مهدی مزیدی

 اشاره:

 مهاجرت  یک تیغ دو دم است، هم می تواند امکان تولید ظرفیتهای جدید را فراهم آورد و هم می تواند همه دستاوردها را از تمدنی بستاند. بر این اساس در بخش نخست این یادداشت با عنوان مهاجرت به گلستان   نویسنده کوشیده بود تا خطرات مهاجرت بی رویه را شرح و بسط نماید. اینک در ادامه چگونگی مدیریت مهاجرت و توجه به عوامل سیاستگذاری، قانونگذاری و توجه به راهبردها را مورد توجه قرار داده است. امید که انتشار چنین نوشتارهایی به مدیران ارشد  گلستان به غنای گفت و گو و نقد و نظر در مسیر توسعه گلستان یاری رساند. 

پیش از طرح سوالات و ارائه راهکارها، باید پیشاپیش اذعان کرد که برخی از راهکارها جنبه قانون‌گذارانه دارد که بخشی از آنها در حوزه عمل و صلاحیت پارلمان محلی، یعنی شورای اسلامی استان است و بخشی دیگر نیازمند مجوزهای فرادستی و احیانا مصوبات مجلس شورای اسلامی است.

 اما پرسش اصلی آن است چرا نباید مسیر مهاجرت به استان گلستان برای همه افراد به یک میزان هموار باشد؟

طبق آمار سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان گلستان، جمعیت استان گلستان در سال ۱۳۹۵ حدود ۱.۹ میلیون نفر بوده است و پیش‌بینی می‌شود که با نرخ رشد سالانه حدود ۱.۲ درصد، جمعیت تا سال ۱۴۰۵ به بیش از ۲.۱ میلیون نفر برسد. در حالی که ظرفیت‌های زیرساختی و منابع طبیعی استان به دلیل بحران آب و کاهش مساحت جنگل‌ها و مراتع محدود است.

دلایل اصلی:

 1. بحران آب: بر اساس گزارش وزارت نیرو، استان گلستان از نظر منابع آب زیرزمینی در وضعیت نسبتاً بحرانی قرار دارد و سالانه حدود ۸۵ درصد از منابع آب استان به کشاورزی اختصاص می‌یابد. این مساله نشان‌دهنده محدودیت جدی منابع آبی استان است و افزایش بی‌رویه جمعیت می‌تواند فشار بیشتری به منابع وارد کند.

 2. فشار بر زیرساخت‌ها: طبق گزارش مرکز آمار ایران، نسبت پزشکان به جمعیت در استان گلستان ۵.۴ پزشک به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر است که کمتر از میانگین کشوری است (۱۰ پزشک به ازای ۱۰۰ هزار نفر). با افزایش مهاجران کم‌صلاحیت، این فشار بر سیستم بهداشتی و سایر زیرساخت‌ها می‌تواند بحرانی‌تر شود.

 3. ضرورت توسعه پایدار: تمرکز بر جذب مهاجرانی که بتوانند ارزش اقتصادی افزوده ایجاد کنند (مانند کارآفرینان و سرمایه‌گذاران) می‌تواند به رشد پایدار اقتصادی استان کمک کند و از بروز مشکلاتی مانند بیکاری، فقر، و نابرابری اقتصادی جلوگیری کند. گزارش اتاق بازرگانی گلستان نشان می‌دهد که نرخ بیکاری استان در سال ۱۳۹۸ حدود ۱۰.۲ درصد بوده که این رقم در صورت افزایش جمعیت مهاجر غیرمولد، می‌تواند بالاتر رود.

چرا جذب مهاجر باید بر مبنای اولویت‌بندی هوشمندانه انجام شود؟

با توجه به محدودیت‌های زیرساختی و طبیعی، استان گلستان نمی‌تواند به‌طور همزمان پذیرای هر نوع مهاجری باشد. جذب مهاجران باید بر اساس معیارهای دقیق و هوشمندانه انجام شود تا:

 1. اقتصاد استان تقویت شود: تمرکز بر جذب نخبگان اقتصادی و کارآفرینان که توانایی ایجاد کسب‌وکار و اشتغال‌زایی دارند.

