قطع درختان جنگلی و قاچاق چوب توسط افراد سودجو بدون توجه به اهمیت و کارکرد این عرصه‌های خدادادی و حفظ و نگهداری آن برای نسل آینده، همچون خوره و آفت به جان جنگل‌های گلستان افتاده که خروج از این شرایط نیازمند فرهنگ سازی و همت جمعی دستگاه‌های متولی و نظارتی است. گلستان با افزون بر ۲۰ هزار کیلومتر مربع وسعت، دارای ۴۵۲ هزار و ۱۸۵هکتار عرصه جنگلی است که از نوکنده در غرب استان شروع و تا گلیداغ در شرق استان ادامه دارد که برخی مردم بومی و افراد سودجو به خصوص در اواخر پاییز و زمستان به دلیل بیشترشدن بیکاری فصل ناشی از کاهش فعالیت در مزارع و باغات باحضور در این عرصه‌ها اقدام به قطع غیرمجاز درختان و قاچاق چوب می‌کنند. به گفته کارشناسان، بیکاری و فقر، نبود منابع کافی، قوانین سخت واردات و قیمت بالای چوب و نیز وجود جاده‌های فرعی در دل جنگل‌ها زمینه را برای قاچاق چوب فراهم کرده و بسیاری از ساکنان روستاهای محصور در دل جنگل‌های گلستان به بهانه دسترسی نداشتن به زمین‌های زراعی و تأمین معاش خود اقدام به تخریب منابع طبیعی و قطع درختان جنگلی می‌کنند. کارشناسان منابع طبیعی معتقدند: نابودی منابع طبیعی به‌عنوان سرمایه ملی، افزایش آلودگی هوا، وقوع سیل، رانش زمین و پدیده گرد و غبار، صدمه به اقتصاد ملی و اشتغال مولد و از بین رفتن گونه‌های بومی و ارزشمند گیاهی و جانوری و کاهش تنوع زیستی از مهمترین آسیب‌های قاچاق چوب بر پیکره طبیعت استان گلستان است.

■ تعطیلی طرح‌های جنگلداری عامل اصلی افزایش قاچاق چوب

رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری گالیکش بیان کرد: نیاز سالانه کشور ۱۳ میلیون متر مکعب چوب است که تا قبل از تعطیلی طرح‌های جنگلداری و اجرای طرح تنفس جنگل، تأمین حدود ۹ میلیون آن از جنگل‌های سه استان شمالی و چهار میلیون آن از محل واردات بود. صفر سیجانی افزود: در چند سال اخیر با اجرای طرح تنفس جنگل، نیاز چوبی کشور از طریق واردات و سایر استان‌ها تأمین می‌شود که با توجه به بالا رفتن هزینه واردات و افزایش قیمت چوب، شاهد علاقه بیشتر افراد بومی ساکن در مناطق جنگلی گلستان به سمت تخریب این عرصه‌ها و قطع درختان هستیم. وی افزایش تقاضای چوب در بازار به دلیل کمبود آن به عنوان ماده اولیه فعالیت کارگاه‌ها و کارخانجات مرتبط، اهمیت ندادن به زراعت چوب، کمبود نیرو و امکانات برای حفاظت از جنگل‌ها بویژه بعد از تعطیلی طرح‌های جنگلداری، متناسب نبودن مجازات قضائی قاچاق چوب به نسبت قیمت آن در بازار، بیکاری و پایین بودن درآمد اهالی روستاهای حاشیه و داخل جنگل و برخورد ضعیف دستگاه قضائی و نظارت بر خریداران چوب قاچاق را از مهمترین دلایل قاچاق چوب در گلستان عنوان کرد. رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری گالکیش گفت: اجرای طرح زراعت چوب، تأمین نیروی کافی و امکانات لازم برای حفاظت از جنگل‌ها، مسدود کردن راه‌های ارتباطی فرعی مورد استفاده سودجویان در داخل جنگل‌ها و ایجاد اشتغال برای ساکنان روستاهای همجوار با جنگل‌ها، نقش کلیدی در جلوگیری از قاچاق چوب دارد. سیجانی ادامه داد: اگر روستاییان ساکن در داخل و حاشیه جنگل‌ها شغل و درآمد کافی داشته باشند به طور قطع پیشگام حفاظت از عرصه‌های جنگلی خواهند بود. وی فرهنگ سازی توسعه زراعت چوب، تصویب قوانین بازدارنده، تعیین مجازات سنگین برای قاچاقچیان و نصب دوربین در مسیرهای جنگلی که احتمال قاچاق بیشتر است را از راهکارهای مؤثر در کمک به حفظ منابع طبیعی و جلوگیری از قطع درختان برشمرد. سیجانی گفت: امسال ۴۹ فقره قاچاق چوب به ارزش ۷۶۵میلیون ریال در گالیکش کشف شد که در مقایسه با ۳۵ فقره کشفیات سال گذشته افزایش ۱۳۵ درصدی را نشان می‌دهد. همچنین رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری گنبدکاووس اظهار داشت: بیشتر چوب‌های قاچاق از شهرستان‌های اطراف برای فروش به کارخانه نئوپان، کارگاه‌های چوب بری و کوره‌های زغال به این شهرستان منتقل می‌شود. فرشید رحمانی، اقدام راهبردی برای مقابله با قاچاق چوب را مشروط به مشارکت همگانی در حفاظت از طبیعت، تقویت فرهنگ و افزایش علم منابع طبیعی جامعه دانست و افزود: تمام اقشار جامعه باید نسبت به تخریب و تجاوز به عرصه‌های طبیعی حساس باشند و در صورت مشاهده تجاوز و تخریب، مراتب را به ادارات منابع طبیعی تابعه و یا از طریق تماس با شماره ۱۵۰۴ اطلاع دهند. وی از آمادگی اداره منابع طبیعی گنبدکاووس برای صدور کارت همیار طبیعت برای افراد علاقمند خبرداد و اظهار داشت: این شهرستان ۴۰۰ عضو همیار طبیعت دارد که در زمینه حفاظت از منابع و عرصه‌های طبیعی با این مجموعه همکاری می‌کنند.

