محمد اسماعيل اسدي-  سعيد کيان زاده 20 ساله و کشاورز و دانشجوي دوره کارشناسي رشته باغباني دانشگاه علوم کشاورزي و منابع طبيعي گرگان که ساکن شهرستان گنبدکاووس استان گلستان مي باشد توانسته است با ايجاد يک مزرعه گردشگري کشاورزي (Agritourism) به نام راشين فارم با يک رويکرد متفاوت تحولي در گردشگري کشاورزي منطقه ايجاد نمايد. ايشان همراه خانواده خود در روستاي سارلي عليا از توابع گنبدکاووس در گلخانه 1500 مترمربعي با بستر خاکي مبادرت به کشت و پرورش  ميوه هاي استوايي از قبيل موز، پاپايا، گوآوا و آناناس نموده است. آبياري کل درختان استوايي اين گلخانه سرپوشيده به لحاظ صرفه جويي در مصرف آب با روش قطره اي صورت مي گيرد. وسعت کل مزرعه ايشان يک هکتار مي باشد که در بقيه مزرعه که روباز مي باشد مبادرت به کشت و پرورش سبزيجات و گياهان دارويي نموده است.

گردشگران اين مزرعه مي توانند ضمن بازديد از گلخانه ميوه هاي استوايي و گرفتن تصاوير زيبا با اين نوع ميوه ها آشنايي پيدا کرده و در صورت علاقه از اين ميوه ها خريداري نمايند. همچنين در قسمت روباز مزرعه گردشگران مي توانند سبزيجات مورد نياز خود را از مزرعه با دست خود بچينند و لذت بوي معطر مزرعه را با خود به شهر ببرند. کلمه گردشگري کشاورزي  از دو کلمه گردشگري (Tourism) وکشاورزي (Agriculture) تشکيل شده است. اساسا گردشگري کشاورزي شامل يک فعاليت يا فعاليت هايي مبتني بر کشاورزي است که گردشگران را به يک مزرعه، مرتع، گلخانه يا هر محل طبيعي ديگري مانند  باغ، مزارع اسطوخودوس و گلرنگ، مزارع ارکيده و کندوهاي زنبور عسل براي فعاليت هاي آموزشي، تفريحي در فضاي باز يا بسته، آموزش، خريد و يا حتي سکونت جذب مي کند. بسياري از مردم، به دنبال فرار از ترافيک خودروها وآلودگي شهرها و بازگشت به طبيعت هستند. در نتيجه، اين اشتياق منجر به محبوبيت مزارع کشاورزي در ميان گردشگران مي شود. استوا به انگليسي Equator  نام خطي فرضي است که کره زمين را به دو بخش  نيمکره شمالي و نيمکره جنوبي تقسيم مي کند. فاصله نقاط بر روي خط استوا از قطب‌هاي شمال و جنوب به يک اندازه است. خط استوا مبدأ عرض جغرافيايي و درجه آن صفر مي باشد. 90 درجه عرض جغرافيايي به سوي شمال خط استوا و 90درجه ديگر آن به سوي جنوب خط استوا کشيده شده‌است. ميوه‌هاي استوايي يا ميوه‌هاي گرمسيري يا حاره اي به انگليسي Tropical Fruits، همانطور که از نامشان نيز معلوم است، ميوه‌هايي هستند که در ناحيه‌ي استواي کره‌ي زمين وجود دارند  و به آن دسته از ميوه‌ها گفته مي‌شود که معمولاً در اقليم گرم يا مناطق حاره‌اي رشد مي‌کند.

