خوش استقبال و بد بدرقه‌اند
یادداشت |
محمد کاظم نظري
رفتار اجتماعي وقتي به‌صورت فرهنگ هنجاري در آيد در ادامه حيات ملت‌ها همراه و رهنمود مي‌شود. تحولات اجتماعي و تغييرات نظام حکومتي هم نمي‌تواند باعث تغيير آن رفتار هنجاري شود. خوش استقبالي ايراني هم از جمله هنجاري ملي است که در طول حيات اجتماعي ايرانيان با همه فراز و فرودها با آنان از ناکجا آباد تاريخ دراز دامن تاکنون زنده مانده است. در ايران ساساني، حاکمان و پادشاهان در سفر به شهرها و ساتراپ‌ها مورد استقبال بزرگان و کدخدايان و کلانتران قرار مي‌گرفتند و مردم عادي از جمله دهقانان نيز با شادي و پايکوبي پيشاپيش شاه و از پشت سر در حالي که شاه و همراهان در ميانه جمعيت قرار داشتند به‌صورت دويدن آنان را همراهي مي‌کردند. ساسانيان در 35 ه‌ق سقوط و جاي حاکمان ايراني اين اعراب باديه‌نشين بودند که در قصرهاي تيسفون ساکن شدند (ن.ک.تاريخ طبري، سکونت سعد وقاص در قصر کسري)
امام علي(ع) خليفه چهارم در فاصله 35-40 ه‌ق از شهر انبار گذر کرد و مردم همان رفتار دوران ساساني را از خود بروز دادند، که خطبه‌اي (106) در نکوهش اين رفتار گفته‌اند. توجه کنيم که از فتح انبار تا اين سفر کمتر از 20 سال و رفتار خوش استقبالي از مهاجمين قابل توجه است. اين رفتار، خوش استقبالي همچنان ادامه يافت تا دوران قجر که حاکمان بعد از گرفتن فرمان حاکميت ولايت با رسيدن به مرکز ولايت، بيرون شهر خيمه برپا و متوقف مي‌شدند. بزرگان و اقشار مختلف مرکز و شهر و روستاهاي پيراموني دسته دسته با هداياي مختلف به ديدار حاکم مي‌رفتند و گاهي توقف به ماهي مي‌کشيد. البته در بدرقه هم همين رويداد اجتماعي بوقوع مي‌پيوست که داستان‌هايي در ادبيات و تاريخ دارد. در دوران حاضر، اما اين استقبال خود را به روز کرده و با شکل‌هايي از همان کيش شخصيت پيدا و پنهان گذشته در قالب‌هايي چون تبريکات رنگارنگ در نشريات، فضاي مجازي، بنرهاي گران‌قيمت با عکس و تفصيلات خاص که خود جاي بررسي خاص مي‌طلبد. دگرديسي ديدار حاکم ولايت در حال حاضر از بيرون شهر به داخل شهر کشيده شده و چادر‌هاي پر حشر جاي خود را به سالن‌هاي شيک و گران‌قيمت استانداري داده است. استانداران بعد از دريافت حکم با استقبال خوش روبه‌رو و سيل پيام‌ها از زمين و آسمان مي‌جوشد. ديدارهاي مختلف، آدم‌هاي رنگارنگ، هفته‌ها وقت و توان حاکم جديد را بدون کمترين نتيجه مثبت مي‌گيرد و مخصوصاً منتظرالرياسه‌هاي رزومه به‌دست که سعي مي‌کنند حضوري فعال داشته باشند. ادبيات برآمده از اين خوش استقبالي را مرور بفرماييد؛ شاه بيتش/انتخاب به‌جا و شايسته/ است. انتصاب به‌جا و شايسته، توانمندي‌هاي شما، تدبير و درايت شما! و دريغ از توضيح و برشمردن اين مفاهيم. اما وقتي همين شايستگان کارشان به‌پايان مي‌رسد، همه‌ي آن خوش استقبالي‌ها تبديل به، بد بدرقه مي‌شود. اين است که ضرب‌المثل شد: ايرانيان خوش استقبال و بد بدرقه‌اند.
فعال سياسي، اجتماعي