بودجه 1404: تقابل اولويت‌ها
یادداشت |
بهزاد طبري
در لايحه بودجه سال 1404، دو عدد چشمگير توجه‌ها را به خود جلب مي‌کند: اعتبارات حوزه‌هاي علميه و بودجه اشتغال‌زايي جوانان.
اين دو مقوله، هرچند در ظاهر بي‌ارتباط، اما در واقع دو مسير متفاوت براي توسعه جامعه ايران ترسيم مي‌کنند. آيا سرمايه‌گذاري روي نهادهاي ديني مي‌تواند کشور را به سمت پيشرفت سوق دهد؟ يا اينکه حل بحران بيکاري جوانان، پويايي اقتصادي و اجتماعي بيشتري به همراه خواهد داشت؟
حوزه‌هاي علميه: استمرار سنت يا پاسخگويي به نيازهاي نوين؟
اختصاص بودجه قابل‌توجه به حوزه‌هاي علميه، استدلال موافقان و مخالفان خود را دارد. موافقان معتقدند که اين نهادها، پاسداران ارزش‌هاي فرهنگي و ديني جامعه هستند و مي‌توانند در ايجاد هويت ملي و اخلاق‌مداري نقش ايفا کنند. از نگاه آن‌ها، حفظ و گسترش آموزه‌هاي ديني، در نهايت به انسجام اجتماعي و کاهش آسيب‌هاي اخلاقي منجر مي‌شود. اما در طرف مقابل، منتقدان مي‌پرسند: اين حجم از بودجه دقيقاً چه خروجي ملموسي براي جامعه دارد؟ آيا تخصيص ميلياردها تومان به حوزه‌هاي علميه در شرايطي که بسياري از اقشار جامعه با مشکلات اقتصادي دست‌وپنجه نرم مي‌کنند، توجيه‌پذير است؟ به‌ويژه آنکه بخش‌هايي از اين بودجه به نهادهاي مذهبي‌اي اختصاص مي‌يابد که نقش آن‌ها در بهبود وضعيت عمومي جامعه چندان شفاف نيست.
اشتغال‌زايي جوانان: راه‌حلي براي پويايي اقتصادي يا وعده‌اي بي‌سرانجام؟
در نقطه مقابل، بودجه اشتغال‌زايي جوانان قرار دارد؛ مسئله‌اي که مستقيماً به پويايي اقتصادي، کاهش آسيب‌هاي اجتماعي و حتي امنيت ملي مرتبط است. افزايش نرخ بيکاري در ميان جوانان، علاوه بر تبعات اقتصادي، منجر به گسترش نااميدي، مهاجرت نخبگان و حتي افزايش آسيب‌هاي اجتماعي نظير اعتياد و افسردگي مي‌شود.
اگر بودجه اين بخش صرف حمايت از کارآفريني، توسعه مشاغل دانش‌بنيان و سرمايه‌گذاري روي صنايع مولد شود، مي‌تواند کشور را از بحران اقتصادي خارج کند. اما تجربه سال‌هاي گذشته نشان داده که بسياري از برنامه‌هاي اشتغال‌زايي، در نهايت به توزيع وام‌هاي بي‌اثر يا طرح‌هاي مقطعي ختم شده‌اند که نتيجه‌اي جز اتلاف منابع نداشته‌اند. بنابراين، چالش اصلي در اينجا نحوه مديريت و تخصيص هدفمند منابع است.
مقايسه: سرمايه‌گذاري روي سنت يا آينده؟
اگر از دريچه توسعه به اين دو مقوله نگاه کنيم، بايد بپرسيم: اولويت کشور چيست؟ آيا ايران بيشتر به تربيت طلاب و تقويت نهادهاي مذهبي نياز دارد يا به ايجاد فرصت‌هاي شغلي براي جوانان؟
حوزه‌هاي علميه، نهادي فرهنگي و ديني هستند که نقش آن‌ها در جامعه قابل انکار نيست، اما لزوماً دردي از مشکلات اقتصادي و معيشتي مردم دوا نمي‌کنند. در مقابل، اشتغال‌زايي جوانان مي‌تواند مستقيماً بر کاهش فقر، افزايش رفاه عمومي و رشد توليد ناخالص داخلي تأثير بگذارد. در شرايطي که تورم، بيکاري و بحران اقتصادي به چالش‌هاي اصلي مردم تبديل شده‌اند، شايد وقت آن رسيده باشد که تمرکز بودجه‌اي کشور از هزينه‌هاي غيرضروري به سمت حل مشکلات اساسي جامعه سوق پيدا کند. سرمايه‌گذاري روي جوانان، نه‌تنها باعث رشد اقتصادي مي‌شود، بلکه زمينه‌ساز تقويت بنيان‌هاي اجتماعي و حتي ارزش‌هاي فرهنگي نيز خواهد شد.
آينده ايران، نه در گذشته، بلکه در توانمندسازي نسل جديد رقم خواهد خورد.
فعال مدني