زهرا بهرامی: سالانه ۲۰۰ هکتار از جنگل‌های هیرکانی گلستان در آتش بی‌تدبیری خاکستر می‌شوند و کارشناسان معتقدند تا زمانی که مدیریت سنتی مناطق حفاظت‌شده ادامه دارد امیدی به پایان تخریب و آتش‌سوزی نیست. حدود دو میلیون و ۴ هزار هکتار از جنگل‌های نوار شمالی ایران از آستارا در غرب گیلان تا گلیداغ در شرق گلستان به جنگل‌های هیرکانی مشهور است. ۱۴ تیرماه سال گذشته ۱۵ نقطه از این جنگل‌ها شامل پارک ملی گلستان، بخشی از منطقه حفاظت‌شده جهان‌نما، جنگل‌های زرین گل، بولا، جنگل الیمستان، جنگل و از حوزه کجور نوشهر، چهار باغ چالوس، جنگل خشک داران، گشت رودخان و منطقه حفاظت‌شده لیسار در چهل و سومین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در فهرست میراث جهانی به ثبت رسیدند. مدتی کوتاه پس از این ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی، سرپرست سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور در گفتگو با رسانه‌ها گفت: در حال حاضر دو هزار و ۶۰۰ نیروی محافظ جذب‌شده و حفاظت از جنگل‌های هیرکانی را به عهده دارند. خسرو شهبازی از رصد ماهواره‌ای جنگل‌های هیرکانی برای جلوگیری از تخریب و تصرف هم خبر داده بود و بدون اشاره به سطح آتش‌سوزی‌ها گفته بود؛ تعداد آتش‌سوزی‌ها از ۱۰ سال گذشته تقریباً یکسان بوده اما سطح آتش‌سوزی‌ها به دلیل افزایش امکانات و نیروی انسانی به یک‌هشتم کاهش‌یافته است. اما امسال هم با شروع فصل پاییز و برگ‌ریزان آتش بی‌تدبیری به دامان جنگل‌های هیرکانی افتاد و بیش از ۱۰روز جنگل‌های هیرکانی جهان‌نما در گلستان در آتش سوخت و درنهایت با بارش باران الهی آتش در ارتفاعات توسکستان خاموش شد.

■ ۸ ماه از سال درگیر آتش سوزی هستیم

جانشین یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان با اشاره به اینکه گلستان حدود هفت تا هشت ماه از سال درگیر آتش‌سوزی جنگل‌هاست گفت: از خردادماه تا پایان دی‌ماه و اوایل بهمن‌ماه گلستان درگیر آتش‌سوزی است و تعداد و حجم آتش‌سوزی به ترسالی و خشک‌سالی بستگی دارد. محمدرضا آریانفر با این توضیح که در تابستان در جنگل‌های سوزنی‌برگ و در پاییز و زمستان در جنگل‌های پهن‌برگ استان شاهد آتش‌سوزی هستیم، افزود: در پاییز فقط کافی است ۲۰ روز بارندگی نداشته باشیم که با خزان و انباشت برگ، کاهش رطوبت، گرما، باد خشک و کاهش بارندگی، جنگل‌ها به مخزن باروت تبدیل‌شده و با یک سهل‌انگاری در آتش می‌سوزند. وی ادامه داد: سالانه حدود ۲۰۰ فقره آتش‌سوزی در جنگل‌های گلستان اتفاق می‌افتد و ۲۰۰ هکتار از جنگل‌های استان خاکستر می‌شوند. جانشین یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان به آمار آتش‌سوزی جنگل‌های استان در سال گذشته هم اشاره کرد و گفت: سال گذشته شاهد ۲۲۴ فقره آتش‌سوزی و سوختن ۲۰۲ هکتار از جنگل‌های استان بودیم؛ سال گذشته تا آبانماه ۱۱۳ مورد آتش‌سوزی داشتیم و ۸۱ هکتار جنگل سوخت اما امسال در این مدت ۱۷۲ فقره آتش‌سوزی را شاهد بودیم و ۱۲۸ هکتار از جنگل‌های استان سوخته‌اند.

