■  مریم راییجی_یونس پیری

منیت به عنوان یکی از اساسی‌ترین و فراگیرترین نیازهای فطری بشر و به مفهوم کلی رهایی انسان ازهرگونه ترس، خطر تعرض و احساس ایمنی از هر نوع تهدید و آسیب درونی و بیرونی اشاره دارد. امنیت اجتماعی به «آرامش و آسودگی خاطر جامعه و نظام‌سیاسی برای اعضای خود» و همچنین «توانایی جامعه برای حفظ هویت، منافع و ویژگی‌های اساسی خود در برابر شرایط متحول و تهدیدات و نیز توانایی ارتقای وضعیت اجتماعی به سمت ارزش‌ها و آرمان‌های جامعه» اطلاق می‌شود. در واقع، امنیت وضعیتی از تفوق نظم، قانون و رعایت عدالت در یک جامعه است که شهروندان در سایه آن از تهدید و خطر در امان بوده و برای حفظ و پاسداری از حقوق خود و برطرف کردن زمینه ها و عوامل تعرض احتمالی، اطمینان خاطر دارند. دغدغه اصلی، ایجاد امنیت برای شهروندان است چرا که بستر توسعه موزون و همه جانبه، جز با وجود این اکسیر فراهم نمی شود در واقع احساس امنیت یا ناشی از خود است و یا ناشی از محیطی که فرد در آن زندگی می کند. چرا که آسیب های امنیتی به صورت روزافزون در حال افزایش است و انجام اقدامات لازم برای مهار این تهدیدها، امری ضروری به نظر می رسد. بدیهی است قبل از هر اقدام برای کنترل یک تهدید، باید آن را به خوبی شناخت و علل و عوامل مرتبط با آن را مشخص کرد. در واقع این شناخت و مطالعه و بررسی آسیب ها، همان کاری است که آسیب شناسی امنیتی انجام می دهد. در آسیب شناسی امنیت، سیمای زشت و نابهنجار تهدیدها و آسیب ها، نمایان می شود و ضرورت توجه به عوامل بازدارنده از شکل گیری این تهدیدها، روشن می گردد. امروزه مساله بزهکاری و آسیب های اجتماعی در کنار دیگر معضلات اجتماعی به یکی از منابع ظهور و گسترش احساس ناامنی در بین مردم تبدیل شده است.

