■  محمدحسین منتظری

در دنیایی که به تعبیر برخی جامعه شناسان از جمله الریش بک معتقدند مخاطرات دست ساخته خود بشر است و برای مخاطراتی چون، جنگ، بیماری ها، بمب های هسته ای، مهاجرت ها ... هشدار می دهند.با شیوع ویروس کرونا این چالش بوجود آمده امروز،که دنیا به عجز خود آگاه شد طوریکه ابتلا به آن فقیر و غنی، مسئول و غیر مسئول و... نشناخت.شاید در این مدت تلخندهای زیادی شنیدید یا خواندید: مثلا در شب یلدای سال پیش همه می گفتند گوشی ها را کنار بگذارید اما امسال گفتند شب یلدا پای گوشی ها باشید.

تا سال پیش به دانش آموز می گفتند گوشی رو‌جمع کن درست رو‌بخون، امسال می گن بچه گوشی رو بردار برو توی اتاق درست رو بخون.

همه این تلخندها و لطایف نشان از یک تغییر اساسی در جنبه های مختلف فردی و‌ اجتماعی  زندگی انسان دارد.

به برخی از این تغییرات می توان اشاره کرد:

شرایط فعلی باعث شد که ارتباطات خویشاوندی و به تعبیری «صله رحم» کم‌رنگ و حتی قطع شد.

فردگرایی و غفلت از دیگران، یکی از آسیب‌های مهم شیوع این ویروس است، زمانی که هر کس بخواهد به هر قیمتی فقط جان خود را نجات دهد. 

در بحث سواد رسانه ای زمانی که انسان در شرایط بحران و بلایای طبیعی قرار می گیرد، هر خبری بویژه شایعات در هر رسانه ای توجهش را جلب می کند.

علاوه بر مراکز مذهبی و معنوی، تقریباً تمام مراکز علمی، فرهنگی و تفریحی نیز تعطیل شد؛انسان محتاج معنویت است؛ به‌خصوص در شرایط سخت روحی و گرفتاری‌هایی که تمام زندگی‌اش را تحت تاثیر قرار می‌دهد.کلیه مراکز آموزشی، پژوهشی،مراکز تفریحی و گردشگری و... تعطیل شدند و مدل آموزشی از حضوری به مجازی تغییر کرد. همچنین صدها تغییر دیگر ازجمله: تغییر در آداب و رسوم عروسی و عزا و مراودات اجتماعی، گرایش به خریدهای غیر حضوری، کاهش مسافرت ها و حمل و‌نقل، افزایش بی رویه تورم و تاثیر و فشار بر اقتصاد خانواده با تعطیلی های کرونایی، تغییر نوع بهداشت فردی و همچنین اجتماعی، تغییرات گسترده در مشاغل، تغییرات در  تغذیه و خوراک افراد و...

چند نکته در این اتفاق بزرگ جهانی حائز اهمیت است که تصور می شود از نگاه مدیران فرهنگی دور مانده است؛

اول اینکه اگر دقت کنید متوجه خواهید شد آسیب های قید شده غالبا آسیب هایی بود که قبل از شیوع ویروس کرونا جزو‌نگرانی های جامعه شناسان و علما  نیز بوده اند از جمله:

کاهش صله رحم،  مشکل سواد رسانه ای و‌کلاهبرداری های متعدد و حتی عدم آموزش کافی برای خرید و پرداخت های اینترنتی، عدم استفاده مناسب از گوشی برای سنین پایین تر و نگرانی از اینترنت امن، کاهش معنویت،فردگرایی و ... در این بین مدت زمان در خانه ماندن افراد بیشتر از گذشته شد و به همین میزان استفاده آنها از رسانه هایی همچون رادیو، تلویزیون،  اینترنت و پیام رسان های مختلف و... بیشتر و بیشتر شد. توجه مردم به اخبار، رفتارهای مسولین بیشتر شد در حالیکه متوجه خاموشی برخی مسولین فرهنگی نیز هستند. مسولین فرهنگی اگر در سخنان مقام معظم رهبری دقت می داشتند به رکن سومی که حضرت آقا در کنار دو موضوع اقتصاد و‌امنیت  فرمودند موضوع فرهنگ بود. به این معنی که هر مقدار پاندمیک کرونا یک تهدید محسوب می شد برای ترمیم برخی اشکالات در خرده فرهنگ ها یک فرصت است، فرصتی طلایی که اکنون با گذشت حدود یکسال از آن هنوز در استان اتفاقی از جمله موارد زیر کمرنگ است که به عنوان راهکار می شود به آنها نگاه کرد:

تولید محتوای فرهنگی ،هنری ‌و ادبی- اجراهای فرهنگی و تفریحی مجازی- تقویت بسترهای مجازی در عرصه فرهنگی جهت ایجاد دقایقی شاد برای مردم برای کاهش استرس های همه گیری این ویروس- توجه به توان سمن ها و موسسات فرهنگی غیر تجاری-  در کنار و برای مردم بودن نه صرفا برای مسولین مافوق- دوری از سیاست زدگی فرهنگی و توجه به کیفیت در کنار کمیت- بهترین فرصت برای حمایت پیام رسان های داخلی-  تولید محتوای گسترده در رسانه های خارجی جهت اشاعه فرهنگی و ایجاد بستر امن برای استفاده کننده های داخلی- فرصتی برای ترویج حتی فرهنگ تغذیه، ترافیک،  حقوق کودک،  نحوه استفاده خدمات الکترونیک نه صرفا تجاری،فرصتی برای معرفی شخصیت ها و الگوهای فرهنگی، مذهبی و...

■ دانشجوی دکترای جامعه شناسی