فاطمه سراواني- بررسي برخي شاخص هاي کمي و کيفي نشان مي دهد مديريت منابع آبي استان نادرست بوده و هست اگر چه ارزيابي نادرستي اين مهم نيازمند تحليل دقيق شاخص ها و معيارهاي متعددي است اما برخي ادله و مستندات نشان مي دهد تلاش‌ها براي مديريت منابع آبي در استان گلستان به اندازه کافي نتيجه‌بخش نبوده‌اند. نسبت برداشت به منابع آب تجديدپذير( منابعي که به طور طبيعي دوباره پر مي شوند مانند بارندگي و آبهاي سطحي) اگر از حد معيني معمولا40 درصد فراتر رود نشان دهنده برداشت بيش از حد و ناپايداري در مديريت منابع آب است. همچنين افت مداوم و سريع سطح آبهاي زيرزميني نشان دهنده برداشت بيش از حد و عدم تعادل بين تغذيه و تخليه اين منابع است. کمبود يا مديريت نامناسب منابع آبي مي تواند پيامدهاي جدي براي کشاورزي، محيط زيست و اقتصاد استان داشته باشد، دلايل متعددي براي اين موضوع وجود دارد، استان گلستان در سال‌هاي اخير با کاهش بارندگي و خشکسالي‌هاي پي‌درپي مواجه بوده است که اين امر باعث کاهش ورودي آب به منابع آبي شده و مديريت آن‌ها را دشوارتر کرده است. تغييرات اقليمي و گرمايش جهاني نيز اين وضعيت را تشديد کرده‌اند.

در واقع مديريت منابع آبي يک موضوع فرابخشي است و نيازمند هماهنگي بين دستگاه‌هاي مختلفي مانند سازمان آب منطقه‌اي، جهاد کشاورزي، محيط زيست و شهرداري‌ها است. عدم هماهنگي و موازي‌کاري بين اين دستگاه‌ها مي‌تواند باعث اتلاف منابع و کاهش اثربخشي اقدامات شود.

استفاده از روش‌هاي آبياري سنتي و غيربهينه در بخش کشاورزي باعث هدر رفتن حجم زيادي از آب مي‌شود. با وجود تلاش‌هايي که براي توسعه آبياري نوين در استان گلستان صورت گرفته است، اما هنوز اين طرح‌ها به طور کامل اجرايي نشده‌اند و کشاورزان زيادي همچنان از روش‌هاي سنتي استفاده مي‌کنند. براي مديريت بهينه منابع آبي، لازم است که مردم و کشاورزان نسبت به اهميت آب و روش‌هاي صرفه‌جويي در مصرف آن آگاه شوند. متاسفانه در اين زمينه اقدامات کافي صورت نگرفته است و هنوز فرهنگ مصرف بهينه آب در بين مردم نهادينه نشده است.  بخش عمده‌اي از اقتصاد استان گلستان بر پايه کشاورزي است و بسياري از مردم اين استان از طريق کشاورزي امرار معاش مي‌کنند. اين وابستگي باعث شده است که کشاورزان تمايل زيادي به استفاده از آب براي توليد محصولات کشاورزي داشته باشند و به توصيه‌هاي مربوط به صرفه‌جويي در مصرف آب توجه کمتري نشان دهند. براي تشويق کشاورزان به استفاده از روش‌هاي آبياري نوين و صرفه‌جويي در مصرف آب، لازم است که مشوق‌هاي کافي در نظر گرفته شود. متاسفانه در اين زمينه نيز اقدامات کافي صورت نگرفته است و کشاورزان انگيزه زيادي براي تغيير روش‌هاي خود ندارند...

