محمداسماعيل اسدي- در حالي که در بسياري از نقاط ايران  از جمله استان گلستان، کمبود آب هر روز نمايان تر ميشود و صداي زنگ هشدار ورشکستگي آبي بلندتر و ملموس تر مي شود در برخي شهرها نظير گرگان مرکز استان روزانه هزاران ليتر آب آنهم به صورت ابتدايي و سنتي صرف آبياري چمن کاري ها در بلوارها و بوستان ها و فضاهاي سبز شهري مي گردد و در برخي مواقع پس از آبياري آب فراوان به خيابانها نيز جاري مي شود. چگونه است که مديران و مسئولان امر در کمال خونسردي و بي تفاوتي با بحران بي آبي برخورد مي کنند و در عملکردي متناقض با مديريت بحران و شرايط موجود دارند؟

اينگونه دلسوز مردمي هستيد که از قطعي و کمبود آب رنج مي برند؟

چمن کاري ضمن اينکه با اقليم ايران ارتباطي ندارد هر ساله بخش زيادي از منابع آبي کشور را مصرف ميکند براي زنده نگه داشتن هر مترمربع چمن چيزي در حدود 1800 ليتر آب در سال مصرف ميشود که البته در ايران به دليل نوع آبياري سنتي در نود درصد مواقع اين ميزان تا دو برابر افزايش پيدا ميکند ضمن اينکه در برخي مواقع آب بسياري در پياده روها و خيابانها سرازير و جاري ميشود. اما راهکار چيست؟ چندين گزينه پيش روي مديران شهري و استاني و کشوري موجود است که همگي قابليت اجرايي دارند. اولين گزينه استفاده از خاکپوش يا مالچ مي باشد.

مالچ گياهي يا خاک‌پوش در شهرها و توسط شهرداري‌ها به عنوان يک روش مديريت فضاهاي سبز شهري، براي کاهش مصرف آب، حفظ رطوبت خاک، و بهبود زيبايي بصري استفاده مي‌شود. مالچ‌ها از مواد آلي (مانند تراشه چوب، برگ، پوست درخت) يا غيرآلي (مانند سنگ خرد شده) تهيه مي‌شوند و بر روي سطح خاک در اطراف گياهان و درختان قرار داده مي‌شوند.

مزاياي مالچ در فضاهاي شهري عبارتند از:

1-کاهش مصرف آب: مالچ‌ها رطوبت خاک را حفظ کرده و از تبخير آب جلوگيري مي‌کنند، بنابراين نياز به آبياري کاهش مي‌يابد.

2-تنظيم دما: مالچ‌ها از نوسانات دمايي خاک محافظت مي‌کنند، که براي رشد گياهان مفيد است.

3- تغذيه خاک: مالچ‌هاي آلي به تدريج تجزيه شده و مواد مغذي را به خاک اضافه مي‌کنند.

4-کاهش علف‌هاي هرز: مالچ‌ها از رشد علف‌هاي هرز جلوگيري مي‌کنند.

5- بهبود زيبايي: مالچ‌ها به فضاي سبز شهري زيبايي و نظم مي‌بخشند.

6- مديريت پسماند: استفاده از پسماندهاي گياهي (مانند برگ، هرس درختان) به عنوان مالچ، در مديريت پسماندها کمک مي‌کند.

انتخاب نوع مالچ مناسب به عوامل مختلفي مانند نوع گياه، شرايط آب و هوا، و بودجه شهرداري بستگي دارد. مالچ‌هاي آلي معمولاً براي فضاي سبز در پارک‌ها و باغ‌ها انتخاب مي‌شوند، در حالي که مالچ‌هاي غيرآلي در مناطق خشک و با تردد بالا استفاده مي‌شوند.

شهرداري‌ها مي‌توانند با استفاده از مالچ‌هاي گياهي، در مديريت فضاهاي سبز خود صرفه‌جويي کنند، زيبايي شهر را افزايش دهند، و محيط زيست را محافظت کنند. آنها مي‌توانند با همکاري با نهادهاي محلي، مالچ را از پسماندهاي گياهي تهيه کرده و از اين طريق در مديريت پسماندها نيز کمک کنند.