 2. منابع بهینه  مدیریت شوند: با توجه به منابع محدود آب و زمین‌های کشاورزی، مهاجران باید به گونه‌ای انتخاب شوند که فشار بیشتری بر منابع وارد نکنند.

 3. از مهاجرت بی‌رویه جلوگیری شود: با تعیین اولویت‌ها و ایجاد سیستم‌های بازدارنده، از بروز چالش‌های اجتماعی و زیست‌محیطی مرتبط با مهاجرت بی‌رویه جلوگیری می‌شود.

گروه‌های در اولویت برای جذب مهاجران:

بر اساس نیازهای اقتصادی و منابع استان، باید گروه‌های زیر در اولویت برای جذب مهاجران به استان گلستان قرار گیرند:

 1. نخبگان اقتصادی: شامل کارآفرینان، سرمایه‌گذاران و مدیرانی که توانایی جذب سرمایه و ایجاد اشتغال را دارند. این گروه با توجه به آمار اتاق بازرگانی استان گلستان می‌تواند به افزایش نرخ سرمایه‌گذاری و کاهش بیکاری کمک کند.

2. متخصصان در بخش‌های کلیدی: افرادی با تخصص‌های کشاورزی نوین، فناوری، مدیریت منابع آب، و گردشگری که می‌توانند در راستای حل چالش‌های استان و توسعه پایدار فعالیت کنند.

 3. سرمایه‌   گذاران داخلی و خارجی: افرادی که می‌توانند در بخش‌های استراتژیک مانند صنایع تبدیلی، انرژی‌های تجدیدپذیر، و کشاورزی سرمایه‌گذاری کنند. طبق گزارش‌های اتاق بازرگانی، سرمایه‌گذاری در صنایع تبدیلی کشاورزی می‌تواند ارزش افزوده بزرگی برای اقتصاد استان به همراه داشته باشد.

 4. دانشجویان و محققان: افرادی که در پروژه‌های علمی و تحقیقاتی استان مشارکت داشته و به نوآوری‌های علمی و صنعتی کمک می‌کنند. آمار وزارت علوم نشان می‌دهد که افزایش تحقیقات علمی در حوزه کشاورزی و صنایع می‌تواند باعث بهره‌وری بیشتر در استان شود.

راهکارهای احراز صلاحیت برای گروه‌های اولویت‌دار:

برای اطمینان از جذب افراد در گروه‌های اولویت‌دار، باید یک سیستم احراز صلاحیت هوشمندانه بر اساس معیارهای زیر طراحی شود:

 1. سابقه کاری و تحصیلی:

  * نخبگان اقتصادی باید سابقه مدیریت و کارآفرینی در کسب‌وکارهای موفق را داشته باشند و توانایی ایجاد اشتغال و جذب سرمایه را نشان دهند.

* متخصصان باید دارای مدارک تحصیلی معتبر و سابقه کاری در زمینه‌های مورد نیاز استان مانند کشاورزی، فناوری و انرژی‌های تجدیدپذیر باشند.

 2. تمکن مالی:

  *سرمایه‌     گذاران و کارآفرینان باید گواهی‌های مالی از حساب بانکی یا دارایی‌های خود را ارائه دهند که نشان‌دهنده توانایی تأمین مالی پروژه‌های خود باشد. به‌عنوان مثال، یک حداقل تمکن مالی معادل ۵۰۰ میلیون تومان برای سرمایه‌گذاری در استان تعیین شود.

 3. برنامه کسب‌وکار و طرح‌های نوآورانه:

  * کارآفرینان و سرمایه‌گذاران باید یک طرح کسب‌وکار معتبر که شامل تحلیل بازار، اهداف اشتغال‌زایی و منابع مالی است، ارائه دهند. این طرح باید نشان‌دهنده توانایی مهاجر برای توسعه اقتصادی استان باشد.