یکی از مسائل اساسی که ساکنین محله انجیراب گرگان به کم‌رنگ‌شدن آن اشاره دارند، بحث امنیت اجتماعی پایین در محله هست که تهدیدی بالقوه برای ارزش‌های اجتماعی و سلامت روانی افراد تلقی می‌شود. گروه های فعال اجتماعی نظیر شورای اجتماعی فرهنگی انجیراب و عموم فعالین اجتماعی در این محله بر این باور هستند که سطح امنیت پایین است. احساس ناامنی در محله، همیشه به دلیل جرایم خشونت آمیز نیست، بلکه نابهنجاری ها و رفتارهای پرخطرچون اعتیاد، ولگردی، تکدی‌گری و سرقت، گذشته از اینکه عامل اصلی ترس و احساس ناامنی عمومی‌اند، به نوبه خود قطعا زمینه رواج گسترده جرایم را نیز فراهم می کنند. میزان سرقت و فعالیت‌های مرتبط با مواد مخدر و مشروبات الکلی در محله بالا است عدم توجه به این موضوع، سبب نوعی جهت گیری اجتماعی از جانب عموم شهروندان شده و چشم انداز مناسبی را از دید کنشگران خارجی از این محله فراهم نمی آورد. توزیع مواد مخدر در این مناطق به راحتی امکان‌پذیر است و آن هم ناشی از احساس امنیتی است که توزیع‌کنندگان این مواد دارند؛ افزون برآن، فقر، بیکاری، نابرابری های اقتصادی و اجتماعی و رهایی‌یافتن مقطعی از برخی فشارهای روحی زمینه‌ساز روی‌آوردن به استعمال مواد مخدر در این منطقه را بیشتر می‌کند. برخی از جوانان بیکار و حتی نوجوانان شغل و حرفه خود را خرید و فروش مواد مخدر قرار داده‌اند و یا مکان و وسایل مورد استفاده آن را در اختیار سایرین قرار می‌دهند. بیشتر این جرائم و آسیب‌ها به دلیل فقدان یا کمبود مراکز تامین خدمات امنیتی و انتظامی، فقدان روشنایی کافی در معابر و وضعیت جغرافیایی بعضی نقاط محله و...اتفاق می‌افتد و عملا این محلات تبدیل به مراکزی امن و خالی از خطر برای افراد و گروه‌هایی شده که به شیوه‌هایی مجرمانه و بزهکارانه به کسب سود می‌پردازند. نتیجه چنین کارهایی به انزوای اجتماعی و نبود اعتماد منجر شده و موجب عدم شکل‌گیری رفتارهای مشارکتی در چنین مناطقی می‌شود و عملا زمینه و بستر را برای بهره‌برداری از ابزارهای مشارکتی نظارت و کنترل اجتماعی را محدود می‌سازد.عامل مهم دیگری که مورد تضعیف قرار گرفته، بحث سرمایه اجتماعی است. ضعف، انهدام یا سقوط سرمایه اجتماعی، خود به خود هزینه زندگی و رفتارهای اجتماعی را افزایش می دهد و به طور غیرمستقیم باعث ظهور یا سقوط حمایت شهروندان می شود. در همین رابطه بی اعتمادی بر نگرش شهروندان نسبت به گروه های اجتماعی و حکومت تاثیرگذار بوده و می تواند موجبات نارضایتی را فراهم آورد. بنابراین امنیت اجتماعی ناظر بر توانایی پاسداشت یا دفع تهدید از عنصری است که افراد یک جامعه را به هم مرتبط می سازد. ما اغلب از هنجارهای اجتماعی پیروی می کنیم و این امر در نتیجه اجتماعی شدن برای ما به صورت عادت درآمده است و احساس امنیت در زندگی اجتماعی عاملی مهم در تقویت انگاره‌های سرمایه اجتماعی می باشد. در همین رابطه کیفیت عملکرد پلیس، عنصری بسیار اساسی در احساس امنیت بوده است.در واقع استقرار «کانکس ناجا» به‌عنوان یک فرصت توان افزا در این محله، سبب حضور گسترده و نزدیک و رودرروی پلیس یا به عبارتی «پلیس در دسترس» در این محله می شود، سرعت عمل و حضور سریع در صحنه، جدی گرفتن ارباب رجوع و امید رسیدگی توسط پلیس(پلیس پاسخگو)، قابلیت کارآمدی پلیس و اعتماد به نهادهای حافظ امنیت را برای شهروندان به همراه می آورد. در این مورد دفتر تسهیلگری و توسعه محلی انجیراب و افسران جلسات متعددی با معاونت اجتماعی ناجا، معاونت پیشگیری از جرم دادگستری و شورای حل اختلاف برگزار نموده است که منتج به همکاری‌های متعدد در زمینه‌های مختلف؛ استقرار کانکس نیروی انتظامی به جهت بالابردن ضریب امنیتی محله، همکاری در برگزاری کلاس های مشاوره در حوزه های اعتیاد، ازدواج،کودکان و غیره در دفتر تسهیلگری شده است. امید آن می‌رود که با انجام این همکاری‌های مشترک تا حد زیادی علاوه بر کاهش میزان آسیبهای موجود در این محلات؛ جلب اعتماد عمومی، افزایش سرمایه اجتماعی و تقویت ارتباطات بین مردم نیز افزایش یابد.

■ کارشناسان حقوقی دفتر تسهیلگری و توسعه محلی انجیراب و افسران