبري درباره فعاليت هاي انجمن گفت: به دنبال برگزاري نشست ها و گفت و گوهايي در جهت ارتباط و ارتقاي هر چه بيشتر رسانه هاي محلي با يکديگر هستيم و در سال جاري بحث روزنامه نگاري محلي را مورد بحث قرار داده ايم.

 اهميت روزنامه‌نگاري محلي

 در شرايط کنوني

دکتر هادي خانيکي، رئيس انجمن ايراني مطالعات فرهنگي و ارتباطات، اهميت پيدا کردن  جهاني شدن (گلوباليسم) را از دلايل برجسته شدن محلي (لوکاليسم) دانست و گفت: امروزه در اغلب کشورهاي پيشرفته، اين مطبوعات محلي هستند که جاي مطبوعات سراسري پيشين را گرفته‌اند. همچنين يکي از ويژگي‌هاي دموکراتيزه شدن و رشد مدني هر جامعه‌اي، تبديل تمرکزگرايي به توزيع روزنامه‌نگاري در سطح محلي است. يکي از مهم‌ترين آثار مشروطه اين بود که مطبوعات محلي در استان‌هايي مثل خراسان، آذربايجان، گيلان، فارس، خوزستان، بوشهر و اصفهان پديدار آمدند و در نتيجه، قدرت سياسي توزيع و جامعه‌ي مدني قوي‌تر شد. در حال حاضر نيز نقش رسانه هاي  اجتماعي در ترميم همبستگي اجتماعي بسيار مهم است. به خصوص در شرايط کنوني که اين همبستگي در مخاطره قرار گرفته و رو به کاهش است.

لزوم درک دقيق مساله

احسان مکتبي، صاحب امتياز روزنامه‌ي گلشن مهر که به عنوان سخنران در اين نشست حاضر بود، در ابتدا به معرفي اجمالي  اين روزنامه پرداخت و از اولويت هاي توسعه فرهنگي در گلستان گفت. مکتبي لزوم درک درست و دقيق مساله را در روزنامه نگاري محلي ياد آور شد و گفت: براي نمونه ما پس از گفت و گوها و بررسي فراوان با صاحب نظران در گلستان به اين نتيجه رسيده ايم که مساله فراروي گلستان محيط زيست است.مکتبي ادامه داد: فرونشست زمين، فقدان منابع آبي، تخريب خاک و تخريب جنگل مساله گلستان است و به همين خاطر در صورت بي توجهي به آن زيست بوم گلستان به خطر خواهد افتاد.

ادامه در صفحه 2

مکتبي تاکيد کرد: بر اين اساس از صاحب نظران و نويسندگاني که توان درک و تبيين اين مسايل را داشته اند در روزنامه بهره مي بريم تا وظيفه خود را به انجام رسانده باشيم. وي در بخش ديگري از سخنانش آماري از کميت رسانه هاي در حال انتشار در گلستان ارايه داد. وي گفت: طبق آمار وزارت ارشاد، تعداد کل رسانه‌هاي استان گلستان 197 رسانه است. در اين بين، تنها 2 روزنامه وجود دارد که يکي از آن‌ها گلشن مهر است. همچنين 33 هفته‌نامه، 13 ماهنامه، 30 فصلنامه (شامل 20 فصلنامه‌ي دانشگاهي)، 6 دوفصلنامه و 3 سالنامه در استان گلستان وجود دارد که مطابق آمار وزارت ارشاد، ميانگين تيراژ هفته نامه ها عددي بسيار پايين است. نکته‌ي تلخ ماجرا اينجاست که از بين اين 197 رسانه گلستان، تنها 10 رسانه‌‌ي رسمي در صفحات اجتماعي و فضاي مجازي حضور دارند که از اين ده رسانه، 9 رسانه پايگاه اطلاع رساني هستند و تنها روزنامه گلشن مهر به عنوان رسانه کاغذي  داراي سايت و صفحه مجازي  مي باشد. 

