■  محمد جانفشان

گوشه گیری کودکان

فرزندی 6 ساله دارم او تنها فرزند خانوادۀ ماست، در منزل غالباً با من به سر می برد و کمتر علاقه به دیگران دارد. در مدرسه علاقه ای به بازی های جمعی از خود نشان نمی دهد و از جمع کناره گیری می کند، همیشه دوست دارد با خودش بازی کند و در عالم خیال با افرادی مشغول باشد. آیا چنین حالاتی طبیعی است؟

این حالات در این سن طبیعی نیست. این خصوصیات مربوط به بچه های سه ساله است.فرزند شما از نظر رشد اجتماعی دچار اندکی تاخیر شده است. زندگی شهرنشینی و محدود بودن تعداد فرزندان و محبوس شدن فرزند در آپارتمان چنین عوارضی را به دنبال دارد و برای رفع این مشکل لازم است هرچه بیشتر شرایطی فراهیم کنید تا کودک شما با دیگر بچه ها همبازی شود. او را با خود به خرید و از او در خرید چیزهای کوچک کمک بگیرید. در منزل مسئولیتهایی به او محوّل کنید و در این نوع مسئولیت ها وظیفه برقراری ارتباط با دیگران را به عهده او بگذارید. اجازه دهید تلفن هایی که به منزل می شود اول او جواب دهد به مهمانها او شیرینی تعارف کند. گاهی هم سن و سالهای خود را به منزل بیاورد و با آنها بازی کند و از آنها پذیرایی نماید، کم کم با کودکان هم سن و سال خود در بیرون از خانه به بازی بپردازد. گاه به منزل آنها، تحت نظر اولیاء، به مهمانی برود.

از مربی او خواهش کنید که در مدرسه او در فعالیتهای جمعی شرکت دهد و هنگام کسب موفقیت به وسیله شما و مربی تشویق شود. بدین ترتیب کم کم رشد اجتماعی او به پیشرفت لازم خواهد رسید.

تک فرزندی و عواقب آن

من و همسرم تصمیم گرفته ایم که فقط یک فرزند داشته باشیم تا بهتر بتوانیم به تعلیم و تربیت او بپردازیم. اکنون که فرزندمان 4 ساله شده احساس می کنیم که بعضی رفتارهای غیرعادی پیدا کرده و به هدف خود از نظر تربیتی نرسیده ایم. رفتارهایی خودخواهانه و آمرانه، وابستگی شدید به ما و ترس از تنهایی، طرح خواست های تازه در هر هفته و هر ماه و خسته شدن از وسایلی که برای او خریداری شده، لجبازی و قهر و گاهی نخوردن غذا، اینها خصلتهایی است که روز به روز در او شدیدتر می شود. لطفاً مرا راهنمایی کنید؟

در پاسخ جنابعالی باید عرض کنم که مهمترین مشکل شما از تصمیم نابجایی ناشی می شود که شما و همسرتان اتخاذ کردید یعنی داشتن یک فرزند، اگر تصمیم می گرفتید که فرزندی نداشته باشید خیلی مناسبتر بود تا تصمیم به داشتن یک فرزند بگیرید. فرزند تک هم برای پدر و مادر مشکلاتی می آفریند، هم برای خودش مشکل سازی می شود. چنین فرزندانی مرکز توجه پدر، مادر، دایی، مادر بزرگ، پدر بزرگ و.... می شوند کم کم اینها به منحصر بودن پی می برند و حاکم بر پدر و مادر خود می شوند.همه خصوصیاتی را که شرح دادید نتیجه تنها بودن فرزند شماست. علاوه بر این فرزند تک همیشه خانواده را در معرض آسیب قرار می دهد، زیرا اگر خدای ناکرده حادثه ای برای او روی دهد و از بین برود پدر و مادرش بدون هیچ دلبستگی و امیدی، زندگی بسیار دردناکی را طی خواهند کرد. فرزند تک بعد از پدر و مادر تنهاست نه خواهری نه برادری که در مواقع نیاز به آنان تکیه کند و دمی با آنان به سر برد بنابراین داشتن فرزند تک به هیچ وجه پسندیده نیست زیرا هم برای خانواده خطرناک است و هم برای خودش. توصیه می شود تا جوان هستید و توانایی پرورش فرزند دارید فرزند دومی بیاورید با آوردن فرزند دوم مشکلات رفتاری فرزند اول شما خود به خود برطرف خواهد شد. بسیار به جاست که فاصله فرزندان بین دو یا سه سال باشد.