 4. تأیید سابقه مالیاتی:

راهکارهای تسهیل مهاجرت نخبگان و کارآفرینان به استان:

1. معافیت‌های مالیاتی و تسهیلات مالی:

  * نخبگان اقتصادی و کارآفرینانی که کسب‌وکارهای نوآورانه    راه‌اندازی می‌کنند یا در بخش‌های کلیدی اقتصادی مانند صنایع تبدیلی و گردشگری سرمایه‌گذاری می‌کنند، باید از معافیت‌های مالیاتی ۵ تا ۱۰ ساله بهره‌مند شوند.

*وام‌های کم‌بهره برای تأمین مالی پروژه‌های سرمایه‌گذاری در استان در نظر گرفته شود.

2. مسیر سریع صدور مجوزهای کسب‌وکار و سرمایه‌گذاری:

   *برای نخبگان اقتصادی و کارآفرینان، فرآیند صدور مجوزهای کسب‌وکار و سرمایه‌گذاری باید تسریع شود و به صورت خودکار و دیجیتالی انجام گیرد.

3. خدمات رفاهی و اجتماعی ویژه:

  *نخبگان اقتصادی و خانواده‌هایشان باید از خدمات رفاهی ویژه شامل تسهیلات مسکن، خدمات بهداشتی و بورسیه‌های تحصیلی برای فرزندانشان بهره‌مند شوند.

4. توسعه مناطق ویژه اقتصادی:

 *ایجاد مناطق ویژه اقتصادی در استان که به سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی مزایای مالیاتی و تسهیلات زیرساختی ارائه دهد.

راهکارهای محدودسازی مهاجرت سایرین:

برای محدود کردن مهاجرت افرادی که    خارج از گروه‌های اولویت‌دار هستند، باید از ابزارهای غیرمستقیم استفاده شود:

1. عدم ارائه تسهیلات دولتی:

 • مهاجرانی که فاقد صلاحیت‌های لازم هستند، نباید از تسهیلات دولتی مانند وام‌های کم‌بهره، مسکن ارزان یا یارانه‌ها بهره‌مند شوند. این سیاست باعث می‌شود که مهاجرت به استان برای این گروه‌ها کمتر جذاب شود.

2. الزام به تمکن مالی بالاتر:

 • مهاجرانی که خارج از گروه‌های اولویت‌دار  هستند، باید گواهی تمکن مالی بالاتری ارائه دهند تا بتوانند در استان اقامت کنند. برای این گروه‌ها، شرط تمکن مالی می‌تواند دو برابر شرط مهاجران اولویت‌دار تعیین شود.

نتیجه‌گیری:

با استفاده از آمار و ارقام رسمی و تدوین سیاست‌های هوشمندانه برای جذب نخبگان اقتصادی و کارآفرینان، استان گلستان می‌تواند مسیر توسعه پایدار را طی کند. این طرح با احراز صلاحیت‌های دقیق، ارائه تسهیلات مالی و رفاهی و اولویت‌دهی به مهاجران واجد شرایط به توسعه اقتصادی و اجتماعی استان کمک خواهد کرد. به این ترتیب، با جذب نخبگان اقتصادی و کارآفرینان، استان می‌تواند از ظرفیت‌های موجود خود به شکل بهینه‌تری استفاده کرده و به رشد پایدار دست یابد. همچنین، با استفاده از ابزارهای غیرمستقیم بازدارنده مانند عدم ارائه تسهیلات دولتی به افراد فاقد صلاحیت و افزایش شرط تمکن مالی برای آن‌ها، می‌توان از مهاجرت بی‌رویه و ورود افراد کم‌صلاحیت به استان جلوگیری کرد. در نهایت، برنامه‌ریزی هوشمندانه برای مهاجرت به استان گلستان از طریق جذب نخبگان و متخصصان، و همچنین محدود کردن مهاجرت‌های غیرمولد، می‌تواند این استان را به یک مقصد موفق برای مهاجران اقتصادی تبدیل کند و باعث شکوفایی اقتصادی و اجتماعی استان در بلندمدت شود.

کارشناس صنایع، شهروند گلستانی  ساکن در ونکور کانادا