راهکارها و چشم‌اندازهاي آينده

مکتبي در ادامه به راهکارهايي براي بهبود شرايط روزنامه‌نگاري محلي و چشم‌اندازهاي آينده‌ي اين عرصه، اشاره کرد و گفت: به نظر مي‌رسد يکي از اصلي‌ترين مسائل براي مديريت رسانه‌ها، گذر از کميت و توجه به کيفيت است. باورمان اين است که ما يک کارخانه‌ي توليد کلمه هستيم. مکتبي ادامه داد يکي ديگر از مهم‌ترين نکاتي که بايد مورد توجه باشد، فقدان نهادهاي مدني و رسانه‌اي در گلستان است. البته تعبير من از نهادهاي مدني تعبير علمي آن يعني  Non-governmental organization است و نه نهادهاي دولتي که به نام نهادهاي مدني فعال هستند. مکتبي ادامه داد: نهادهاي مدني بايد نماينده‌ي رسانه‌هاي مقتدر، مستقل و آزاد باشند و کار را پيش ببرند.  وي اظهار کرد شايد اين نشست بتواند سبب پايه‌گذاري يک نهاد مدني فراگير منطقه‌اي شود و به ارتقاي رسانه‌ها کمک کند. مساله ديگر توجه به نيروي انساني است. نيروهاي انساني  قدرتمند  بنيان توسعه است و بايد به آن توجه کرد. اين  شاخص ها باعث مي شود رسانه ها  با قدرت و به طور مستقل بتوانند در عرصه ماندگار شوند. 

پتانسيل‌هاي روزنامه‌هاي محلي

زکيه سليمي زرندي، فعال رسانه‌اي کرماني نيز از سخنرانان اين جلسه بود تا بخشي از تجربياتش در اين عرصه را عنوان کند. وي درباره‌ي تفاوت‌هاي بين رسانه‌هاي محلي و کشوري اظهار داشت: رسانه‌هاي محلي جنس مخاطب و ارتباطشان با مخاطبين متفاوت است و از همين جهت، تأثيرگذاري آن‌ها بر جامعه بيش‌تر خواهد بود. البته اين موضوع به معناي تأثيرگذار نبودن رسانه‌هاي کشوري نيست. من به شخصه در دوره‌ي فعاليتم در حوزه‌هاي اجتماعي و شهري، سعي مي‌کردم روي موضوعاتي دست بگذارم که امکان ارائه‌ي راهکار داشته باشند. سپس به يک متخصص که امکان حل يا تصميم‌گيري در مورد آن موضوعات را داشت رجوع مي‌کردم تا در نهايت، ماجرا به حل مسئله ختم شود. روند دريافت سوژه و پيگيري آن در رسانه‌هاي محلي به شکلي آسان‌تر صورت مي‌گيرند. يعني در نهايت، حل يک مسئله‌ي محلي توسط يک رسانه‌ي محلي ساده‌تر انجام مي‌شود. سليمي زرندي ارتباط‌گيري راحت مخاطب با رسانه‌هاي محلي را از ديگر برتري‌هاي اين دسته از رسانه‌ها دانست و گفت: در دوران کرونا افرادي نکات بهداشتي را از رسانه‌هاي محلي مي‌پرسيدند. چرا که ارتباط‌گيري با ما آسان‌تر بود و از طرفي، رسانه‌ي ما را مرجع درستي مي‌دانستند. از همين رو، در دوران کرونا اين دسته از رسانه‌ها بيش‌ترين تأثيرگذاري را تجربه کردند. هرچقدر ارتباط ما و مخاطبين نزديک‌تر باشد و بيش‌تر موفق به جلب رضايت آن‌ها شويم، اين تأثيرگذاري بيش‌تر خواهد بود.