رشد هوش کودک

لطفاً بنویسید برای رشد هوش کودکم چه کارهایی را باید انجام دهم.

بسیار جالب است که شما علاوه بر توجه به رشد جسمی کودکتان به جستجوی راههایی برای رشد هوشی فرزندتان هستید. توجه به این موضوع از ابتدای تولّد کودک موجب رشد صحیح و متناسب استعدادهایی می شود که به طور ارثی به کودک رسیده است.برانگیختن کودک از همان ابتدای تولد به تغییرات محیط و صداها و رنگها و حرکات مختلف، برقراری ارتباط دائم با او توسط والدین و ایجاد مفاهیم ساده در ذهن او، نخستین گامهای والدین علاقمند به رشد هوشی کودکشان می باشد. پیاژه روانشناس بزرگ فرانسوی معتقد است که برای رشد کودک باید دستهای کودک را بکار اندازید. همانگونه که انسان ابتدایی با بکار انداختن دستهایش، اندیشه ورز شد و با اندیشه کردن چیزهای تازه ای را ساخت. کودک شما هم با ساختن به اندیشه ورزی می رسد و با اندیشیدن چیزهای تازه ای را خلق می کند. همیشه او را در مقابل سئوالات تازه اما ساده قرار دهید و به او فرصت بدهید که همیشه به دنبال علت هر پدیده تلاشی متفکّرانه کند. کم کم به او روش علمی تحقیق را بیاموزید تا در سایه تحقیق علمی به نتایج لازم برسد.ساده ترین کار در روش علمی مشاهده علمی است. مشاهده علمي منظم و همراه ثبت تغییرات، در زمانها و مکانهای مختلف، بارها روی یک پدیده ضمن کنترل کامل شرایط محیط انجام می گیرد و نتایج حاصله مورد بحث واقع می شود ضمناً از تاثیرات شگفت انگیز ورزش و تغذیه مطلوب نیز نباید غافل باشیم.

روش های ارتقاء سطح علمی فرزندان

نوجوانی دارم که در سال دوم دبیرستان درس می خواند او را در مدرسه خوب شهر ثبت نام کرده ام در کلاسی درس خوان و قوی از نظر هوشی قرار گرفته است. دبیران زیادی به او به طور خصوصی درس می دهند اما متاسفانه هیچ پیشرفتی در کار او مشاهده نمی کنم و شاگردی ضعیف باقی مانده است چه کنم که سطح علمی او بالا بیاید؟قبل از همه چیز باید بدانید که بخشی از توانایی های هوشی هرکسی ارثی است و طبق قوانین ژنتیک (توارث) از پدر و مادر و اجداد و پدری و مادری به ارث برده می شود بخشی دیگر هم محیط مناسب و غنی است که موجب پرورش مطلوب توانایی های ارثی می شود.با تمام کوششی که در فراهم آوردن امکانات آموزشی برای فرزندتان فراهم کرده اید،  بسیار خوب است اما نباید از این امکانات انتظار معجزه داشته باشید لطفاً به وضع تحصیلی خود و همسرتان توجه کنید به طور طبیعی انتظار شما از او باید در حد موفّقیّت های تحصیلی والدین و فامیل درجه یک باشد.

