اعظم محبی: حل مشکلات شهری، اجتماعی، درمانی و معیشتی سالمندان شاید زمانبر و سخت به نظر آید اما یقیناً تکریم، محبت و توجه به پدران و مادران کهنسال مرهم و نقطه امیدی برای آنها خواهد بود. در سال‌های اخیر سالمند و سالمندی بنا به دلایل مختلف مانند پررنگ بودن مشکلات جوانان از قبیل اشتغال، بیکاری، ازدواج، طلاق و مواردی از این دست چندان مورد توجه سیاستگذاران و نهادهای دولتی نبوده و سیاست جامع جمعیتی و سند سالمندی در این زمینه طراحی نشده است و اگر هم تلاشی صورت گرفته، بیشتر در قالب طرح‌های سمبلیک و تئوری بوده و اجرای کامل آن ابتر مانده است. این امر از یک سو و عدم حمایت مناسب و کافی از سوی مراکز دولتی و نامساعد بودن وضعیت صندوق‌های بازنشستگی از سوی دیگر بر مشکلات سالمندی در جامعه دامن زده است. سالمندی دورانی که دیر یا زود در انتظار همگان است و به سبب ویژگی‌های فیزیولوژیکی و سن، مشکلات و دغدغه‌های خاصی پیش روی این قشر قرار دارد. معضلات بهداشت و درمان، معیشت، گرفتاری‌های روحی، تأمین مسکن و ده‌ها مشکل دیگر از جمله مسائلی است که سالمندان با آن دست به گریبان هستند؛ مشکلاتی که کرونا هم بر شدت و حدت آن تأثیر مستقیم گذاشته است. سالمندان همواره و به خصوص در شرایطی خاص همچون همه گیری کرونا از نظر جسم و روان نیازمند توجه بیشتری هستند تا بتوانند این دوران را با پویایی، سلامت و نشاط بیشتری سپری کنند. این قشر به طور طبیعی با احساس تنهایی و استرس بیشتری مواجه می‌شوند و این امر در شرایطی همچون کرونا که کاهش روابط اجتماعی را در پی دارد، بیشتر از قبل شده و بخصوص با القای اینکه میزان ابتلای به این بیماری در قشر سالمند بیشتر است، استرس مضاعفی را بر آنها وارد می‌کند. سالیان نه چندان دور در فرهنگ ایرانی، خانه سالمندان به عنوان مرکزی برای نگهداری سالمندان بی‌کس یا شرایط خاص تلقی می‌شد؛ بر این اساس مردم از سپردن پدر و مادر به این مکان ابا داشتند اما اکنون برهم خوردن ترکیب جمعیتی، یعنی کاهش تعداد فرزندان و ضعف اقتصادی، موجب بالا رفتن جمعیت مراکز نگهداری سالمندان در شهرهای بزرگ از جمله گرگان شده است، موضوعی که باید مورد توجه جدی متولیان و مدیران ارشد استان باشد.

■ عدم مناسب سازی معابر

براساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵، استان گیلان با ۱۳.۲ درصد و استان سیستان و بلوچستان با ۴.۹ درصد بالاترین و پایین ترین درصد سالمندی را در بین استان‌های کشور به خود اختصاص داده اند. درصد جمعیت سالمند کشور ۹.۳ درصد و درصد جمعیت گلستان ۷.۸ درصد (۱۴۵۶۹۴ نفر) بوده و جایگاه هفتم را از لحاظ کمتر بودن درصد سالمندی در بین استان‌های دیگر داریم. در گلستان بندرگز با ۱۲.۴ درصد و شهرستان مراوه تپه با ۵.۱ درصد بالاترین و پایین ترین درصد سالمندی را در بین شهرستان‌های استان به خود اختصاص داده اند. مناسب نبودن معابر عمومی شهری و منازل، فقدان یا کمبود تجهیزات ورزشی متناسب با وضعیت سالمندان، نبود تفرجگاه‌ها یا پارک اختصاصی، اندک بودن مراکز تخصصی نگهداری سالمندان، تمرکز اندک امکانات موجود در مرکز استان و محرومیت سایر شهرستان‌ها، کاهش مراقبت‌های بهداشتی به سبب تمرکز فعالیت درمانگران به کرونا و غیره از جمله مشکلاتی بود که سالمندان گلستانی مطرح کردند. سالمندان گنجینه‌های ارزشمندی هستند که باید خانواده‌ها و دستگاه‌های متولی برای ارج نهادن به مقام شامخ آنها، تلاش خود را روز افزون کنند. یک کارشناس علوم اجتماعی گفت: سن بین ۶۰ الی ۷۵ سال را سالمند جوان و ۷۵ الی ۹۰ را سالمند و ۹۰ سال به بالا را کهنسال می‌نامند. علی بهنژاد ادامه داد: عمده مشکلات سالمندان کشور را می‌توان در فراهم نبودن زیرساخت‌های لازم برای ایجاد زندگی مستقلانه، ایمن و همراه با آرامش خاطر برشمرد. وی توضیح داد: شهرنشینی و صنعتی شدن جامعه، عدم آموزش سبک زندگی سالم به جوانان دیروز که سالمند امروز تلقی می‌شوند و متعاقباً افزایش مشکلات جسمی و هزینه‌های بالای درمانی و در مقابل عدم تعهد تام و تمام بیمه‌های درمانی، مشکلات در حوزه مسکن، مشکلات معیشتی به علت تورم و عدم تناسب حقوق بازنشستگی با سرعت افزایش نرخ تورم، نگرش غلط جامعه نسبت به پدیده سالمندی که سالمندی را دوره افول زندگی هر فرد می‌دانند، شکاف بین نسل‌ها و وجود موانع در پذیرش سالمندان در خانواده، مشکلات اقتصادی خانواده‌ها و هزینه‌های سنگین درمان و عدم امکان نگهداری از سالمند توسط فرزندان، کمرنگ شدن باورهای مذهبی نسبت جایگاه سالمند و لزوم تکریم آن‌ها در جامعه، مقاومت مردم و حتی مسئولان در حوزه اشتغال سالمندان به دلیل جمعیت بالای جوان جویای کار، مشکلات گذارن اوقات فراغت و تنها بودن سالمندان در ساعات طولانی از روز و نبود زیر ساخت‌ها برای گردشگری سالمندان از جمله مشکلات سالمندان است.

