اعظم محبی: علیرغم اینکه پرنده نگری موجب حفظ حیات وحش و ایجاد اشتغال پایدار می شود اما به این مقوله در گلستان به صورت جدی پرداخته نشده است. گلستان به سبب برخورداری از زیستگاه‌های متعدد، دارای پتانسیل‌های ارزشمندی است که توجه به آنها علاوه بر حفظ محیط زیست در توسعه جامعه بشری هم اثرگذار است. از جمله قابلیت‌های زیستگاه‌های مختلف در استان، امکان مشاهده گونه‌های مختلف حیات وحش از جمله پرندگان است. اکوسیستم‌های متعدد آبی گلستان مانند تالاب آلاگل، آجی گل، آلماگل، تالاب بین المللی گمیشان و خلیج گرگان و قرار گرفتن گلستان در کریدور مهاجرتی پرندگان آبزی و کنار آبزی، امکان تماشا و رؤیت حداقل ۱۰۰ گونه از پرندگان را ایجاد کرده است که این موضوع امکان توسعه و سرمایه‌گذاری بر روی یکی از پرطرفدارترین شاخه‌های گردشگری طبیعی و یا اکوتوریسم را فراهم می‌کند.

پرنده‌نگری یک تفریح سالم است که در زندگی ماشینی امروزی روح و روان را صیقل داده و آرامش وصف ناپذیری را ایجاد می‌کند. این رشته گردشگری به عنوان یکی از رشته‌های درآمدزا و پرطرفدار در بسیاری از کشورهای جهان وضعیت مناسبی دارد اما در ایران و گلستان تاکنون چندان به آن توجه نشده که در صورت توسعه آن می‌تواند شکار غیرمجاز پرندگان و کشتار حیات وحش را کاهش داده و زمینه ایجاد اشتغال پایدار و همسو با طبیعت را فراهم کند. توسعه پرنده‌نگری علاوه بر آنکه آثار ارزشمندی در بخش‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دارد موجب بهبود وضعیت زیستگاه‌ها، حمایت از تنوع گونه‌های حیات وحش و شناسایی گونه‌های جدید پرندگان خواهد شد. وجود پهنه‌های آبی متعدد در اقصی نقاط گلستان امکان اجرای سایت‌های پرنده‌نگری و ایجاد مشاغل سبز در گلستان را فراهم کرده است.

هجمه به محیط زیست کم می‌شود

لیدر تورهای پرنده شناسی گلستان گفت: اگر پرنده نگری به عنوان یک فرصت در بین افراد جامعه شناخته شود فرصت مغتنمی برای توسعه استان است. سیدرضا هاشم نژاد افزود: اجرای طرح‌های پرنده‌نگری در منطقه موجب ایجاد تفاهم و همدلی بین بومیان و سازمان حفاظت محیط زیست و همچنین افزایش سطح درآمد بومیان را به همراه دارد. هاشم نژاد بیان کرد: اجرای تورهای گردشگری سبب می‌شود تا بومیان منطقه با دریافت مبالغی تحت عنوان راهنما کسب درآمد کرده و از هجمه به زیستگاه و زیستمندان کاسته شود. وی با اشاره به وضعیت اقتصادی ساکنان زیستگاه‌های استان گفت: بیشتر اهالی ساکن در مجاورت زیستگاه‌های استان افرادی کم برخوردار بوده و پرنده‌نگری می‌تواند شغل پایداری برای آنها محسوب شود. هاشم نژاد به ارزش‌های زیستی پرندگان اشاره کرد و افزود: کاهش میزان شکارچی، افزایش پرندگان در زیستگاه‌ها را به دنبال داشته و این امر می‌تواند به رشد جمعیت برخی از ماهیان هم کمک کند زیرا برخی از آبزیان به فضولات این گونه‌ها وابستگی زیستی دارند. وی به روند ایجاد سایت‌های پرنده‌نگری در کشور اشاره کرد و گفت: در برخی از مناطق تالابی ایران با ایجاد دکل‌های پرنده‌نگری و استقرار تلسکوپ و دوربین مبادرت به فراهم ساختن بستری برای پرنده‌نگری کرده‌اند اما تالاب‌های استان به ویژه خلیج گرگان به سبب ویژگی‌های خاص قابلیت اجرای مدل‌های دیگری از سایت‌های پرنده‌نگری را دارا است. هاشم نژاد افزود: عمق کم خلیج گرگان سبب می‌شود تا امکان ایجاد سایت‌های پرنده‌نگری شناور در استان مهیا باشد. وی بیان کرد: ایجاد سایت‌های شناور سبب می‌شود تا امکان ارائه خدمات جنبی به گردشگران و کسب درآمد بومیان فراهم شود.

اشتغال ۱۰۰ نفر در طرح پرنده‌نگری

لیدر تورهای پرنده شناسی گلستان ادامه داد: استقرار آلاچیق و اسکان مسافران، طبخ و فروش غذاهای بومی و محلی، ایجاد مشاغلی همچون تورلیدر و قایقران، فروش صنایع دستی و اقلام مورد نیاز گردشگری و پرنده نگری و رونق بومگردی ها از جمله مزایای این طرح است. وی با اشاره به گونه‌های متعدد پرندگان در زیستگاه‌های آبی استان به ویژه خلیج گرگان گفت: تنوع گونه‌های پرندگان خلیج گرگان، امکان فعالیت و اشتغال بیش از ۱۰۰ نفر از حامیان منطقه را فراهم خواهد کرد. هاشم نژاد افزود: کشف گونه‌های جدید از پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی از دیگر فواید اجرای این طرح است که به عنوان نمونه یک گونه اردک دم دراز در خلیج گرگان پس از ۳۰ سال مشاهده شد و این اتفاق در باشگاه پرنده‌نگری کشور هم ثبت شده است. وی در خصوص میزان بازدید و استقبال از پرنده‌نگری در استان هم گفت: در سال گذشته حدود دو هزار پرنده‌نگر آماتور، حرفه‌ای و نیمه حرفه‌ای از ایستگاه‌های خلیج گرگان بازدید کردند اما امسال به دلیل شیوع کرونا استقبال کم بود.