البتّه استثناء ها را به حساب نیاورید به جای این همه توقع و فشار زیاد چقدر خوب بود که در فرزندتان توسط افراد مورد علاقه او، انگیزه و علاقه به یادگیری به وجود می آوردید و فرصت می دادید تا خود او به دنبال پرورش استعدادهای خاص خودش برود، آنوقت شما در کنارش امکانات لازم را فراهم می کردید.

تحمّل هزینه های سنگین دبیر خصوصی و فشاری که این دبیران، و یا کلاسهای خصوصی روی دانش آموزان میآورند نه تنها نتیجه چندانی ندارد، بلکه موجب غفلت ما از توانایی های نوجوانمان می شود.لذا چقدر بجاست که از نوجوان بخواهیم از خود در آینده چه انتظاراتی دارد و با تعیین هدف و برنامه برای رسیدن به آن تلاش کند.

جهش به کلاس بالاتر

س: فرزند باهوشی دارم، یادگیری او بسیار سریع است نمرات او غالباً 19 و 20 است، امسال کلاس دوم می باشد. آیا صلاح است تابستان کلاس سوم را جهشی بخواند و به کلاس چهارم پا بگذارد؟خیر، اولاً بسیاری از بچّه ها در کلاس دوم نمره های 19 و 20 می گیرند و این دلیل تیزهوشی آنان نمی شود، هوش را با تست هوش می سنجند. به فرض هم که دانش آموزی از نظر هوشی برتر از دیگران باشد و او را به کلاس های بالاتر ببریم و در آنجا او را مشغول به تحصیل کنیم، حتی در آنجا هم موفق باشد این امر فقط مربوط به رشد عقلی او می شود.

رشد اجتماعی و رشد عاطفی کودک شما چه؟این جنبه های رشد، هم، نیاز به زمان و آموزش دارند. وقتی شما کودکی را جهشی یک سال یا دو سال ارتقاء می دهید او ممکن است از نظر هوشی با همکلاسان جدید خود برابر باشد اما از نظر رشد جسمی و عاطفی و اجتماعی از آنان عقب تر است و به همین دلیل امکان دارد دچار مشکلات گوناگون روانی و رفتاری شود. بنابراین تحصیلات جهشی با توجه به موارد فوق توصیه نمی شود.

توجه به ظاهر در نوجوانان

نوجوانی 16 ساله دارم پیش از آنکه درس بخواند  به فکر ظاهر و لباس های خاص و آرایش غیرعادی موی خود است. با آنکه مدرسه به او مرتباً تذکّر می دهد اما او کمتر به دستورات مدرسه توجه می کند، می گوید: من دوست دارم. لطفاً علت این حالت را توضیح داده و راه حل مناسبی به من نشان دهید؟

مشکلی را که شما طرح کردید مسئله ای است که تا حدودی طبیعی است که ممکن است ریشه در دوران کودکی داشته باشد. هنگامی که نوجوان در رسیدن به هدف های مورد نظر خانواده یا جامعه و مطرح کردن خویش دچار «ناکامی» می شود؛ برای ارضاء میل به خودنمایی و کسب حیثیت بیشتر که میلی طبیعی است به این نوع مکانیسم متوسّل می شود، این گونه اعمال برای یک نوجوان که نتوانسته در جنبه های دیگر خود را شاخص کند، آسان تر و رسیدن به این هدف سهل تر از دیگر اهداف است. برپایه مکانیسم «همانندسازی» فرد سعی می کند الگویی را انتخاب و اعمال و رفتار خود را شبیه او کند. این الگو ممکن بود یک دانشمند، یک روحانی و یا یک هنرمند و یا ورزشکار باشد. امّا معمولاً فرد ناکام به کارهایی گرایش می یابد که انجام آن ممکن است از طریق پوشیدن لباس های غیرعادی و جالب توجّه، با آرایش خویش به شکل های غریب و تعجب آور باشد، او خیال می کند با این کارها در میان هم سن و سالانش مطرح می شود و مورد توجّه قرار می گیرد و «میل به خودنمایی» از این طریق در او ارضاء می شود امّا ناکامی همچنان در او باقی می ماند.