■ فعالیت ۳ مرکز شبانه روزی نگهداری سالمند

مدیرکل بهزیستی گلستان گفت: سه مرکز نگهداری شبانه روزی سالمندان (دو مرکز در گرگان و یک مرکز در گنبدکاووس) با ظرفیت اسمی ۲۳۰ نفر در گلستان وجود دارد که در حال حاضر ۱۲۰ نفر در آن نگهداری می‌شوند. سید مهدی حسینی گفت: به ازای هر نفر سالمند مجهول الهویه ۱۱ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان و به هر سالمند دارای هویت ۹ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان به این مراکز پرداخت می‌شود. حسینی با اشاره به شیوع کرونا افزود: از ابتدای شیوع کرونا لوازم بهداشتی ماسک، دستکش، مواد ضدعفونی و پالس اکسیمتری و تب سنج به مراکز شبانه اعطا و برای همه سالمندان مقیم مراکز، تست PCR انجام شده است. وی ادامه داد: تهیه واکسن آنفلوانزا برای همه سالمندان مقیم مراکز شبانه انجام و در راستای حمایت از مراکز شبانه روزی در دو مرحله به ازای هر سالمند مقیم مراکز مبلغ ۵۰۰ هزارتومان به مؤسسان مراکز پرداخت شد. حسینی بیان کرد: گلستان دارای ۱۲ مرکز روزانه آموزشی و توانبخشی سالمندان با ظرفیت اسمی ۴۲۰ نفر بوده که هم اکنون آموزش‌ها به صورت مجازی انجام می‌شود. وی اضافه کرد: سه مرکز ویزیت در منزل با ظرفیت ۷۲ نفر در استان وجود دارد که به ازای هر نفر ۲۳۰ هزارتومان جهت ارائه خدمات توانبخشی پرداخت می‌شود. حسینی گفت: این استان دارای ۶ بنیاد فرزانگان در حیطه اجتماعی، فرهنگی و ورزشی است که در شهرهای گرگان، مینودشت و بندرگز و علی آبادکتول فعالیت می‌کنند.

■ تدوین سند سالمندی گلستان

مدیرکل امور اجتماعی استانداری گلستان گفت: کارگروه ویژه سالمندان با همکاری بهزیستی تشکیل شده و در آن مشکلات سالمندان و نیازهای آنها بررسی می‌شود. الهام سادات خاندوزی افزود: سند سالمندی گلستان در افق ۱۴۰۴ تدوین شده و مطابق با آن ۶ هدف دنبال می‌شود که شامل ارتقا سطح فرهنگ جامعه در خصوص سالمندی، توانمندی سالمندان با تأکید بر آموزش و مهارت آموزی و مراقبت از خود، ایجاد تشکل‌های سالمندان و ایجاد فضای کسب و کار، حفظ و ارتقا سلامت جسمی، روانی و اجتماعی سالمندان، ارتقا سرمایه اجتماعی و حمایت اجتماعی از طریق تأمین معیشت و خدمت رسانی به سالمندان و امنیت مالی نظام حمایت از سالمندان است. وی بیان کرد: این برنامه‌ها باید توسط همه دستگاه‌های مانند بیمه، علوم پزشکی، ورزش و جوانان، شهرداری‌ها، نهادهای فرهنگی و غیره پیگیری شده و هر کس مطابق با آن فعالیت کند. خاندوزی گفت: برنامه‌هایی همچون کلاس‌های آموزشی، ویزیت رایگان، همایش پیاده روی و برنامه‌های مناسبتی و مراقبتی از جمله اقداماتی است که برای این قشر در نظر گرفته می‌شود. ناآشنایی خانواده‌ها با مسائل سالمندان، بی‌توجهی به سالمندان درون خانواده‌ها به خاطر صنعتی‌شدن زندگی امروزی، خالی‌بودن سبد آموزشی جامعه از مهارت‌های زندگی برای سالمندان و فقدان آموزش‌های ویژه خانواده‌ها و مسائل اختلاف نسلی در کنار معضل بزرگی بنام کووید ۱۹ از مهمترین چالش‌های سالمندان در جامعه کنونی است که با همسویی نهادهای متولی و پرهیز از کارهای جزیره‌ای قابل حل شدن است.