■  زراعت چوب راهکاری مناسب برای حفاظت از عرصه‌های جنگلی

طرح ملی زراعت چوب که پس از تصویب قانون تنفس جنگل از اواخر سال ۹۵به اجرا گذاشته شد تا پایان برنامه پنج ساله ششم توسعه کشور و در صورت نیاز تمدید در برنامه هفتم توسعه ادامه خواهد داشت و بیشتر در اراضی شیبدار و کم بازده مناطق شمالی و شرقی گلستان اجرا می‌شود. به گفته کارشناسان منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان، اجرای این طرح علاوه جلوگیری از قاچاق چوب و تأمین مواد اولیه و چوب مورد نیاز صنایع کشور، کمک زیادی به تثبیت خاک و جلوگیری از فرسایش آن، پیشگیری از سیلاب‌های فصلی و ذخیره و تقویت منابع آب سفره‌های زیرزمینی و مهمتر از همه پیشگیری از پدیده زیانبار ریزگردها خواهد کرد. رئیس امور جنگل اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان با اشاره به وجود بیش از ۴۵۰هزار هکتار عرصه جنگلی در استان گفت: در صورت تأمین آب کافی، امکان اجرای طرح زراعت چوب در ۱۰۰ هزار هکتار از اراضی این استان فراهم است. داوود مقدسی، با اشاره به تأثیرگذار بودن شرایط شیوع کرونا در افزایش قیمت یک کیلوگرم هیزم به ۱۵ تا ۲۰ هزار ریال، افزود: قاچاق حرفه‌ای و سازماندهی شده چوب در گلستان زیاد نشده است بلکه جوامع محلی از جمله روستاییان ساکن در حاشیه عرصه‌های جنگلی با توجه به مشکلات اقتصادی و افزایش قیمت هیزم اقدام به قاچاق چوب می‌کنند. رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری رامیان نیز گران بودن قیمت چوب، خلاءهای قانونی و اوضاع اقتصادی جامعه را از عوامل اصلی قاچاق چوب دانست و گفت: قیمت چوب قاچاق از کیلویی سه تا چهار هزار ریال در روزهای قبل از شیوع کرونا به ۱۲ هزار ریال رسید که این افزایش قیمت عامل تشویق مردم بومی برای ورود غیرقانونی به عرصه طبیعی و قطع درختان است. یدالله رجبلو، توسعه زراعت چوب و جلوگیری از خرید چوب غیرمجاز توسط کارخانجات نئوپان گلستان را در کاهش قاچاق چوب مؤثر دانست، گفت: امسال ۱۴۶استر انواع چوب و هیزم قاچاق به حجم تقریبی ۹۰ مترمکعب در شهرستان رامیان کشف شد. همچنین رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری مراوه تپه نیز وجود کارخانجات نئوپان در گنبدکاووس و گرگان و انبارهای غیرمجاز دپوی چوب در حاشیه جاده شهرستان‌های جنگلی مانند مینودشت، گالیکش، رامیان، کلاله و آزادشهر را از مهمترین عوامل افزایش قاچاق چوب در گلستان عنوان کرد. ابراهیم سرایلو افزود: ساماندهی روند صدور پروانه حمل چوب‌های مجاز از مبدا به مقصد با هدف کوتاه کردن دست افراد سودجو و انجام روزانه خرید و فروش چوب با نظارت نیروهای منابع طبیعی، جلوی بسیاری از تخلفات را خواهد گرفت. درهمین پیوند فرمانده یگان حفاظت اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان، نزدیک بودن فاصله روستاها با جنگل و دسترسی آسان مردم بومی به عرصه‌های جنگلی برای جمع آوری هیزم و قطع درختان را مهمترین عوامل قاچاق چوب در استان اعلام کرد و گفت: برنامه‌های پیشگیرانه خوبی از جمله سرکشی بیشتر بر عملکرد کارخانه‌های نئوپان گرگان و گنبدکاووس، کارگاه‌های کوچک ساخت و ساز ابزار و کالاهای چوبی مانند مبل و محل‌های دپوی چوب و نیز مسدود کردن برخی جاده‌های فرعی داخل و حاشیه عرصه‌های جنگلی با همکاری فرمانداری‌ها و دستگاه‌های مرتبط درحال اجرا است. سرهنگ حبیب یارادبزی افزود: مأموران پلیس راه با همکاری کارشناسان منابع طبیعی استان نظارت بیشتری بر تردد خودروهای حامل چوب دارند و دستگاه قضا هم برخورد جدی تری با قاچاقچیان چوب خواهد داشت که امیدواریم نتیجه این اقدامات کاهش قاچاق چوب و تخریب عرصه‌های طبیعی و جنگلی گلستان باشد. وی از تشکیل ۴۳۱ فقره پرونده چوب قاچاق در استان گلستان از ابتدای امسال تاکنون خبر داد و اضافه کرد: در ارتباط با این پرونده‌ها ۱۰۳ مترمکعب الوار چوب صنعتی، چهار هزار و ۳۳۸ مترمکعب هیزم و چهار هزار و ۳۱۸ کیلوگرم زغال کشف شد که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل ۱۰ درصد افزایش یافته است.