پرنده نگری سبب حفظ محیط زیست می‌شود

استاد دانشگاه و پژوهشگر محیط زیست گفت: پرنده نگری به زبان ساده یعنی نگریستن پرندگان؛ در کشورهای مترقی، این طرح از سال‌های گذشته تاکنون شروع شده که به نحوی مشاهده می‌شود فشار بر جمعیت زیستمندان این کشورها بسیار ناچیز است. محمدرضا ملاعباسی به تأثیرات پروژه‌های پرنده نگری در برخی از تالاب‌های کشور مانند آلاگل و انزلی اشاره کرد و گفت: ضرورت دارد که از دستاوردها و آثار به دست آمده یک جمع‌بندی واقعی صورت گیرد و متوجه شویم که این طرح‌ها به اهداف مدنظر خود رسیده است یا خیر. وی با بیان اینکه پرنده‌نگری ارزش مادی و معنوی دارد، ادامه داد: برخی از افراد با هدف ارتزاق و کسب درآمد مبادرت به شکار پرندگان کرده و بخش دیگر از افراد جامعه هم با هدف جاه‌طلبی به شکار پرندگان روی می‌آورند که باید همه این مسائل احصا و در چگونگی اجرای پروژه‌های پرنده‌نگری منظور شود. ملاعباسی اضافه کرد: شکار بی رویه موجب اختلال در نظام اکولوژیکی و بی‌نظمی و تخریب زیستگاه شده، همچنین می‌تواند آسیب‌های نوظهوری را ایجاد کند که جبران آن تا سال‌ها میسر نباشد که از آن جمله می‌توان به حذف برخی از گونه‌های در معرض خطر انقراض اشاره کرد. وی گفت: بی‌توجهی به موضوع گسترش پرنده‌نگری زمینه افزایش فشار روز افزون به زیستگاه‌ها را فراهم خواهد ساخت و مرزهای اکولوژیکی را بر هم خواهد زد که جبران آن به چندین سال زمان نیاز دارد.

این پژوهشگر محیط زیست متذکر شد: در صورت سرمایه‌گذاری و حمایت از بخش‌های خصوصی و تعاونی‌ها، شاهد رغبت اقشار مردم به این فعالیت خواهیم بود.

احداث سایت‌های پرنده نگری در تالاب‌ها

وی به تأثیرات فرهنگی سایت‌های پرنده‌نگری هم اشاره کرد و گفت: ایجاد سایت‌های پرنده‌نگری زمینه آشنایی بیشتر اهالی پیرامون این مناطق را به مقوله محیط زیست و ارزش‌های زیستی پرندگان فراهم کرده و ناخودآگاه یک جمع بزرگ از افراد مطلع و دغدغه‌مند در حفظ محیط زیست شکل می‌گیرد. ملاعباسی اظهار کرد: باید پذیرفت که خداوند هیچ گونه از جانوران را بیهوده نیافریده که اگر سواد زیستی و آگاهی مردم در خصوص زیستمندان حیات وحش افزایش یابد شکل‌گیری اکوسیستم‌های پایدار شتاب خواهد گرفت. ملاعباسی ادامه داد: ایجاد سایت‌های پرنده‌نگری موجب حفظ گونه‌های حیات وحش شده و هیچ کارشناسی با این موضوع مخالف نیست اما باید با همکاری و هماهنگی همه نهادها این امر محقق شود.وی به مناطق مستعد اجرای طرح‌های پرنده‌نگری در استان اشاره کرد و گفت در گلستان حداقل پنج تالاب بین المللی، آلاگل، آلماگل، آجی‌گل، گمیشان و خلیج گرگان امکان احداث سایت‌های پرنده‌نگری را داشته که با استقرار حداقل تجهیزات پرنده‌نگری امکان عملیاتی شدن این پروژه‌ها خواهد بود. ملاعباسی عنوان کرد: سهولت دسترسی به زیستگاه‌ها در کنار غنای زیستی این اکوسیستم‌ها و وجود طیف‌های مختلف پرندگان امکان موفقیت اجرای چنین طرح‌هایی را در استان دو چندان کرده است موضوعی که طی دهه‌های اخیر نتوانستیم آن را به شکل مطلوب پیاده کنیم. حمایت از فعالان حوزه پرنده‌نگری و تشویق بخش‌های خصوصی علاوه بر کمک به توسعه همگون و پایدار استان، جلوی دست اندازی و بهره‌کشی از مواهب الهی و گونه‌های حیات وحش در معرض خطر را خواهد گرفت و زمینه ایجاد تعادل در بوم سازگان آبی استان را فراهم خواهد ساخت و همچنین این فرصت را در اختیار نسل‌های آتی قرار داده تا بتوانند از زیبایی‌های موجود در حیات وحش بهره‌مند شوند.