تراشه‌هاي چوب به‌عنوان خاکپوش يا مالچ در شهرهاي اکثر کشورهاي اروپايي نظير آلمان، هلند، اسپانيا و لهستان استفاده مي‌شوند. اين خاکپوشها علاوه بر مزاياي زيبايي‌شناختي که دارند از نظر عملکردي آن‌ها در محوطه‌سازي نيز بسيار مفيد فايده هستند. آنها ظاهري طبيعي دارند، به کنترل علف هاي هرز کمک مي کنند و مي توانند حفظ رطوبت خاک را بهبود بخشند.

مثلا در در شهر کراکوف که دومين شهر بزرگ لهستان بعد از ورشو مي باشد معمولاً در باغ ها، پارک ها و گلزارها و معابر شهري استفاده مي شود. تراشه‌هاي چوب در بافت قديمي شهر در پيرامون درختان شهري و بوستانها استفاده مي‌شود. مزاياي استفاده از خرده چوب به عنوان مالچ در شهرها: 1-تراشه هاي چوب ظاهري طبيعي و از نظر بصري جذاب ارائه مي دهند و جذابيت زيبايي شناسي فضاهاي سبز شهري را افزايش مي دهند. 2-آنها به عنوان يک مانع رسيدن نور به علفهاي هرز عمل مي کنند، رشد علف هاي هرز را محدود مي کنند و نياز به علف کش ها را کاهش مي دهند. 3-تراشه هاي چوب به حفظ رطوبت در خاک به ويژه آب باران کمک مي کنند و دفعات آبياري مورد نياز را کاهش مي دهد. 4-آنها به تنظيم دماي خاک کمک مي کنند و از ريشه هاي گياه در برابر گرما يا سرماي شديد محافظت مي کنند.5- با تجزيه آنها، تراشه هاي چوب مواد مغذي را به خاک باز مي گرداند و حاصلخيزي آن را بهبود مي بخشد. 6- استفاده از تراشه هاي چوب به عنوان مالچ يک عمل پايدار است، زيرا ضايعات را کاهش مي دهد و از محصولات جانبي جنگلداري استفاده مي کند. 7- آنها مي توانند به بهبود ساختار خاک و ترويج رشد ارگانيسم هاي مفيد خاک کمک کنند.

اما برخي موارد در مورد ملاحظات هنگام استفاده از تراشه هاي چوب به عنوان مالچ بايد رعايت گردد:

1- تراشه‌هاي چوب تازه مي‌توانند به طور موقت نيتروژن را در خاک کاهش دهند، بنابراين بهتر است از تراشه‌هاي قديمي يا کمپوست شده استفاده کنيد يا لايه‌اي از مواد غني از نيتروژن (مانند برگ يا کمپوست) را زير تراشه‌هاي چوب اضافه کنيد. 2-تراشه هاي چوب بزرگتر از نظر زيبايي شناختي و در کنترل علف هاي هرز موثرتر هستند، در حالي که تراشه هاي کوچکتر سريعتر تجزيه مي شوند و مي توانند مواد مغذي بيشتري را براي خاک فراهم کنند. 3-در حالي که بيشتر انواع چوب را مي توان به عنوان مالچ استفاده کرد، برخي (مانند سدر) ممکن است مواد شيميايي آللوپاتيک را که مي توانند رشد گياهان خاصي را مهار کنند، شستشو دهند.

و در انتها به عنوان يک نتيجه و ‌پيشنهاد کلي بايد گفت که تراشه هاي چوب يک انتخاب محبوب و مفيد و‌ پايدار براي مالچ پاشي در شهرها است که هم از نظر زيبايي شناختي و هم از مزاياي عملي براي محوطه سازي شهري برخوردار است.

پژوهشگر بين المللي آب و خاک و کنشگر محيط زيست