در حقيقت، قرار گرفتن اين ميوه‌ها در ناحيه‌ي گرمسيري خط استوا باعث شده تا کشورهاي کمي وجود داشته باشند که اين ميوه‌ها را در جنگل‌هاي خود داشته باشند. عمده‌ي کشورهايي که مي‌توان ميوه‌هاي استوايي را در جنگل‌ها و مزارع آن‌ها پيدا کرد،کشورهايي هستندکه در آمريکاي لاتين(اکوادور،کلمبيا، برزيل، گواتمالا، کاستاريکا، مکزيک، و.....) و شرق آسيا (اندونزي، مالزي، تايلند، ويتنام، سريلانکا، فيليپين و....) قرار دارند. همين نکته باعث شده تا کشورهاي زيادي به دنبال واردات ميوه‌هاي استوايي از اين دسته از کشورها باشند. برخي از ميوه‌هاي استوايي که معمولا در زندگي روزمره نيز به کار مي‌روند، شامل پاپايا يا خربزه درختي، موز، آناناس، انبه، نارگيل، رامبوتان، جک فروت، دوريان، ليچي، منگوستين، استار فروت، و دراگون فروت يا ميوه اژدها هستند. همانطور که ذکر شد، بخش عمده‌ي ميوه‌هاي استوايي به صورت وارداتي هستند؛ همين نکته باعث شده تا بسياري از افراد به دنبال روشي براي کشت و پرورش ميوه‌هاي استوايي در داخل کشور باشند. به دليل آن که اکثر ميوه‌هاي استوايي موجود در بازار، توليد داخل نيستند، سود ناشي از کشت اين ميوه‌ها در کشور، بسيار بالا خواهد بود. کشور اﻳﺮان، ﻓﻼتي ﻣﺮﺗﻔﻊ است ﮐﻪ در ﻋﺮض ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﯽ 25 تا 40 درجه در نيمکره ﺷﻤﺎﻟﯽ و ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﮔﺮم، واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ. مناطق کويري و نيمه کويري، بيش از نيمي از مساحت آن را تشکيل مي‌دهند. حدود يک سوم ايران نيز کوهستاني بوده و بخش کوچکي از ايران (جلگه جنوب درياي مازندران و جلگه خوزستان) از جلگه‌هاي حاصلخيز تشکيل شده‌اند. ايران، داراي تنوع اقليمي بالايي است. از شمال تا جنوب کشور به‌تدريج با مناطق آب و هوايي متفاوتي روبرو مي‌شويم. استان گلستان نيز به تبعيت از کشور داراي اقاليم متنوع مي باشد. گلستان در حوزه طبيعي و جغرافيايي از مزيت‌هاي ويژه‌اي برخوردار است؛ به نحوي‌که از 13 اقليم موجود تعداد هشت اقليم در استان وجود دارد که اين تنوع اقليمي پتانسيل مناسبي براي گونه‌هاي مختلف گردشگري من جمله گردشگري کشاورزي مي باشد. اين تفاوت در اقليم، موجب گوناگوني در پوشش گياهي نيز شده است. ايرانيان و گلستانيها به‌راحتي مي‌توانند از اين نعمت آب و هوايي در پرورش بسياري از گياهان و ميوه‌ها استفاده کنند. تاکنون بسياري از درختان ميوه‌دار استوايي در بخش‌هايي از کشور به‌ويژه استان سيستان و بلوچستان و هرمزگان کشت و پرورش داده شده است. از آن جايي که شرايط کشت اين نوع از ميوه‌ها، خاص است، نياز است که از کشت گلخانه‌اي براي اين کار استفاده شود. هر چند که در نواحي گرمسير جنوب کشور مي‌توان با استفاده از فضاي باز نيز، برخي از ميوه‌هاي استوايي را مورد کشت قرار داد  اما براي کشت گلخانه‌اي ميوه‌هاي استوايي در ساير نقاط کشور نياز است که شرايط گلخانه براي رشد اين ميوه ها را فراهم نمود، مثلا ارتفاع گلخانه به نحوي تعيين گردد که با ارتفاع درختان و بوته‌ها همخوان باشد. براي مثال براي پرورش موز ارتفاع گلخانه بايد، بيشتر از 5 متر باشد. همچنين جهت نگهداري