محمد انصار- از سال 1330 هيئت هاي مذهبي در گرگان راه اندازي شدند که نسبت به برخي از شهرها ديرتر بود. آنها جايي براي اجراي برنامه هايشان نداشتند. از آنجا که در کوچه‌ها يا گذرگاه‌هاي محلات قديمي، براي دوره اي مساجد کوچکي ساخته شده بود که ديگر، کم رونق شده بودند، از آنها براي هيئت ها بهره گرفته شد که چند نمونه را خواهيم آورد:

1-هيئت صاحب الزمان حدوداً در سال 1330 به کوشش سيدحسن رئيسي در مسجد وکيل التجار (محله ي دربنو). 2- هيئت جوانان اسلامي در سال 1331، در مسجد قاجاريه واقع در محله ي باغشاه. 3- هيئت رضويه در سال 1331 به کوشش خانواده هاي کاظم نژاد در مسجدي که نامش بدست نيامد. 4- هيئت سجاديه در سال 1332 به کوشش خانواده هاي پوراکبر و محب حسيني در مسجد قاضي واقع در محله ي سبزه مشهد. 5-هيئت موسي‌بن‌جعفر يا ميوه فروشان در سال 1336 به کوشش خانواده ي شهسواري در مسجد سفيد (روبه روي هتل کاروان). شايد اين هيئت، نخستين هيئت صنفي در گرگان باشد. 6- هيئت باقريه در سال 1340 به کوشش عبدالرحيم عمراني در مسجد سلطان العلما واقع در جنوب تکيه هاي محله ي سرپير. 7- هيئت چهارده معصوم در سال 1342 به کوشش محمدتقي قدس در روبه روي خانه ي باقري ها در محله ي نعلبندان. همچنين در مساجد، هيئت ها راه اندازي شدند. مثلاً در سال 1332 هيئت جوانان قائم گلستان به کوشش ماشاء الله زياني در مسجد گرگانجديد، آغاز به کار کرد. در همين سالها، هيئت منتظرين حجت (قائم‌آل‌محمد) به کوشش سيد حسين نبوي( پدر شهيد نظام الدين)، منوچهر مقدس زاده، حجت الله شيخ فندرسکي و ... در مسجد حاج آقاکوچک برپا شد. آنها تنها هيئتي بودند که در دوره ي پهلوي، فعاليت هاي سياسي داشتند. در سال 1340 هيئت زينبيه در مسجد حاج علي ميرکريم راه اندازي شد. آنها حدوداً 20 سال پيش، مکاني ويژه گرفتند و از مسجد، جدا شدند. سيد حسين نبوي در سال 1334 با کمک صادق رياضي، عبدالرحيم حاتمي، قربان ‌قاسمي و چند نفر ديگر، هيئت انجمن پيروان قرآن را در امامزاده نه تن بنيانگذاري کرد که هدف آن‌ها، برپايي جلسه ي قرائت و تفسير قرآن بود. در اينجا، سيدسجاد علوي، در شب‌هاي ماه رمضان جلسات قرآن‌خواني را به صورت گردشي راه اندازي کرد. کم کم در همه جاي شهر، رايج شد. همچنين با همراهي دامادش( صادق رياضي) در سال 1348 هيئت فاطميه بانوان امامزاده نه تن را در محله ي ميرکريم راه اندازي کرد که شايد نخستين هيئت بانوان در گرگان باشد. ناگفته نماند که جمعي از بازاريان در سال 1330 هيئت صاحب الزمان را راه اندازي کردند که اکنون در محله ي ميدان مستقر است.  در سال 1340 عبدالعالي سپهر استرآبادي هيئت حسيني را در محله ي دربنو راه‌اندازي کرد که مهم‌ترين برنامه‌ي آن، برگزاري جشن ولادت امام حسن‌ مجتبي (ع) است. اما سه هيئت فعال در گرگان هست که نام امام حسين (ع) را دارند. آنها با تلاش ها و پيگيري هاي يکي از مداحان شهر، راه اندازي شدند. ابتدا در خانه ها و مساجد، کارشان را آغاز کردند. سپس در محلات بافت تاريخي، زميني را گرفتند و آنجا را با کمک هاي مردمي ساختند. آنها در يکي از شبهاي دهه ي اول محرم، برنامه ي دسته روي ميان محلات قديمي را دارند. نخست هيئت جان نثاران حسين يا بيت الحسين است که در سال 1333 به کوشش ماشاء الله زيّاني راه اندازي شد. او مداح سرشناس شهر بود. سالها در شبستان آيت الله علوي، مداحي مي کرد. او را بنيانگذار هيئت هاي مذهبي شهر ناميده اند. سرانجام در عيد قربان سال 1366 از دنيا رفت. سپس، پسرش (محمد حسين) مسئوليت اين هيئت را بعهده گرفت. بسياري از مداحان قديمي شهر مانند مرحوم سيد اسماعيل مفيدي در آنجا، مداحي کرده اند. ساختمان آنها از سال 1356 به کنار خانه ي باقري ها در محله ي نعلبندان آمد. عباس خراساني نژاد از خيريني بود که براي آنجا، موقوفه اي در نظر گرفت. ناگفته نماند که در گذر محله ي سبزه مشهد به محله ي دباغان، هيئت ديگري با نام بيت‌الحسين داريم که زمين آن، مِلک محمدقاسم کاظم‌نژاد بود که آن را در سال 1336 به اين هيئت اهداء کرد. از نکات جالب اين است که حدوداً تا سال 1335 تنها يک مسجد (امام حسن‌عسکري در محله ي سبزه مشهد) به نام معصوم داشتيم، اما چند تا هيئت به نام معصومين داشتيم. دوم هيئت متوسلين به اباعبدالله الحسين است که در سال 1348 به کوشش عبدالرحيم پناهي در مسجد ملاعلي محله ي سرچشمه آغاز به کار کرد. هنگامي که مي خواستند ساختمان اين مسجد را بازسازي کنند، آن‌ها به مصلي و سپس به محله‌ي شاهزاده قاسم رفتند. تا اينکه در سال 1361، علي اکبر ديلمي، زميني را به مساحت 550 متر در محله ي ميدان اهداء کرد و آنها آنجا را با کمک هاي مردمي ساختند. سوم هيئت مکتب الحسين گرگان است که در سال 1350 به کوشش سيد صادق ميرحيدري(متوفاي سال 1402)، علي محمد فدايي، جمشيد حاج قاسمي، احمد محمدي، رسول سيدي، جواد واثقي، اصغر عزآبادي، فيروز نوروز ثنايي و ... در محله ي دوشنبه اي راه اندازي شد. زمين آن، جزء بازار قديم شهر بود. تعدادي از مغازه‌هاي آنجا، وقفي بودند که از سوي مالکان، به آيت الله سيدعلي رئيسي واگذار شد. او اين زمين را به هيئت واگذار کرد. از 40 سال پيش، با افزايش جمعيت شهر گرگان، تعداد هيئت هاي شهر هم، زياد شد بويژه در ميان مهاجران؛ زيرا که آن، ابزاري براي همبستگي و يکپارچگي بود مانند آذربايجاني‌ها، بيرجندي ها، ديباجي ها، ابرسجي ها، و...

هيئت هاي نوپا، برنامه هاي متنوع و بيشتري نسبت به قديمي ها دارند.

پژوهشگر