سخنرانی آیه اله سید مجتبی نور مفیدی درباره اهمیت محرم و عزاداری از سید الشهدا و توجه به جایگاه تامل و تفکر در این عرصه قابل تامل است ، ایه اله نورمفیدی سالهاست که مدرس دروس خارج در حوزه علمیه قم است و از محضر بزرگان و مراجع عظام کسب فیض کرده است از ایشان کتابهای مختلفی در حوزه علوم دینی منتشر شده است که آخرین آن "مسائل بنیادین علم رجال " و " مسائل بنیادین تفسیر قرآن " است

 ابتدا لازم می دانم حلول ماه محرم و فرا رسیدن ایام عزای سید و سالار شهیدان ابا عبدالله الحسین (ع) را تسلیت عرض کنم و از خداوند متعال می خواهم توفیق درک عظمت این ایام و بهره مندی از فیوضات و برکات آن را به ما عنایت فرماید.اینکه سخن از عظمت و فیوضات و برکات این ایام به میان می آید مطلبی است که باید به آن توجه کرد .ایام الله به جهات مختلف دارای عظمت و اهمیت هستند و برخی از این ایام بر بعضی دیگر برتری دارند .یقینا این روزها زمان هایی خاص محسوب می شوند که فیض الهی در آن جاری و چنانچه بندگان خدا خود را در مسیر این نفحات الهی قرار دهند ، موجب تعالی و تکامل فردی و اجتماعی آنان خواهد شد.