براي بهبود وضعيت مديريت منابع آبي در استان گلستان، توسعه آبياري نوين و ترويج استفاده از روش‌هاي آبياري کم‌آب‌بر، اصلاح الگوي کشت و جايگزيني محصولات پرآب‌بر با محصولات کم‌آب‌بر، احداث سدها و بندهاي خاکي براي جمع‌آوري آب‌هاي سطحي، لايروبي رودخانه‌ها و مسيل‌ها براي افزايش ظرفيت انتقال آب، بازچرخاني آب و استفاده از آب‌هاي خاکستري، تقويت فرهنگ صرفه‌جويي در مصرف آب و آموزش مردم و کشاورزان، افزايش هماهنگي بين دستگاه‌هاي مسوول،  تخصيص اعتبارات کافي براي اجراي طرح‌هاي مديريت منابع آبي،  ايجاد مشوق‌هاي لازم براي تشويق کشاورزان به صرفه‌جويي در مصرف آب بايد به صورت جدي در دستور کار قرار گيرد. در واقع مديريت منابع آبي يک کار گروهي و نيازمند همکاري و هماهنگي بين بخش‌هاي مختلف است. منابع آب معمولاً بين مناطق و بخش‌هاي مختلف (کشاورزي، صنعت، شهري، محيط زيست) مشترک هستند. استفاده يک بخش مي‌تواند بر دسترسي ساير بخش‌ها تأثير بگذارد. بنابراين مديريت يکپارچه آب نيازمند در نظر گرفتن تمامي اين وابستگي‌ها و اثرات متقابل است.   از سوي ديگر مسائل مربوط به آب پيچيده و چندوجهي هستند و شامل جنبه‌هاي فني، اقتصادي، اجتماعي، زيست‌محيطي و سياسي مي‌شوند، حل اين مسائل نيازمند تخصص‌ها و ديدگاه‌هاي مختلف است.  همچنين مشارکت ذينفعان (کشاورزان، صنعتگران، شهروندان، سازمان‌هاي مردم‌نهاد، و غيره) در فرآيند تصميم‌گيري ضروري است تا اطمينان حاصل شود که نيازها و نگراني‌هاي همه در نظر گرفته شده است. اگر کمي تامل کنيم در مي يابيم که بي توجهي و مديريت نادرست منابع آبي که با وجود هشدارها همچنان ادامه دارد چه اثرات غير قابل جبراني خواهد داشت، کمبود آب، توليدات کشاورزي را به شدت کاهش مي‌دهد و باعث خسارت به کشاورزان و افزايش قيمت محصولات کشاورزي مي‌شود. استان گلستان به عنوان قطب کشاورزي کشور، از اين مسئله به شدت آسيب خواهد ديد. همچنين بسياري از صنايع به آب وابسته هستند. کمبود آب، فعاليت اين صنايع را مختل مي‌کند و باعث کاهش توليد و ايجاد بيکاري مي‌شود.

با کاهش منابع آب، دولت و مردم مجبور به صرف هزينه‌هاي بيشتري براي تامين آب از طريق حفر چاه‌هاي عميق، انتقال آب از مناطق دوردست و شيرين‌سازي آب دريا مي‌شوند. کمبود آب و مشکلات اقتصادي ناشي از آن، مي‌تواند باعث مهاجرت روستاييان و کشاورزان به شهرها شود که اين امر، مشکلات اجتماعي و اقتصادي جديدي را در شهرها ايجاد مي‌کند. کمبود آب مي‌تواند باعث افزايش تنش‌ها و درگيري‌ها بين کشاورزان، روستاييان و ساير گروه‌هاي ذينفع شود.

گذشته از اينها آلودگي منابع آب، سلامت عمومي را به خطر مي‌اندازد و باعث شيوع بيماري‌هاي ناشي از آب مي‌شود. آينده روشن در گرو مديريت صحيح منابع آبي و صرفه‌جويي در مصرف آن است. بياييد با همدلي و همکاري، مانع از تبديل کمبود آب به بحران شويم و براي نسل‌هاي آينده، سرزميني آباد و سرسبز به يادگار بگذاريم