■  ریسک حریق در شرق گلستان بالاست

وی با بیان اینکه هنوز میزان آتش‌سوزی جنگل‌های توسکستان در آبان ماه به دلیل صعب‌العبور بودن منطقه به‌طور دقیق اعلام‌نشده است و به‌طورقطع میزان آتش‌سوزی جنگل‌های استان افزایش می‌یابد، اضافه کرد: ریسک حریق در شرق استان بالاست و وضعیت جنگل‌های شرق استان به نسبت غرب بحرانی‌تر است. آریانفر جزئیات بیشتری ارائه و تصریح کرد: جنگل‌های کردکوی، بندرگز و بخشی از گرگان از جنگل‌های کم‌خطر، جنگل‌های علی‌آباد، رامیان و آزادشهر با خطر متوسط و مینودشت، گالیکش، کلاله و مراوه‌تپه از جنگل‌های پرخطر استان در حریق هستند. وی به کمبود نیرو، تجهیزات و امکانات برای اطفای حریق در استان هم اشاره و بیان کرد: در شرایط فعلی برنامه و یا دستورالعملی برای حفاظت بیشتر از مناطق حساس و بحرانی و یا جنگل‌های هیرکانی نداریم؛ گلستان از داشتن نیروهای ویژه واکنش سریع کافی محروم است و در زمان آتش‌سوزی قرقبانان برای اطفای حریق به کار گرفته می‌شوند. جانشین یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان با این توضیح که گلستان با این حجم آتش‌سوزی حداقل به ۲۰۰ تا ۳۰۰ نیروی واکنش سریع نیاز دارد، تأکید کرد: آتش‌سوزی با شرایط جوی موجود در استان اجتناب‌ناپذیر است اما با این اعتبارات حداقلی، کمبود امکانات و تجهیزات، تجهیزات موتوری معیوب و نبود بالگرد مستقر در گلستان نمی‌توانیم مدیریت و حفاظت کاملی داشته باشیم و نیازمند سازوکار و برنامه مدون هستیم.

■  اسیر مدیریت سنتی هستیم

مدیر استانی پرونده ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی هم معتقد است در کنار فراهم کردن امکانات، تجهیزات و نیروی کافی باید برنامه حفاظتی مدون و اعتبار برای این ذخیره‌گاه‌ها تخصیص یابد وگرنه با مدیریت سنتی نمی‌توان انتظار معجزه در حفاظت داشت. رمضانعلی قائمی اظهار کرد: جنگل‌های هیرکانی که از گلیداغ تا آستارا کشیده شده‌اند جنگل‌های باارزشی هستند و قدمت ۴۰میلیون ساله دارند و نمی‌توان انتظار داشت با مدیریت سنتی از آن‌ها حفاظت کنیم. وی با یادآوری اینکه ۱۷ ماه از ثبت جهانی بخشی از جنگل‌های هیرکانی کشور می‌گذرد اما شاهد اتفاق خاصی پس از ثبت نبوده‌ایم، افزود: نه‌تنها قبل از ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی که پس‌ازآن هم شاهد برنامه‌ای برای نگهداری و حفاظت بیشتر و بهتر از جنگل‌های هیرکانی نیستیم. مدیر استانی پرونده ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی تأکید کرد: برای همه جنگل‌های هیرکانی نه‌تنها آن بخش‌هایی که ثبت جهانی شده‌اند باید برنامه حفاظتی و آموزشی منظم، اعتبارات، امکانات و تجهیزات کافی برای اطفا حریق داشته باشیم.

■ دولت ردیف اعتباری ملی به جنگل‌های هیرکانی تخصیص دهد

وی با تأکید بر اینکه هم‌اکنون جنگل‌های هیرکانی اسیر بهره‌برداری‌های ناصحیح، قاچاق، تصرف، آتش و … هستند، ادامه داد: هرچند پس از ثبت جهانی اعتبار مستقل برای پیشبرد اهداف از سوی یونسکو به جنگل‌های هیرکانی تعلق می‌گیرد (البته در ۱۷ ماه گذشته هنوز این اعتبار تخصیص نیافته است)؛ اما باید دولت هم ردیف ملی برای این ذخیره‌گاه‌ها در نظر بگیرند.قائمی با اشاره به اینکه تاکنون اعتبار خاصی برای حفاظت بیشتر از جنگل‌های هیرکانی سه استان شمالی (گلستان، مازندران و گیلان) اختصاص نیافته و این جای تأسف دارد، گفت: بهتر است بگویم پس از ثبت جهانی هیچ کار عملی در راستای اجرای برنامه‌های آتی برای حفاظت بیشتر از جنگل‌های هیرکانی انجام‌نشده است. وی با این توضیح که مسئولان به‌طور تجربی فصول آتش‌سوزی در هر منطقه و استان را می‌دانند، متذکر شد: رصد ماهواره‌ای جنگل‌های هیرکانی برای جلوگیری از تخریب و تصرف و شناسایی به‌موقع و سریع آتش‌سوزی باید جایگزین روش‌های سنتی شود و امکانات، تجهیزات و بالگرد در استان مستقر باشند. قائمی با اشاره به اینکه جنگل‌های هیرکانی نیازمند نگاه ویژه مدیریتی هستند، تصریح کرد: مسئولان استانی باید با سماجت پیگیر استقرار امکانات، تجهیزات و نیرو با توجه به درجات و اهمیت مناطق باشند و برنامه حفاظتی منظم و مدونی داشته باشند. جنگل‌های هیرکانی با قدمت ۴۰ میلیون ساله هم‌اکنون در مقابل حریق، تصرفات و … اسیر بی‌برنامگی است و دولت باید با نگاه ویژه اعتبارات بیشتری را تخصیص داده و امکانات و تجهیزات برای حفاظت بیشتر را در این جنگل‌ها مستقر کند.