■ محرم و ضرورت تفکر

با اینکه فرصت پرداختن به این موضوع نیست اما اشاره اجمالی به آن لازم است .اینکه انسان با تامل و تفکر در حال خود و بازنگری در رفتار و کردارش ، زمینه تحول در اندیشه و خلقیات خویش را فراهم کند و با در نظر گرفتن شخصیت والای امام حسین (ع) و یارانش تلاش کند خود را به آن ارواح عالیه نزدیک نماید.قرب به حق تعالی با آراسته شدن انسان به فضایل این انسان های کامل و تخلق به اخلاق آنان حاصل می شود.   ارزش هایی چون زیر پا گذاشتن خواهش های نفسانی ،گذشت ،ایثار ،تواضع ، فروتنی و...در حماسه عاشورا موج می زند .علاوه براین حس مسوولیت اجتماعی ،مبارزه با ظلم و ستم ، امر به معروف و نهی از منکر ، دلسوزی برای جامعه و حق طلبی در این محافل و مجالس و در این ایام باید تقویت شود. اینکه شما می بینید این همه بر عزاداری برای  امام حسین (ع) تاکید شده ، یکی از جهات مهم آن همین است .روایات بسیاری از ائمه (ع) در این باره وارد شده و خود آنان بر اقامه عزا بر مصائب امام حسین (ع) تاکید داشتند و بدان عمل می کردند .اساسا اشک ریختن و نوحه در فراق فرزند و خویشان و دوستان در قرآن هم بدان اشاره شده ، امام سجاد (ع) در تمام عمرش هر گاه امام حسین (ع) را به یاد می آورد اشک می ریخت به گونه ای که محاسن شریفش از اشک خیس می شد و حاضران هم بر گریه او اشک می ریختند . امام باقر (ع) خود برای جدش امام حسین (ع) مجلس عزا به پا می کرد و بر  مصائب آن حضرت گریه می کرد و وقتی  کمیت بن زید اسدی در یکی از این مجالس شعری خواند و  به این جمله رسید که" وَ قَتِیلٌ بِالطّفّ غودِرَ مِنُهم و..."امام بسیار گریه کرد و فرمود : ای کمیت اگر سرمایه ای داشتیم در پاداش این شعرت به تو می بخشیدیم ولی پاداش شعر تو همان دعایی است که رسول خدا (ص) درباره حسان بن ثابت فرمود که به خاطر دفاع از ما اهل البیت (ع) همواره مورد تایید روح القدس خواهی بود.امام کاظم (ع) وقتی ماه محرم فرا می رسید اندوه در چهره اش نمایان می شد و اشک بر گونه اش جاری می شد تا آن که در روز عاشورا پیوسته گریه می کرد و می فرمود : امروز روزی است که جدم حسین (ع) به شهادت رسیده است .امام رضا (ع) همین طور و سایر ائمه (ع).اینکه متاسفانه گاهی شنیده می شود که مسئله عزاداری و مجالس سوگ برای امام حسین (ع) را آخوندها از پیش خود در آورده اند و در فضای مجازی هم گاهی به این باطل دامن زده می شود قطعا نادرست و دسیسه ای است که بعضا برخی از شیعیان هم فریب آن را می خورند .این ها باید گفته شود تا نسل جدید با این حقایق آشنا شوند. دلیل این همه اصرار و ابرام از ناحیه اهل بیت (ع) هم این بود که با ایجاد یک پیوند عاطفی با قضیه کربلا همواره آن را زنده نگه دارند و فضیلت ها و ارزش های پاینده ان را همچون پرچمی در مقابل دیدگان پیروان خود بر افراشته نگاه دارند. البته این مجالس واقامه عزا به دلیل شرایط آن دوران چندان علنی نبود و تقریبا در نیمه قرن چهارم یعنی زمان آل بویه علنی شد و طبق نقل کتب تاریخی معزالدوله دیلمی دستور داد مردم در روز عاشورا جمع شوند و بازار ها بسته شد و در آن خیمه عزا بپا کردند و زنان بر سرو سینه خود می زدند.  در دولت فاطمی ها هم این روال ادامه داشت ولی بعد ازآن به خاطر مشکلاتی باز مساله عزاداری علنی کم رنگ تر شد.به هر حال فرازو نشیب در مجالس عزا و سوگواری بوده و بدیهی است که در زمان صفویه دوباره علنی شد و به شکل گسترده ای رواج پیدا کرد .بنابراین ادعای آغاز مجلس عزا از زمان صفویه هم ادعای باطلی است.کسی که کمترین آشنایی با تاریخ داشته باشد می داند که این مجالس توسط خود اهل بیت (ع) بر پا و به شدت بر آن توصیه شده است و جهت عمده آن هم این بود که این برنامه موجب انسان سازی و جامعه سازی می شود و فرهنگ دینی و معارف اهل بیت (ع) را ترویج و حقیقت اسلام را با مولفه های مهمی که در حادثه کربلا وجود دارد زنده نگه میدارد .اینکه امام خمینی (ره)می فرماید : محرم و صفر است که اسلام را زنده نگه داشته است یک ریشه اعتقادی دارد که اجمالا به آن اشاره کردم.  این برنامه به این نحو هم منحصر در اسلام و تشیع هم نیست و در بین مسیحیان ، یهودیان و حتی بودائیان همین امروز نظیر چنین مجالس و محافلی به  مجلس امام حسین (ع) مجلس غلبه عقل بر جهل است مجلس امام حسین (ع) مجلس غلبه عقل بر جهل استاشکال دیگر تشکیل می شود و چه بسا یک امر عرفی هم باشد اما عده ای گویا فقط در صددند که این عزاداری ها را یک امر غیر متعارف و استثنا در عالم جلوه بدهند و از این طریق باعث جدایی نسل جوان از این برنامه ها شوند ولی بحمدالله جوانان ما هر روز پرشورتر پیوند خود را با امام حسین (ع) متجلی میکنند و آرزوی بدخواهان را به یاس تبدیل می نمایند.

