خرد رسانه‌اي
یاددداشت اول |
■ فاطمه سراواني
در دنياي امروز، رسانه‌ها نقش مهمي در شکل‌دهي افکار عمومي و انتقال اطلاعات ايفا مي‌کنند. با اين حال با وجود حجم عظيم اطلاعات و گسترش اخبار جعلي، نياز به مهارت‌هاي تفکر انتقادي در مواجهه با رسانه‌ها بيش از پيش احساس مي‌شود. خرد رسانه‌اي مجموعه‌اي از توانايي‌هاست که افراد را قادر مي‌سازد تا پيام‌هاي رسانه‌اي را به صورت آگاهانه، نقادانه و مسئولانه ارزيابي کنند و از تأثيرات منفي احتمالي آن‌ها مصون بمانند. رسانه‌ها به عنوان ابزاري قدرتمند، قادر به تأثيرگذاري بر ادراک، باورها و رفتارهاي افراد هستند. از يک سو، رسانه‌ها مي‌توانند آگاهي‌بخش بوده و به ارتقاي سطح دانش و فرهنگ جامعه کمک کنند. از سوي ديگر، انتشار اطلاعات نادرست، اخبار جهت‌دار و تبليغات فريبنده مي‌تواند منجر به گمراهي و تصميم‌گيري‌هاي نادرست شود. در چنين شرايطي، خرد رسانه‌اي به عنوان يک مهارت ضروري، افراد را در برابر اين چالش‌ها توانمند مي‌سازد. خرد رسانه‌اي (Media Literacy) فراتر از سواد خواندن و نوشتن است. اين مفهوم در برگيرنده‌ي توانايي دسترسي، تحليل، ارزيابي و توليد پيام‌هاي رسانه‌اي در فرمت‌هاي مختلف است. به عبارت ديگر، فردي که از خرد رسانه‌اي برخوردار است، مي‌تواند به منابع اطلاعاتي متنوع دسترسي داشته باشد و نحوه‌ي استفاده از آن‌ها را بداند. او قادر است محتواي رسانه‌ها را به دقت بررسي کند و اهداف، ارزش‌ها و ديدگاه‌هاي پنهان در آن‌ها را تشخيص دهد. همچنين اعتبار و صحت اطلاعات ارائه شده را با استناد به منابع معتبر سنجيده و از تعصبات و غرض‌ورزي‌هاي احتمالي آگاه باشد و مهم تر از همه اينها پيام‌هاي رسانه‌اي را به صورت آگاهانه و مسئولانه توليد و منتشر کند. در دنياي امروز، اهميت خرد رسانه‌اي بيش از پيش احساس مي‌شود. با افزايش روزافزون حجم اطلاعات، تشخيص اطلاعات صحيح از نادرست دشوار شده است. خرد رسانه‌اي به افراد کمک مي‌کند تا در اين درياي اطلاعات، مسير درست را پيدا کنند. انتشار اخبار جعلي (Fake News) و اطلاعات نادرست، يکي از چالش‌هاي بزرگ عصر اطلاعات است. خرد رسانه‌اي به افراد کمک مي‌کند تا اخبار جعلي را شناسايي کرده و از انتشار آن‌ها جلوگيري کنند. رسانه‌ها مي‌توانند با برجسته‌سازي برخي موضوعات و ناديده گرفتن سايرين، افکار عمومي را جهت‌دهي کنند. خرد رسانه‌اي به افراد کمک مي‌کند تا از اين تأثيرات آگاه باشند و تفکر مستقلي داشته باشند. تقويت خرد رسانه‌اي نيازمند تلاش و همکاري خانواده، مدرسه، دانشگاه و رسانه‌ها است. انتظار آن است مسوولان آموزش و پرورش و آموزش عالي کمي با علم روز همراه شده و آموزش خرد رسانه‌اي را در برنامه‌هاي آموزشي مدارس و دانشگاه‌ها بگنجانند.