و کشت موز، به درجه حرارت بين 15 تا 38 درجه سلسيوس، نياز مي باشد. شرايط گلخانه براي کشت ميوه‌هاي استوايي بايد به نحوي باشد که تمامي شرايط جوي محيط استوايي از قبيل دما و رطوبت در آن، شبيه‌سازي شده باشد. براي مثال در مورد آناناس، که يکي از منابع مهم ويتامين C است و جهت سلامتي بدن و تقويت سيستم ايمني، بسيار مفيد مي باشد، نياز است تا شرايط مورد محيطي مورد نياز آن  که کمتر از 32 درجه سلسيوس است را فراهم نمود که در گلخانه به راحتي امکان پذير است. همچنين بهترين شيوه براي آبياري آناناس، استفاده از سيستم آبياري قطره‌اي است. پاپايا با نام علمي Carica papaya از خانواده Caricaceae يکي از ميوه‌هاي استوايي و بومي مناطق حاره‌اي قاره آمريکا است که اکنون در بسياري از مناطق حاره‌اي از جمله هند، آفريقاي جنوبي، سريلانکا و فيليپين کشت مي‌شود. کاشت ميوه پاپايا در ايران، نخستين‌بار در يزد و سيستان و بلوچستان انجام گرفته است. با اين حال، پاپايا در بيشتر استان‌هاي جنوبي کشور، مانند جنوب خوزستان، جنوب فارس، بوشهر، هرمزگان، جنوب کرمان، جنوب استان سيستان و بلوچستان، در مرکز کشور و شهر‌هاي گرم و خشک يزد، خراسان جنوبي (طبس)، سمنان و اصفهان، به‌خوبي در فضاي باز رشد مي‌کند. در مناطق سردسير و کوهستاني، ارقام پاکوتاه اين درخت زيبا در محيط گلخانه به‌خوبي رشد مي‌کند و ميوه مي‌دهد. پاپايا درختي معمولاً تک‌ساقه است که ميوه‌ها بر روي بدنه اصلي گياه رشد مي‌کنند. برگ‌هاي گياه بزرگ و پهن و با ساقه‌هاي ني مانند و توخالي به ساقه اصلي متصل هستند. علاوه‌ بر ظاهر زيباي درخت، ميزان باردهي محصول آن بسيار زياد است. ابعاد هر ميوه پاپايا بين 15 تا 20 سانتيمتر است. پوست اين ميوه ابتدا به رنگ سبز و هنگام رسيدن، کمي نارنجي يا زرد مي‌شود. ميوه پاپايا خوش‌طعم، شيرين و آبدار است. در وسط ميوه، يک فضاي توخالي وجود دارد که مخزن بذر پاپايا است. جهت نگهداري از پاپايا به نور مستقيم آفتاب در طول روز، گرماي زياد، خاک حاصلخيز و مملو از مواد مغذي و آب فراوان احتياج مي باشد که در گلخانه اين شرايط را مي شود فراهم نمود. در تحقيقات صورت گرفته، ميوه پاپايا سرشار از آنتي اکسيدان‌هايي نظير ليکوپن و کاروتنوئيد، فيبر، ويتامين A، C و مواد معدني است که در سلامت بدن نقش به‌سزايي دارند. يکي از مهمترين ويژگي هاي پرورش ميوه هاي استوايي در گلخانه صرفه جويي در مصرف آب مي باشد. سعيد کيان زاده، مدير مجموعه گردشگري مي گويد: ميزان آبي که هم اکنون براي درخت هاي پاپايا در اين گلخانه مصرف مي شود، حدود نيمي از آب مصرفي آن در محيط بيرون مي باشد. ميوه موز نيز به دليل قابليت‌هاي اقتصادي بالايي که دارد، به عنوان ميوه‌ي جذابي براي کشت و فروش، در اين گلخانه توليد مي گردد. رطوبت شصت درصدي براي رشد موز، بسيار مهم است. از طرف ديگر، آبياري قطره‌اي يکي از مهم‌ترين و بهترين شيوه‌هاي آبياري موز به حساب مي‌آيد که علاوه بر آب‌رساني مناسب، باعث صرفه‌جويي در مصرف آب نيز خواهد شد. آقاي سعيد کيان زاده براي ايجاد رطوبت و گرماي لازم  و تنظيم دماي گلخانه از انواع وسايل سرمايشي و گرمايشي استفاده مي نمايد.

پژوهشگر بين المللي کشاورزي پايدار