■ تحریف و خرافات

 البته نکته مهم این است که باید مراقب باشیم که این خط روشن و استراتژی مهم گرفتار تحریف و خرافه نشود چه اینکه در طول تاریخ هم خواسته و ناخواسته این اتفاق افتاده است . برخی از روی علاقه و افراط در این امر و برخی هم از روی قصد و با برنامه ، ناخالصی هایی را دراین موضوع وارد کرده اند . الان فرصت پرداختن به مسئله تحریف و خرافه نیست که این خود بحث مفصلی طلب می کند .یکی از مهم ترین تحریف ها در این مجالس این است که عزاداری برای عزاداری صورت بگیرد نه برای زنده نگه داشتن اهداف قیام امام حسین (ع) .امام خمینی (ره) یک تعبیری دارند درباره این مجالس که این مجالس بزرگداشت سید مظلومان ،مجالس غلبه سپاه عقل بر جهل و عدل بر ظلم و امانت بر خیانت و حکومت اسلامی بر حکومت طاغوت است و بیرق خونین عاشورا در واقع بیرق انتقام مظلوم از ظالم است .شما ببینید این کجا و مجالسی که تمام هم و غم آن گریستن و گریاندن برای بخشیده شدن گناهان باشد کجا.قطعا اگر کسی خالصانه و با معرفت برای امام حسین (ع) گریه کند در او تحول ایجاد می شود و قهرا گناهانش به حسب روایات بسیار بخشیده می شود ولی اینکه اساسا کشته شدن سید الشهدا را برای این بدانیم که امت پیامبر و پیروان علی (ع) بخشیده شوند نظیر همان تحریفی است که در مسیحیت رخ داد.لذا همواره باید روح این مجالس حفظ شود .اگر مجالس امام حسین (ع) از این روح تهی شود و فقط به شکل و ظاهر آن توجه شود و موجب ارتقای فکری و اخلاقی جامعه نشود و بستری برای تقویت ایمان و معرفت دینی و بصیرت و آگاهی نباشد مورد تایید ائمه (ع) نیست.متاسفانه در کنار مسئله تحریف ، رواج خرافات هم به این مجالس آسیب می زند .البته رواج خرافه و خرافه پذیری مختص مسلمانان و شیعیان نیست .همین امروز در قرن بیست و یکم و در دوران شکوفایی علم و تکنولوژی در غرب و شرق عالم گاهی انسان افکار و رفتارهای خرافه آمیزی مشاهده می کند که حیرت آور است . این مسئله خود یکی از معضلات اجتماعی بشر امروز است  ودر گذشته هم بوده است.ورود خرافات به مسئله عزای سید الشهدا قابل انکار نیست و همراه در طول تاریخ عالمان دین در برابر این خرافات و بدعت ها ایستادگی کرده اند و البته کار بسیار سختی است زیرا عامه مردم به دلیل عواطف و احساسات و نیز ترس و بیمی که نسبت به شئون مختلف زندگی خود دارند بسرعت تحریک شده و عقاید خرافی را می پذیرند و کم کم در میان مردم شایع می شود. فارغ از ذکر مصادیق برخی خرافات که دامنگیر عزاداری امام حسین (ع) شده، اصل این مسئله در گذشته هم وجود داشته و امروز هم ما با آن مواجهیم. هر چند اشکال آن در زمان های مختلف فرق می کند. بخشی از این خرافات توسط مخالفان اهل بیت (ع) در همان دوران و پس از آن با برنامه به هدف تهی کردن عاشورا از حقیقت خود وارد اعتقادات مردم شد  و برخی از آنها نیز به وسیله افراد بی اطلاع و کم سواد که توان فهم مفاهیم عمیق را ندارند و از کلمات نورانی ائمه معصومین (ع) برداشت های سطحی دارند در ذهن مردم رسوخ کرد و البته همانطور که گفتم زمینه پذیرش آن هم به دلایل مختلف جامعه شناسانه، روان شناسانه و مشکلات مختلف شخصی و اجتماعی به شدت فراهم بود. روشن است که مقابله با خرافات هم شجاعت می خواهد و هم از خودگذشتگی و هم توانمندی علمی و قدرت بیان و قلم و هنر اقناع و استدلال. هر کسی نمی تواند وارد این عرصه شود. در طول تاریخ عالمان بزرگواری داشتیم که تیرهای تهمت و افترا را به جان خریدند و در مقابل خرافات و بدعت ها ایستادند. در دوران معاصر شهید بزرگوار آیت الله مطهری، شهید بهشتی، مقام معظم رهبری و در راس همه امام خمینی (ره) چه قبل از انقلاب و چه پس از آن از پیشگامان این عرصه بودند و چه تهمت ها و افتراها که نشنیدند و به جان نخریدند. پیش از آنان علامه سیدمحسن امین، حدود یک قرن پیش در منطقه شامات و بلاد عربی در این مسیر گام برداشت. او تصریح می کند که برخی کارها در عزاداری، مذهب و اهل مذهب را بی آبرو می کند و مورد نفرت قرار می دهد. ببینید در همان دوران کسروی با برجسته کردن برخی از خرافات، اساسا تشیع را متهم به خرافه پرستی می کند کاری که امروز هم به شکل دیگری در حال انجام است. امروز هم بعضی عامدانه با برجسته کردن برخی موارد می خواهند چهره تشیع را تحریف کنند و ما وظیفه داریم در برابر این خرافات و بدعت ها روشنگری کنیم.