نقش روزنامه‌نگاري محلي

 در مخابره‌ي اخبار

ابراهيم افتخار، رئيس هيئت مديره‌ي خانه‌ي مطبوعات استان خوزستان و عضو تحريريه‌ي روزنامه‌ي جمهوري اسلامي، به درخشش خبرنگاران در حوادث ساليان اخير استان خوزستان اشاره داشت و عنوان کرد: بعد از حادثه‌ي فرو ريختن ساختمان متروپل در آبادان، نقش خبرنگاران خوزستاني فوق‌العاده مهم بود. طوري که هنگام آواربرداري تمام خبرنگاران فعال استان در صحنه حضور داشتند و گزارش‌هايشان در اکثر رسانه‌هاي بين‌المللي منتشر شد. نقش خبرنگاران و عکاس‌ها براي مقابله با شايعات بسيار مهم بود. همچنين در حادثه‌ي تروريستي حمله به رژه‌ي نيروهاي نظامي و مردم در 31 شهريور 1397، خبرنگاران با حضور در منطقه از بروز شايعات جلوگيري کردند و بسياري از گزارش‌هايشان در رسانه‌هاي خارجي استفاده شد. اين امر در شرايطي به وقوع پيوست که جان خود اين خبرنگاران و عکاس‌ها به خطر افتاده بود.

ارتباط نزديک روزنامه‌هاي محلي

 با جامعه

غلامرضا بني‌اسدي، روزنامه‌نگاري فعال در استان خراسان رضوي، دوران کنوني را عصر رسانه‌هاي محلي دانست و گفت: اگر رسانه‌هاي ملي را توليدکننده‌ي علم‌اليقين بدانيم، رسانه‌هاي محلي بعد از رسيدن به حق‌اليقين، مخاطب را به عين‌اليقين مي‌رسانند. به عبارتي روزنامه‌ها و رسانه‌هاي ملي و سراسري با تلسکوپ  و رسانه‌ها و روزنامه‌هاي محلي با ميکروسکوپ به مسائل مي‌نگرند. همين موضوع تکليف ما را به عنوان رسانه‌هاي محلي مشخص مي‌کند تا ريزبين‌تر به مسائل نگاه کنيم. برخي از مسائل که به ظاهر در سطح کلان کم‌اهميت هستند، در سطح زندگي مردم مي‌توانند مسائل اصلي زندگي‌شان باشند که ما به طور ويژه به آن‌ها مي‌پردازيم.

فرصت‌ها و آفت‌هاي

 روزنامه‌نگاري محلي

محمدعلي قاسم‌زاده، فعال رسانه‌اي اهل يزد با اشاره به عشق و اميد به عنوان دو بال اصلي روزنامه‌نگاري محلي گفت: اگر اين دو عامل را حذف کنيم، امکان پيش بردن کار وجود نخواهد داشت. همه‌ي افرادي که وارد اين عرصه‌ي خطير شدند، اين عشق و اميد را دارند. وي در ادامه افزود: وقتي در شهرهاي کوچک رسانه‌اي آغاز به کار کنيد، در مدت کوتاهي فرهنگ‌سازي انجام خواهيد داد. بدين صورت که امکان جمع‌آوري اکثر اهالي قلم شهر و استفاده از آن‌ها براي جريان‌سازي به راحتي وجود دارد. اين از قابليت‌هاي رسانه‌هاي محلي است. البته اگر اين رسانه استقلال خودش را حفظ نکرده و به سوي جريانات منفعت‌طلب سوق پيدا کند، خيلي زود منافع و صلاح جوامع محلي را ناديده خواهد گرفت. خيلي وقت‌ها يک رسانه خود مشکل ديگر رسانه‌ها مي‌شود. اگر رسانه‌اي زير سيطره‌ي يک صاحب صنعت، صاحب تفکر سياسي يا يک مسئول محلي قرار بگيرد، از رسانه‌هايي که مقابل خودش مي‌بيند بدگويي خواهد کرد. فيض اله پيري روزنامه نگار کردستاني نيز در سخنانش درباره اهميت رسانه هاي محلي و لزوم  گذر از تمرکزگرايي سخن گفت.