کشاورزي، متهم رديف اول --- فرو نشست زمين درگرگان


تیتر اول |

مهران قجري-عصر روز چهارشنبه بر اثر فرونشست زمين در بلوار جرجان گرگان، محل ايستگاه خودروهاي تاکسي بين شهري مسير گرگان به عليآبادکتول در مجاورت پل هوايي عابر پياده دو خودرو  بر اثر فرونشست زمين دچار سانحه شدند. در اين حادثه دو خودروي تاکسي بين شهري به داخل حفره ايجاد شده سقوط کردند. اين پديده چند وقت اخير در گرگان و برخي نقاط استان کم و بيش ديده شده وگويا ازين پس ميهمان گاه و بيگاه ماست. بر اساس آخرين آمار وضعيت منابع آب زيرزميني دراستان گلستان به شدت بحراني است. به گفته کارشناسان، بيش از 95 درصد آب شرب مصرفي در استان گلستان از منابع آب زيرزميني تأمين ميشود.

 با توجه به کمبود بارش و افزايش مصرف آب در سالهاي اخير، ميزان برداشت از آبهاي زيرزميني به شدت افزايش يافته است و اين منابع به سطح بحراني رسيدهاند. يکي از پيامدهاي مهم فرونشست زمين، تغيير در ميزان آبي است که يک آبخوان ميتواند در خود جاي دهد. فرونشست، با جابجايي رو به پايين خاک، فاصله بين لايههاي رسي و سنگ بستر را کمتر ميکند. به اين ترتيب، فضاي موجود براي ذخيره آب کاهش مييابد. کاهش ظرفيت آبخوان، حتي در صورت ثابت ماندن ميزان تخليه و مصرف آن، اتمام سريعتر ذخاير آبي را در پي دارد. اين مسئله باعث آسيب رسيدن دائمي به آبخوان و سيستم آبرساني منطقه ميشود.

فرونشست زمين ميتواند به ساختمانها، راهها و سيستمهاي آب و فاضلاب آسيب برساند. يکي از مهمترين دلايل گسترش فرونشست در استان، عدم تناسب اهداف و سياستهاي توسعهاي با ظرفيت واقعي منابع آب به ويژه آب زيرزميني است. از سوي ديگر مي توان گفت مهمترين علت کاهش منابع آب زيرزميني در استان و متهم رديف اول در اين خصوص کشاورزي است. نکته قابل تامل در توليد محصولات کشاورزي اين است که استفاده از منابع آب زيرزميني و يا قنات، مشکلي به نام فرونشست را ايجاد کرده است. براي مقابله با اين بحران، از سال 1393 وزارت نيرو طرحي تحت عنوان "احيا و تعادلبخشي منابع آب زيرزميني" را آغاز کرده است. هدف اين طرح کاهش برداشتهاي غيرمجاز از آبهاي زيرزميني و بازسازي مخازن زيرزميني است. با اين حال، اين طرح تاکنون موفقيتي نداشته است. ترديدي نيست که بخش کشاورزي يکي از ارکان جداييناپذير نظام حاکميتي در هر جامعهاي است. يعني نميتوان کشاورزي را به دليل کمبود منابع آبي تعطيل و توليد محصولات را بهطور کامل متوقف کرد. اينکار نه معقول است و نه شدني. اما بايد در نظر داشت که هر منطقه تابآوري اقليمي مخصوص به خود را دارد و نميتوان بدون در نظر گرفتن اين محدوديتها کشاورزي در يک منطقه را بيش از حد توسعه داد. سفرههاي آب زيرزميني استان ديگر آب کافي ندارند، سالهاست که طرح هاي کشت جايگزين و محصولات کم آب طلب در دستور کار وزارت جهادکشاورزي قرار گرفته و در استان گلستان هم در حال اجراست اما چون خيلي دير اجرايي شد، نتيجه بخش نبوده است. با وجود هشدارهاي متعدد به دليل عدم فرهنگ سازي همچنان کشت شالي اولويت اول استان است وکشت محصولات کم آب بر، نمادين است يا دردي از منابع آبي استان دوا نکرده است، بنابراين سياستها در اين خصوص به طور جدي و عاجل بايد تغييرکند.  کاهش منابع آبي استان در 2 دهه اخير به حدي جدي است که توليد بسياري از محصولات کشاورزي نه تنها غيراقتصادي بلکه به دليل تخريب منابع محدود آبي آسيب رسان است. بارها در گلشن مهر  از لزوم تغييرات اساسي در سياستها و استراتژيهاي مديريت آب در استان نوشته ايم اما گويا آنچه البته به جايي نرسد فرياد است. ادامه روند فعلي کاهش منابع آب زيرزميني در استان، ميتواند علاوه بر فرونشست زمين در نقاط مختلف، مرگ قطعي زمين را در گلستان به دنبال داشته باشد.