■  کرونا و عزاداری

آخرین مطلبی که می خواهم عرض کنم مربوط به شرایط خاص امسال است. امسال متاسفانه همه دنیا با این ویروس منحوس مواجه شده و انتظام امور را دچار مشکل کرده و خسارات فراوان مادی و معنوی به همراه داشته است. بدیهی است که یکی از مسائلی که ما با آن مواجهیم مسئله عزاداری در این شرایط است. مدتی است چالشی جدی در این باره ایجاد شده و بحث ها و مطالب زیادی مطرح شده است. برخی می گویند اساسا به هر قیمتی ولو به قیمت از دست دادن جان ، ما باید این مراسم را برگزار کنیم و استدلال های واهی و سخنان بی اساس که حاکی از عدم اطلاع آنها از فقه و احکام شرعی است، بر زبان جاری می کنند. بعضی در مقابل می گویند به کلی باید تعطیل شود. بعضی هم که منتظر بهانه برای ایجاد نزاع و اختلاف و دشمنی و پاره پاره کردن جامعه هستند ، بر این آتش دمیده و هدف دیگری دنبال می کنند.

■  نباید دوگانه سازی کنیم

گروه سوم که تکلیف شان روشن است و روی سخن من با آنها نیست ولی ما باید مراقب باشیم در دام آنها گرفتار نشویم. به همین مناسبت لازم است تذکری بدهم که متاسفانه ما در مواردی از این قبیل به سرعت دوگانه سازی می کنیم و این خطاست. نتیجه این طور جدال ها این می شود که گویا عده ای مخالف امام حسین (ع) و عده ای موافق امام حسین (ع) هستند. نفس این دوگانه سازی ها مطلقا چه در عالم سیاست و چه در غیر آن بر سر این قبیل مسائل بد است چه رسد به حوزه معارف دینی و اعتقادی و مذهبی. آنچه در این مدت مشاهده شد این بود که تا یک کارشناسی از لزوم رعایت پروتکل های بهداشتی در محرم امسال و پرهیز از اجتماع حرفی زد او را متهم کردند که می خواهد عزاداری را از بین ببرد یا کم رنگ کند. از آن طرف هم تا یک عالم دینی بر ضرورت برگزاری مراسم محرم تاکید کرد او را متهم به بی توجهی به جان مردم کردند و گفتند این ها جان مردم برایشان ارزشی ندارد. این دوگانه خطرناک است و باید بسیار هشیار باشیم در این گرداب غرق نشویم. نظر صریح مقام معظم رهبری کاملا روشن و راهگشا بود. نظر مراجع معظم تقلید و علمای برجسته حوزه شفاف و کارساز است. بر طبق این دیدگاه برگزاری مراسم محرم و عزاداری در چارچوب های تعیین شده مانعی ندارد. یعنی این دو قابل جمع می باشند. این طور نیست که بین اینها تزاحم باشد یا باید تعطیل شود و یا برگزاری همراه با خسارت جانی. خوب اگر بتوان بین اینها جمع کرد دیگر این چه سخنی است که ما مجالس را برگزار کنیم ولو جان مان را از دست بدهیم. این واقعا نشان می دهد گوینده این سخنان از معارف دینی فرسنگ ها فاصله دارد. شما یک عالم حوزوی سراغ ندارید که این مطلب را بگوید. آنان که لباس روحانیت بر تن دارند و این چنین سخن می گویند به جرات می گویم که کم سواد هستند و یا بی سواد. این نشانه تقدس و تدین نیست که کسی بگوید ما در مجالس شرکت می کنیم ولو کرونا بگیریم و بمیریم. این حاکی از حماقت است و اهل بیت (ع) از چنین افکاری بیزارند. آنچه به شدت مرا رنج می دهد این است که با آن همه فریادهای رسای مراجع تقلید و رهبر معظم انقلاب و عالمان آگاه، در فضای مجازی صدای چند روحانی و مداح بی سواد برجسته می شود و آن صداها شنیده نمی شوند و اینها می شوند ویترین دین. اینجا باید حواسمان جمع باشد که همان گروه سوم میدان داری نکنند و ما را به جان هم نیندازند و شک و تردید نسبت به مبانی دینی و مذهبی در بین جوانان ایجاد نکنند.

 ■  جوانان  به سخنان مدعیان توجه نکنند

گاهی دیده می شود برخی از این افراد این شرایط را مقایسه می کنند با دفاع از حرم و مدافعین حرم، این چه منطق باطلی است و چه قیاس مع الفارقی است. خواهش من از جوانان عزیز این است که به سخن هر مدعی دین توجه نکنند و از حرف های چند نفر معدود که سخنان بی پایه می گویند نتیجه گیری کلی نکنند که دین اساسا اینچنین است و همه روحانیون آنچنان. چهره های تابناک روحانیت در طول تاریخ همیشه راهبرو پیشگام عقلانیت و آمیختن آن با شور و حماسه بوده اند.از نظر فقهی هم مسئله روشن است .اضرار به غیر قطعا چه کم چه زیاد جایز نیست .کسی که کرونا دارد باید مواظب باشد بیماری اش به دیگران سرایت نکند و چنانچه موجب مشکل شود ضامن است اضرار به نفس هم قطعا جایز نیست.کسی نمیتواند بگوید جان من مربوط به خود من است و میخواهم آن را در این راه بدهم. این قطعا حرام است چون فقط در موارد خاصی مثل جهاد و دفاع و در راه حفظ کیان اسلام و مسلمین و وطن و ناموس جایز است و استثنا شده .اقامه عزا در این شرایط مصداق هیچ یک از این امور نیست .به هر حال این شرایط باعث تعطیلی عزاداری نمی شود  و بر فرض هم  اینچنین باشد موقتی است .عناوین ثانویه بر همه احکام اولیه حاکم هستند و در شرایطی آن را تغییر می دهند.پس بر فرض تعطیلی  این مراسم به دلیل شرایط خواست کنونی این مساوی با هدم دین  و مذهب و شعایر حسینی نیست.چون راه های دیگری برای اقامه عزا وجود دارد از جمله فضای مجازی ، اقامه عزا در خانه ها و جمع  های خانوادگی .استفاده از نشان ها و پرچم های عزا در همه مکان ها ، اینها را نباید دست کم گرفت .باید بچه های ما با نام و یاد امام حسین (ع) مانوس باشند و با هدف سید الشهدا و راه و آرمان او آشنا شوند.بنابراین اساسا تزاحمی وجود ندارد که ما ناچار شویم یکی را برگزینیم و دیگری را رها کنیم .بر فرض هم تزاحم باشد  روشن است که حفظ جان مقدم است. این راه روشن اهل بیت (ع) و سیره متدینین و عالمان دینی بوده و هست و خواهد بود .ما ملاک های روشنی داریم .مبانی استدلالی محکمی داریم .قواعد فقهی استواری داریم که تکلیف را مشخص کرده است.خداوند انشالله به همه ما توفیق دهد در این آزمون هم سربلند بیرون آییم و مراقب باشیم از گفتار و کردار ما دین و مذهب آسیب نبیند و چهره اهل بیت (ع) مخدوش نشود .ما باید زینت آنان باشیم و این به نوع رفتار ما در این شرایط بستگی دارد.